bałwan

Inherited from Proto-Slavic *balъvanъ, *bъlvanъ. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baɫvaːn/
• IPA^(key): (15^th CE) /baɫvɒn/

bałwan m animacy unattested

1. (religion, attested in Lesser Poland, Greater Poland) idol, graven image

   Synonym: modła

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 105, 20:

     Modlyly sø sie rytym balwanom (adoraverunt sculptile)

     [Modlili są sie rytym bałwanom (adoraverunt sculptile)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 125v:

     Simulacrum id est imago effigies eyn abgot balvan

     [Simulacrum id est imago effigies eyn abgot bałwan]

2. salt block of a certain size
   • 1874 [1418], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[2], volume XVII, page 164:

     Bancum salis seu balwan

     [Bancum salis seu bałwan]

   • XV p. post., rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 3297, z r. 1476, page 29r:

     Bancus […] est scamnum uel magnum frustum salis proprie balvan

     [Bancus […] est scamnum uel magnum frustum salis proprie bałwan]

   • XV p. post., Rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza w rękopisie Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 1630, page 8v:

     Bancus […] est scampnum uel magnum frustum [sa] salis proprie balvan

     [Bancus […] est scampnum uel magnum frustum [sa] salis proprie bałwan]

• Polish: bałwan, bałwán, bełwán (Masuria, Ostróda, Warmia), bełdán (Masuria), bałaban (Near Masovian)
• Silesian: bałwōn

• Boryś, Wiesław (2005) “bałwan”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “bałwan”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “bałwan”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “bałwan”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Brückner, Aleksander (1927) “bałwan”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “bałwan”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “bałwan”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• bałwán, bełwán (Masuria, Ostróda, Warmia)
• bełdán (Masuria)
• bałaban (Near Masovian)

Inherited from Old Polish bałwan.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -awvan
• Syllabification: bał‧wan

bałwan m animal (female equivalent bałwanica, diminutive bałwanek)

1. snowman (figure made of snow)

bałwan m animal

1. (religion, dated, in some compounds) idol, graven image

   Synonym: idol

2. (hunting) stuffed black grouse or figure used as a lure

bałwan m inan

1. (literary) breaker; foamy sea wave
2. (archaic, historical) large block, chunk, or column (of salt, lead, tin, ice, smoke, etc.)

bałwan m pers (female equivalent bałwanica)

1. (colloquial, derogatory) galoot, blockhead, moron, idiot

   Synonyms: see Thesaurus:głupiec

• bałwan in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• bałwan in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bałwan”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Danuta Lankiewicz (14.09.2021) “BAŁWAN”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “bałwan”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “bałwan”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “bałwan”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 91