Léngua emiliâna
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
La Léngua Emiliâna o l' Emiliân (Lingua Emiliana o l' Emiliano in Italiân) l'é un gróp ed 'na varietê ed léngui lochêli ciamêdi ânch, a la bòuna, Dialèt, parlêdi int l' Êlta Itâlia. St'al léngui în parlêdi préma 'd tót in Emélia, mó l'ûş al se şlêrga ânch in teritôri lé atâch Lumbardéia, Piemûnt, Tuscâna, e Vènet [1]. Insèm al Rumagnôl, l'emiliân l'é óna dal léngui dal dō varietê ed la léngua emiliâna-rumagnōla, ch'la fà pêrt dal gróp gâl-itâlich dal lèngui rumânşi ocidentêli.
Perquéndi, cme 'l francèiş, l' ucitân e al catalân al gh'à di fenômen 'd sòun e la costrusiòun dal frêş ch' la fân divêrsa da l'italiân ch'al fà pêrt invēci dal gróp orientêl dal léngui rumânşi.
Un mudèl ed léngua emiliâna l' an gh'é mìa [2], però di stódi nōv e mirê àn catê soquânt mudē işolê 'd léngua emiliâna lochêla intōren a sitê o zôni céchi [3].
Larghèsa ed la zôna
I cunfîn tra i dialèt emiliân e ch' j êter gâl-itâlich in asê sutîl per còl che riguêrda j insèm di sòun a l'insèm dal parôli. Per eşèimpi, soquânt studiōş di dialèt cunsîdren al pavèiş o pavèiş-vogherèiş cme 'na varietê ed pasâg tra l'emiliân e al lumbêrd, mèinter ed j êter (a partîr dal Bernadino Biondelli int al só "Saggio sui dialetti gallo-italici" dal 1853) a pèinsen ch' al fâga pêrt ed l'emiliân a pîn dirét. L'istès piaşintèin in dó gh' în preşèint carateréstichi emiliâni, al preşèinta grôsi e cêri cumeniòun ed vochêli e insèm ed parôli cun al lumbêrd ocidentêl e in cól chêş ché, cme 'l quêşi cumpâgn pavèiş, al p'r ânca ló èser quêşi 'na fōrna 'd pasâg tr'al lumbêrd e l'emiliân.
Al varietê di dialèt dal gróp emiliân în parlêdi int la regiòun stôrica ed l' Emélia ch' la cumbîna presapôch cun al pruvînci 'd Piaşèina, Pèrma, Rèz, Mòdna, Frêra e pêrta 'd la pruvîncia 'd Bològna (fîn al fióm Sèlar) dal d'ed là cumîncia la Rumâgna. L'emiliân al vîn parlê ânch int la zôna ed la pruvîncia 'd Ruvîgh ciamêda int i tèimp indrē Traspadana Ferrarese, teritôri che 'l fêva pêrt ed l'Emélia fîn al cungrès ed Vièna. A fân pêrt al gróp emiliân ânch al Cararèiş, parlê int l'êlta Tuscâna, al dialèt ed l'Oltrepó Pavèiş, al tortonèiş, al mantvân, al calâsch-viadanèiş parlê parlê int al zôni ed Caşalmagiōr e Viadâna a i cunfîn tr' al pruvînci ed Mântva e Cremòuna.
Èter progêt
Wikizionario contiene la voce di dizionario «Léngua emiliâna»
Nôti
- ↑ Enciclopedéia Treccani - Dialetti emiliano romagnoli Avtōr: Fabio Foresti - Vèst l'ûltma vôlta al 20 utòber 2013
- ↑ A. A. Sobrero, A. Miglietta, Introduzione alla linguistica italiana, Editori Laterza, Roma-Bari, 2006
- ↑ Fabio Foresti, Aree linguistiche. Emilia e Romagna in Holtus, Metzeltin e Schmitt, 1998, pag 569-93
- Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Lingua emiliana trâta da it.wikipedia.org. Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.
