Pśimórski mamutowy bom
| |
| Pśimórski mamutowy bom (Sequoia sempervirens) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| klasa: | Coniferopsida |
| pórěd: | Konifery (Coniferales) |
| swójźba: | Cypresowe rostliny (Cupressaceae) |
| pódswójźba: | Mamutowe bomy (Sequoioideae) |
| rod: | (Sequoia) |
| družyna: | Pśimórski mamutowy bom |
| wědomnostne mě za rod | |
| Sequoia | |
| Endl. | |
| wědomnostne mě za družynu | |
| Sequoia sempervirens | |
| (D.Don) Endl. | |
Pśimórski mamutowy bom (Sequoia sempervirens) jo bom ze swójźby cypresowych rostlinow (Cupressaceae). Wóna jo jadnučka družyna w roźe (Sequoia).
Pó někotarych žrědłach se do swójźby bagnocypresowych rostlinow (Taxodiaceae) pśirědujo.
Wopis
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Pśimórski mamutowy bom jo pśecej zeleny bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 20 až do 30 m, wótergi wěcej ako 100 m. Rostlina jo wjelgin dłujko žywa, pśi comž móžo starstwo wót až do 3500 lět dośěgnuś. Kjagelojta krona jo šwižna. Zdonk jo dłujki. Škóra jo śamnobruna až cerwjenobruna, dłymoko brozdźona a kaž gubica měka. Wóna ma dłymoke, paralelne a wertikalne rozpukliny. Krotke pšuśiki cesto kaž promjenja stoje na dłujkich pšuśikach. Gałuzy stoje w njepšawidłownych mutwjach.
Bom a pśedewšym jogo škóra wuchada wóń, kótaraž jo tej wót chójcowego drjewa pódobna. Wóna jo jadna z małko koniferow, kótarež z wótrězanego pjeńka znowa wubija.
Jegły
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Měke, špicne jegły su wopłonjone, śamnozelene až namódrje zelene dośěgnu dłujkosć wót 0,5 až 2 (2,5) cm. Wóni su njejadnak dłujke a na dłujkich pšuśikach šrubikojśe stoje, ale na krotkich pšuśikach dwójosmužkowje wjerškaśe.
Kwiśonki a šyški
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Kwiśo wót februara až do měrca. Rostlina jo jadnodomna. Kwiśonkowe stołki su njenadpadne. Muske kwiśonki su žołte a stoje pó wšakich na młodych pšutowych kóńcykach. Žeńske kwiśonki zwětšego stoje na staršych gałuzach.
Šyški su jajojte a dośěgnu dłujkosć wót 2 až do 2,5 (3) cm. Wóni rowno stoje abo pśewisuju. Šyški wót septembra až do nowembra dozdrjaju. Pśi wuzdrjatych šyškach se spjerchliny rozdoraju.
Stojnišćo
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Rosćo jano w regionach z miłych zymach. Ma lubjej wutkate, włožne, dłymoke, pśepušćate zemje. Spěšnje rosćece młode bomy pótrjebuju wjele wódy.
Rozšyrjenje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Póchada ze pódpołnocneje Ameriki, pśi comž tam jano w źěratym arealu wót pódpołdnjowego Oregona až do srjejźneje Kaliforniskeje źiwje wustupujo.
Wužywanje
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]Bom se w Europje w arboretach a parkach sajźa. Cerwjenobrune drjewo bu ako twarske drjewo a za zgótowanje meblow wužywane. Togodla pśirodne wustupowanja buchu dla pušćenja drjewa wjelgin deciměrowane. Źinsa zbytkowe wustupowanja stoje w pśirodnych rezerwatach.
Sorty
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Sorta 'Adpressa' jo małorostna forma, kótaraž ma za cas wjele lětach jano wusokosć wót 1 m a šyrokosć wót 2 m, pózdźej dośěgnjo wusokosć wót až do 6 m.
- Sorta 'Aptos Blue' njaso módrozeleny list. Jeje kóńcyki gałuzow pśewisuju.
- Sorta 'Los Altos' njaso śamnozelene, twardy list.
- Sorta 'Santa Cruz' njaso blěźozeleny, něžny list, kótaryž lažko wisy.
Žrědła
[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 856 (nim.)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 80 (nim.)
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, bok 254 (nim.)
