Άλογο

Αλογο
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Θηλαστικά (Mammalia) Τάξη: Περισσοδάκτυλα (Perissodactyla) Οικογένεια: Ιππίδες (Equidae) Γένος: Ίππος (Equus) Είδος: E. ferus Υποείδος: E. f. caballus
Τριώνυμο
Equus ferus caballus Λινναίος, 1758[1]
Συνώνυμα
48

Το άλογο ή ίππος είναι τετράποδο περισσοδάκτυλο θηλαστικό της οικογένειας των ιππιδών (Equidae), που χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα ως μέσο μετακίνησης και αποτέλεσε βασική κινητήρια δύναμη των αμαξών, αλλά και χρήσιμο εργαλείο στον πόλεμο, όπως και σε αθλητικούς αγώνες. Βοήθησε επίσης την εξάπλωση των ανθρώπων σε νέες περιοχές, καθώς και τη μετανάστευση ολόκληρων λαών. Εξημερώθηκε από τον άνθρωπο γύρω στο 4.500 π.Χ. Στην αρχαία ελληνική, η ονομασία του ήταν ίππος, ενώ από την εποχή της εμφάνισης των αυτοκινήτων χρησιμοποιείται ως η μονάδα ισχύος των μηχανών τους.

Το άλογο είναι ψηλό ζώο (υπάρχουν 1.000 φυλές αλόγων που το ύψος τους ξεκινάει από 50 εκατοστά μέχρι και 180 εκατοστά), γνωστό για την περήφανη όψη του. Γεννάει κάθε φορά συνήθως ένα μωρό, σπανιότερα δύο, και το θηλυκό τα θηλάζει μέχρι την ηλικία των 6-7 μηνών και στη φύση μέχρι την ηλικία του ενός έτους.

Έχει πυκνό τρίχωμα που αποτελείται από κοντές και απαλές τρίχες. Ζει πολλά χρόνια και ο μέσος όρος ζωής του φτάνει τα 25 έως 30 χρόνια. Αν και πιστευόταν ότι δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνο ζώο, όπως δείχνει και το όνομά του, έχει αποδειχτεί ότι κατέχει ευφυΐα που έχει να κάνει με την εκμάθηση καθηκόντων, τη μνήμη και τη λύση.

Επίσης το άλογο μπορεί κανείς να το εκπαιδεύσει για πόλους λόγους.Ενας από τους λόγους αυτους είναι για να κάνει ιππασια.

Σήμερα η χρήση του ως μεταφορικό μέσο στην Ευρώπη έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Παραμένει όμως σε πολλές χώρες της Ασίας, και σε ενδοχώρες της Λατινικής Αμερικής. Άλογα απαντώνται, εκτός από άθλημα στην ιππασία και τον ιππόδρομο, σε προεδρικές και βασιλικές φρουρές αλλά και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, όπως σε έφιππες αστυνομικές δυνάμεις, καθώς και στις κοινωνίες των Άμις. Το πορτάλογο χρησιμοποιείται επίσης στις παραδοσιακές γιορτές, καθώς και στο κυνήγι αλεπούδων στη Σκωτία και στην Αγγλία.

Το άλογο προήλθε από τον ηώιππο, ένα μικρό τετράποδο θηλαστικό της εποχής του Ηωκαίνου, πριν 55 εκατομμύρια χρόνια.^[2] Ο ηώιππος εξελίχθηκε στο μεσόιππο, το μειόιππο και το πλειόιππο αυξάνοντας το μέγεθός του.^[2] Ο σημερινός ίππος μάλλον εμφανίστηκε στη Βόρεια Αμερική, κατά την εποχή του Πλειστοκαίνου, και από εκεί μετανάστευσε στον υπόλοιπο κόσμο.^[2] Από το ίδιο εξελικτικό δέντρο προήλθαν το γαϊδούρι, η ζέβρα, η Κουάγκα, το άλογο Przewalski^[2][3] και άλογο Παλλάς.^[2]

Τα εξημερωμένα άλογα προέρχονται από το είδος Ταρπάν^[3] το οποίο εξημερώθηκε στην Ασία^[2], καθώς και από το είδος Πρζεβάλσκι (Przewalski) που εξημερώθηκε από τους Μογγόλους^[2][3].

Ως τόπος εξημέρωσης του αλόγου θεωρείται η περιοχή της νότιας Ρωσίας και Ουκρανίας, όπου υπήρχαν μεγάλες στέπες με αγέλες από άγρια άλογα.^[3] Αργότερα το άλογο εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές με τις μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμών.^[3] Κατά την εποχή του χαλκού είχε επεκταθεί από τη νότια Ρωσία μέχρι το Καζακστάν και την Αρμενία, ενώ εμφανίστηκε κοντά στη Μεσοποταμία το 3.000 π.Χ.^[3] Οι Υξώς διέδωσαν το άλογο στην Αίγυπτο, όπου χρησιμοποιήθηκε επίσης για τη μεταφορά της άρχουσας τάξης^[3] και αναπτύχθηκε και η ιπποφορβεία. Στην Περσική αυτοκρατορία ήταν ξακουστοί ιππείς οι Σκύθες, που κατοικούσαν σε περιοχή βόρεια της Μαύρης θάλασσας.

Τα εξημερωμένα άλογα χρησιμοποίησαν αρκετοί πολιτισμοί από την προϊστορία μέχρι τον Μεσαίωνα, όπως οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Πέρσες, οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες.^[2]

Στην ελληνική παράδοση το άλογο γενικά κατέχει ιδιαίτερη θέση. Η αγάπη των Ελλήνων στα άλογα διαφαίνεται από τους μυθικούς χρόνους. Πολλοί αρχαίοι ημίθεοι και Βασιλείς διέπρεψαν με ονομαστά άλογα όπως ο Ηρακλής, ή ο Περσέας με τον περίφημο φτερωτό Πήγασο, αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος με τον ονομαστό "Βουκεφάλα" που τον μετέφερε μέχρι την Ινδία. Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες άρχισαν πρώτοι να παρουσιάζουν την τέλεια τέχνη τους σμιλεύοντας σε μάρμαρο τέλεια άλογα στολίζοντας τους καλύτερους ναούς τους, όπως τον Παρθενώνα, και ιερούς χώρους όπως την Ελευσίνα. Σήμερα ακόμη οι ωραιότεροι ανδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.

Στη λαϊκή ελληνική συνείδηση ο ίππος έχει συνδεθεί με ιδιαίτερα χαρίσματα αλλά και με πλήθος από δοξασίες. Όπως για παράδειγμα αν χλιμιντρίζει στον ύπνο του το άλογο θα πεθάνει τ΄ αφεντικό του, ή ανάλογα με το χλιμίντρισμα προαναγγέλλει τη μεταβολή του καιρού. Στα άλογα οι Έλληνες δίνουν διάφορες ονομασίες όπως "Καράς", "Ρούσος", "Ψαρρής", "Ντορής" ή "Μπάλιος" που περισσότερο έχουν να κάνουν με το χρώμα του τριχώματός τους. Στα Μεσαιωνικά ποιήματα τα λεγόμενα Ακριτικά, κυριαρχούν τα ονόματα "Γρίβας" και "Πέπανος". Πολλά επίσης κλέφτικα τραγούδια κάνουν αναφορά σε άλογα με την έννοια του πιστότερου συντρόφου του πολεμιστή που δεν τον εγκαταλείπει ακόμα και τραυματισμένο, προτρέποντάς τον μάλιστα να καβαλικέψει και πάλι για να συνεχίσουν.

• Dohner, Janet Vorwald (2001). «Equines: Natural History». Στο: Dohner, Janet Vorwald, επιμ. Historic and Endangered Livestock and Poultry Breeds. Topeka, KS: Yale University Press, σσ. 400–401. ISBN 978-0-300-08880-9. 
• Edwards, Elwyn Hartley (1994). The Encyclopedia of the Horse. London, UK: Dorling Kindersley. ISBN 1-56458-614-6. OCLC 29670649. 
• Ensminger, M. E. (1990). Horses and Horsemanship: Animal Agricultural Series (Sixth έκδοση). Danville, IN: Interstate Publishers. ISBN 0-8134-2883-1. OCLC 21977751. 
• McBane, Susan (1997). The Illustrated Encyclopedia of Horse Breeds. Edison, NJ: Wellfleet Press. ISBN 0-7858-0604-0. OCLC 244110821. 
• Miller, Robert M. (1999). Understanding the Ancient Secrets of the Horse's Mind. Neenah, WI: Russell Meerdink Company Ltd. ISBN 0-929346-65-3. OCLC 42389612. 

• Ιππικό

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   άλογο

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Άλογο

• Άρθρο στη "Σημερινή", 6 Μαρτίου 2009, "Τα άλογα εξημερώθηκαν πριν 5.500 χρόνια"
• Το Άλογο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)