| Prugèt gramâtica
|
| ARS |
Arsân
|
| MUD |
Mudnés
|
| BLG |
Bulgnais
|
| PRM |
Pramzan
|
| ITA |
Italiân
|
| LAT |
Latèin etim.
|
|
In gramàtica, al sugèt l'è la pert d'la frès c'as concorda cun al véreb e che la dis chi è ch'a cumpiss l'aziòn. In tòt i dialètt emilian, al sugèt al pôl éser in trî formi:
- Prèmma forma. La vìn useda quànd an'ghè brisa al vereb: Chi ha descòrs? Mè!
- Seconda forma. La forma più comùn: A sun andé a cà.
- Térza forma (ciameda anch 1°+2° forma): La vìn useda quand as vôl raffurzèr al sugèt, o quand al sugèt an l'è mènga un pronàm persunèl: Me a sun andé a cà. Ràma l’è propria bêla.
|
|
| io
|
me
|
me
|
mé
|
mè
|
mé
|
| tu
|
te
|
te
|
té
|
tè
|
té
|
| egli
|
*(ec)cu(m) illu(i)
|
(co)lui
|
(chi) ló
|
lò
|
ló
|
| ella
|
*(ec)cu(m) ille(i)
|
(co)lei
|
(chi) lē
|
lê
|
lî
|
| noi
|
no(s) alter(os)
|
noi(altri)
|
nó/nu(v)êter
|
nuèter
|
nó
|
| voi
|
vo(s) alter(os)
|
voi(altri)
|
vó/(v)u(v)êter
|
vuèter
|
vó
|
| essi
|
*(ec)cu(m) illor(um)
|
(co)loro
|
(chi) lōr
|
lôr
|
låur
|
| esse
|
*(ec)cu(m) illor(um)
|
coloro
|
(chi) lōr
|
lôr
|
låur
|
|
|
|
|
|
|
| io
|
|
a
|
|
| tu
|
|
te/et
|
|
| egli
|
|
al/l'/l/el
|
|
| ella
|
|
la/l'
|
|
| noi
|
|
a
|
|
| voi
|
|
a
|
|
| essi
|
|
é,i,el
|
|
| esse
|
|
égli,li
|
|
|
|
|
|
| Espansiòun dal pronàm persunêl
|
.
|
|
| ego>*eo
|
e/ai/i
|
a/ai
|
| tu
|
(e)t/t
|
(e)t/t
|
| (il)le
|
al/l
|
al/l
|
| (il)la
|
l(a)
|
l(a)
|
| > 1 p.s.
|
e/ai/i
|
a
|
| > 1 p.s.
|
e
|
a
|
| (il)li
|
i/e
|
i
|
| (il)lae
|
i/e
|
äl/äli
|
|
|
|
Lēser ânca: [1] [2]
- ↑ "Le espansioni del soggetto" int al sît Bulgnaiṡ.
- ↑ Ludovico Antonio Muratori, "Antiquitates Italicae Medii Aevi -- dissertazione XXXIII, dell’origine o sia dell’Etimologia delle voci Italiane" (1738-1743):
COLORO. Illi. Fu di parere il Menagio che gli antichi dicessero eccum illorum, e che se ne formasse coloro. Sospetto io che più tosto nascesse da qui illorum, forse usato ne’ secoli barbarici in vece di qui ex illis. Nell’antica Vita di Felice, MSta nella Biblioteca Estense, leggo: Imperoché luy aiuta e conforta quellori che in luy se confidano. Anche il dialetto Modenese pronunzia quellor per coloro coll’E tacito all’uso de’ Franzesi.
| Eseimpi cun al verb eser
|
.
|
|
| Io sono
|
Mé e sûn
|
Mè a sun
|
Mé a sån
|
| Tu sei
|
Té t'é
|
Tè t'ê
|
Té t î
|
| Egli è
|
Chi ló l é
|
(Che) lò l'è
|
Ló l é
|
| Ella è
|
Chi lē l'é
|
(Che) lê l'è
|
Lî l’é
|
| Noi siamo
|
Nuêt'r e sòm
|
Nuèter a sàmm
|
Nuèter a sän
|
| Voi siete
|
Uêt'r e sî
|
Vuèter a sîv
|
Vuèter a sî
|
| Essi sono
|
Chi lōr în
|
Che lór i én
|
Låur i én
|
| Esse sono
|
Chi lōr în
|
Che lór i én
|
Låur äli én
|
|
|
|
|
| Eseimpi cun al verb avèr
|
.
|
|
| Io ho
|
Mé (a)i ó
|
Mè a-g hó
|
Mé ai ò
|
| Tu hai
|
Té t è
|
Tè t'gh é
|
Té t è
|
| Egli ha
|
Chi ló l à
|
Che ló l'ha
|
Ló l à
|
| Ella ha
|
Chi lē l à
|
Che lê l'ha
|
Lî l’à
|
| Noi abbiamo
|
Nuêt'r (a)i òm
|
Nuèter a-g avàm
|
Nuèter avän
|
| Voi avete
|
Uêter i avî
|
Vuèter a-g avî
|
Vuèter avî
|
| Essi hanno
|
Chi lōr i ân
|
Che lór i-g ân
|
Låur i an
|
| Esse hanno
|
Chi lōr i ân
|
Che lór i-g ân
|
Låur äli an
|
|
|
|
| Eseimpi cun al verb fer
|
.
|
|
| Io faccio
|
Mé e fâg
|
Mé a fâg
|
| Tu fai
|
Té (e)t fê
|
Té (e)t fè
|
| Egli fa
|
Chi ló al fà
|
Ló al fà
|
| Ella fa
|
Chi lē la fà
|
Lî la fà
|
| Noi facciamo
|
Nuêt'r e fòm
|
Nuèter a fän
|
| Voi fate
|
Uêt'r e fê
|
Vuèter a fè
|
| Essi fanno
|
Chi lōr e fân
|
Låur i fan
|
| Esse fanno
|
Chi lōr e fân
|
Låur äl fan
|
|
|
|
|
| Eseimpi cun al verb imparer
|
.
|
|
| Io imparo
|
Mé ? impêr
|
Mé a impêr
|
Mé a inpèr
|
| Tu impari
|
Té t impêr
|
Té t'impêr
|
Té t inpèr
|
| Egli impara
|
Chi ló l impêra
|
Chè ló al'impêra
|
Ló l inpèra
|
| Ella impara
|
Chi lē l'impêra
|
Chè lē al'impêra
|
Lî l’inpèra
|
| Noi impariamo
|
Nuêt'r ? imparòm
|
Nueter a imparòm
|
Nuèter a inparän
|
| Voi imparate
|
Uêt'r ? imparê
|
Vueter a imparêv
|
Vuèter a inparè
|
| Essi imparano
|
Chi lōr ? impêren
|
Lòr i impêren
|
Låur i inpèren
|
| Esse imparano
|
Chi lōr ? impêren
|
Le lòr i impêren
|
Låur äli inpèren
|
|
|
|
|
| Eseimpi cun al verb river
|
.
|
|
| Io arrivo
|
Mé e rîv
|
Mé arîv
|
| Tu arrivi
|
Té (e)t rîv
|
Té t arîv
|
| Egli arriva
|
Chi ló l rîva
|
Ló l arîva
|
| Ella arriva
|
Chi lē la rîva
|
Lî l’arîva
|
| Noi arriviamo
|
Nuêt'r e rivòm
|
Nuèter arivän
|
| Voi arrivate
|
Uêt'r e rivê
|
Vuèter arivè
|
| Essi arrivano
|
Chi lōr e rîven
|
Låur i arîven
|
| Esse arrivano
|
Chi lōr e rîven
|
Låur äli arîven
|
|
|
|
