Paɣaba Suurili

Paɣaba Suurili

surah

Pahi la	Alikuraan
Zuliya wuhibu	النساء
Japan zuliya (yuli kana) sabbu ni	ふじん
Siɣili-lana yuli	paɣa
Be lɛbigili zuliya nima ni	4. The Women, Q31204659
Balli tuma bɛi balli yuli	laribanchi
Tuma ŋɔ maa zaa bɛla URL maa ni	https://quran.com/4
Nahingbaŋ	Medinan surah
Zali kpana din guli niriba zaashee ni nyɛ shɛli	public domain
Stack Exchange tag	https://islam.stackexchange.com/tags/surat-an-nisa

B-Class

Paɣaba Suurili (An-Nisa ٱلنِّسَاء)^[1]

Suurili ŋɔ maa wuhirila so’ shεŋa din yɛn gu ninsalinim’ daarzichi ni bɛ nyɛvuya, ni di ni tu kamaata ni Muslinnim’ be ni taba bɛ sunsuuni, n-ti pahi bɛ mini ninvuɣu shεba ban pa Muslinnim’ sunsuuni shɛm.

Aaya nima:^[2]

• 1. Yaa yinim’ ninsalinima! Zom ya yi Duuma so Ŋunnam ya,ka yiyi nyɛvuli yini (Annabi Adam) puuni na, ka nam o paɣa (Hawa) di puuni, ka lahi yihi dobba mini paɣaba pam bɛ niriba ayi maa puuni na. Dinzuɣu, zom ya Naawuni so yi ni suhiri taba (bukaata maligu) ni O yuli, ka zon ya dɔɣim ŋmabu. Dinzuɣu Naawuni nyɛla Ŋun pa O nina lihiri ya.
• 2. Yaha! Tim ya kpibsi bɛ daarzichi, ka miri ya ka yi zaŋ din be n-taɣi din vεla, Yaha! Di zaŋ ya bɛ (kpibsi) daarzichi m-pahi yi daarzichi zuɣu n-di li. Achiika! Lala maa nyɛla alahichi zaɣititali.
• 3. Yaha! Yi yi zɔri dabiεm kadama yi ku tooi niŋ aadalsi n-zaŋ chaŋ yi kpibsi la polo, tɔ! Yin kpiɣimi paɣa shεba yi suhini bɔra, paɣaba ayiyi bee atata, be anahinahi. Amaa! Yi yi ti zɔri dabɛm kadama yi ku tooi niŋ aadalsi, tɔ! Yin kpiɣimi paɣayino, bee yi sulinsi. Ŋɔ maa n-nyɛ (fukumsi shɛli) din be yoma, ka ku chɛ ka yi kpahi yεɣi targa.
• 4. Yaha! Tim ya paɣaba bɛ sadaachi tibu ni suhupɛlli. Amaa! Bɛ (paɣaba maa) yi niŋ suhupɛlli ni yinima, ka labsi di puuni shεli n-tin ya, tɔ! Yin dim ya li, ka di nyɛ nyεɣisim ni suhudoo n-tin ya.
• 5. Yaha! Di tin ya (kpibsi maa puuni) ban nyɛ jεra bɛ daarzichi shεli Naawuni ni zaŋ niŋ yi nuhi ni (ka di nyɛ din ʒeya maandi bɛ bɛhisi). Dinzuɣu, zaŋmi ya di puuni shεli n-dihi ba, ka soli ba, ka yεli ya ba yɛltɔɣali ni bɛrisuŋ.
• 6. Yaha! Dahimmi ya kpibsi (ka baŋ bɛ haŋkali tariga) hali ka bɛ ti saɣi amiliya niŋbu, yi mi yi kpahim ba ka bɛ dolsi, tɔ! Yin labsim ya bɛ daarzichi n-ti ba, ka miri ya ka yi di li ni barina soli, bee ka yi di li yomyom’ poi ka bɛ na bi kpaŋ, ŋun nyɛ bundana, tɔ! Ŋun gbaami o maŋa (ka chɛ kpibsi liɣiri dibu), ŋun minyɛ faralana, tɔ! Ŋundim lini bɛrisuŋ. Yi mi yi ti labsi bɛ liɣiri ti n-ba, tɔ! Yin bom ya shɛhiranima. Yaha! Naawuni ko saɣi Saliya karita.
• 7. Dobba mali tarli binshɛɣuba ni ma bee dɔɣiriba ni (kpi) ka chɛ shεli puuni, ka paɣaba mali tarili binshɛɣu ba ni ma bee dɔɣiriba (ni kpi) ka chɛ shεli puuni, di puuni din pɔra, bee din galsi, di nyɛla tarili din nyɛ talahi.
• 8. Yaha! Dɔɣiriba mini kpibsi, n-ti pahi nandamba yi ti kana (fali maa) taribu shee, tɔ! Yin tim ya ba di puuni shεli, ka yεli ya ba yεltɔɣali ni biɛrisuŋ.
• 9. Yaha! Ninvuɣu shεba diyidi niŋ ka bana n-kpi ka chɛ zuliya ban na bi kpaŋ bɛ nyaaŋa zom ba (kpibsi maa) dabiɛm. Dinzuɣubɛ zom Naawuni, ka lahi yεli yεltɔɣali din tuhi (n-zaŋ kana kpibsi maa polo).
• 10. Achiika! Ninvuɣu shεba ban diri kpibsi liɣiri ni zualinsi, tɔ! Achiika! Bɛ dirila buɣum n-niŋdi bɛ puya ni. Yaha! Ni baalim, bɛ ni ti kpe Sa’iiri buɣum ni (Zaadali).
• 11. Naawuni saɣisiri ya n-zaŋ chaŋ yi bihi (fali taribu shee), bidibga sula bipuɣinsi ayi tarili, amaa! Bipuɣinsi maa yi yεɣi niriba ayi, tɔ!Bɛ sula vaabu buyi pubu buta o (ba maa) ni kpi chɛ shɛli puuni, o mi yi nyεla bipuɣin’ yino, tɔ! O sula pirgili, ka o (ŋun kpi maa)ba ni oma zaɣiyino kam su vaabu yim buyɔbu o ni kpi chɛ shɛli puuni, di yi niŋ ka o mali bia. Amaa! O yi ka bia, ka di nyɛla obaminio ma n-dirio fali, tɔ! O ma sula vaabu yim pubu buta puuni. O mi yi mali mabihi, tɔ! O ma sula vaabu buyobu wasiyya (dahinshɛli yɛltɔɣa) shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka o yεlini bɛ yo). Yi banim’ mini yi bihi, yi ku tooi baŋŋun mali anfaani n-tin ya bɛ puuni. Di (fukumsi ŋɔ maa) nyɛla talahi Naawuni sani. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
• 12. Yaha! Yi sula yi paɣaba ni kpi ka chɛ shεli pirgili, di yi niŋ ka bɛ bi dɔɣi, amaa! Bɛ yi dɔɣi, yi sula vaabu bunahi bɛ nikpi ka chɛ shɛli puuni wasiyya shɛli bɛ ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yi doli ba).Yaha! Bɛ (paɣaba maa) gba sula vaabu bunahi yi ni kpi ka chɛ shɛli puuni, di yi niŋ ka yi ka bia. Amaa! Yi yi mali bia, tɔ!Bɛ sula vaabu yim zuɣu bunii yi ni chɛ shɛli puuni dahinshɛli yɛltɔɣa shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yɛn yo n-ti ba). Yaha! Ninvuɣu so ŋun kpi maa yi ka ba, ka mi ka bia, ka mali mabia, bee tuzopaɣa, tɔ!Bɛ zaɣiyino kam sula vaabu yim zuɣu buyobu ni. Amaa! Bɛ yi zooi gari lala, tɔ!Bɛ zaa ni laɣim pirigi vaabu buta wasiyya (dahinshɛli yɛltɔɣa) shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yɛn yo o nyaaŋa), ka di pa nibɛ niŋla so chuuta di puuni. Ŋɔ maa nyɛla saɣisigu shɛli din yi Naawuni sani na. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Suɣulolana titali.
• 13. Dinnim’ nyɛla Naawuni zalsi. Ŋun mi doli Naawuni ni O tumo (Annabi Muhammadu), tɔ!O ni kpεhi o Alizanda yili shεŋa ni, ka kulibɔna yɛn ti zɔri gindi di gbinni, ka bɛ yɛn ti kpalim di puuni. Yaha! Dina n-nyɛ tarli din galsi.
• 14. Yaha! Ŋun kpe Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu) taali ni, ka kpahiri yεɣiri O tarsi, tɔ!O ni kpεhi o buɣumni, ka onyɛla ŋun yɛn ti kpalim di puuni. Yaha! Filiŋ daazaaba be o zuɣu.
• 15. Yaha! Paɣa shɛba ban kana ni zina yi paɣaba puuni, tɔ! Yin bom ya shɛhiranima anahi bɛ zuɣu, bɛ yi di shɛhira maa tɔ! Yin taɣimi ya ba niŋ yi yiŋsi puuni hali ka kpibu ti paai ba bee ka Naawuni zali ba soli shɛli din pa li.
• 16. Yaha! Yi puuni niriba ayi yi niŋ zina, tɔ! Yin dargim bɛ tibli. Amaa! Bɛ yi niŋ tuuba, ka viεlgi bɛ tuma, tɔ! Yin chεli ya ba. Achiika! Naawuni nyɛla Tuubadeera, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 17. Achiika! Din nyɛ tuuba Naawuni sani n-nyɛ ninvuɣu shεba ban tumdi tuumbεɣu ni ʒilinsi, ka niŋdi tuuba ni yoma di nyaaŋa, tɔ! Bannim’ maa, Naawuni ni deei bɛ tuuba. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
• 18. Amaa! Pa tuuba n-nyɛ li n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban tumdi tuumbiεri hali ni kpibu ti paai bɛ puuni zaɣiyino, ka o naan yεli: “Pumpɔŋɔ n-niŋ tuuba,” ni ninvuɣu shεba ban kpi ni chεfuritali, tɔ! Lalanim’ maa, Ti (Tinim’ Naawuni) malila azaaba kpeeni shili n-guli ba.
• 19. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di bi niŋ halalsi n-tin ya ni yi di (yi mabihi) paɣaba fali ni yaa, bee ka yi mɔŋ ba amiliya niŋbu, domin yi deei yi ni ti ba shεli pirgili, naɣila bɛ tum la kavituma (zina) polo ni. Yaha! Nyɛlimi ya nyeendi suŋ, yimiyije ba, tɔ! Diyi pashɛlikayi nije shɛli, ka Naawuni zali alheeri pam ka di be di puuni.
• 20. Yaha! Yi yi bɔri ni yi taɣi paɣa so, ka niŋ paɣa so amiliya na n-ti zaliozaani, kadiyinyɛla yi mi daa yola laɣakara (sadaachi) n-ti ba, tɔ! Yin miri ya ka yi deei shɛli di puuni. Di ni bɔŋɔ, yi yɛn deei li mi ni ʒiri mini zualinsi polo ni?
• 21. Yaha! Bozuɣu ka yi yɛn deei li (sadaachi maa) ka di nyɛla yi mini ba (paɣaba maa) pun laɣim ni taba, ka di mi nyɛla bɛ daa gbaaila alikauli kpeeni yi sani.
• 22. Yaha! Di kpiɣi ya yi banim’ ni kpiɣi paɣa shɛba, naɣila din daa pun gari, achiika! Di nyɛla kavituma, ka nyɛ bɛ ni siŋdi shɛli, ka di lahi nyɛ sobiɛɣu.
• 23. Bɛ mɔŋ ya ni yi kpiɣi yi manima, ni yi bipuɣinsi, ni yi tuzopaɣaba, ni yi pirinima, ni yi mapirnima, ni yi mabihi bihi, ni yi tuzopaɣaba bihi, ni yi manim’ ban mɔɣisi ya bihili, ni yi tuzopaɣa shɛba yi mini ba ni laɣim mɔɣi bihiyini, ni yi paɣaba manima, ni yi paɣa shɛba yi ni pun kpɛhi doo ni ʒiŋkunanim’ ban be yi yiŋsi puuni, amaa! Yi yi na bi kpɛhi ba doo ni, tɔ! Di pa taali yi zuɣu, ni yi bidɔɣirisi ni zali paɣa shεba, ni yi lahi laɣim paɣa mini o tuzo, naɣila din daa pun garila. Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔnaa.
• 23. Ni paɣaba puuni ban be dobba yiya, naɣila yi sulinsi, Naawuni fukumsi n-nyɛ li ka O ŋmaai li n-zali ya talahi. Yaha! Bɛ niŋ ya paɣa shɛba ban kpalim di nyaaŋa halalsi, ni yi bo ba ni yi daarzichi, ka bɛ nyɛla paɣa shεba ban gbibi bɛ maŋ’ ka pa pagɔra. Yaha! Yi ni wum (amiliya ʒii) 24. nyɛɣisim ni paɣa shεba, tɔ! Yin yom ya ba bε sadaachinima. Amaa! Di pa taali yi zuɣu ka yi ni tooi bo binshɛɣu m-pahi di (sadaachi maa zuɣu n-ti ba). Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
• 25. Ŋun’ mika yiko ni o niŋ Muslim’ bilchin’ paɣaba amiliya, tɔ! Ŋun niŋmi yi sulinsi amiliya. Yaha! Naawuni mi yi iimaansili (yɛlimaŋtibo) yɛla, yi yila taba puuni na. Dinzuɣu, niŋmi ya ba amiliya ni bɛ niriba yεdda. Yaha! Tim ya ba bɛ sadaachi ni bɛrisuŋ, (ka bɛ nyɛla) paɣa shεba ban gbibi bɛ maŋ’ ka pa pagɔra, ka mi pa ban mali simnim’ sambani ni. Amaa! Bɛ yi ti niŋ amiliya, ka lahi niŋ zina din nyaaŋa, tɔ! Bilchin’ paɣaba tibli dargibu pirgili ʒebɛ zuɣu. Di (fukumsi) ʒemi n-ti ninvuɣu so ŋun zɔri wahala yi puuni. Yi mi yi niŋ suɣulo, dina n­nyɛ din gari n-zaŋ tin ya. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 26. Naawuni bɔrimi ni O kahigi ya, ka dolsi ya ninvuɣu shεba ban daa kana poi ni yinim’ maa soya, ka lahi deei yi tuuba. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgolinga lana.
• 27. Yaha! Naawuni bɔrimi ni O deei yi tuuba, ka ninvuɣu shεba ban doli Dunia kɔrsimaa mi bɔri ni yi gbilgi gbilgibu din galsi.
• 28. Naawuni bɔrimi ni O balgi yɛla n-tin ya. Yaha! Bɛ namla ninsala ka o nyɛ zaɣigbariŋ.
• 29. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di diri ya yi daarzichi yi sunsuuni ni zualinsi, naɣila di nyɛla daabilim din nyɛ yεdda yi sunsuuni. Yaha! Di kuri ya yi maŋsi. Achiika! Naawuni nyɛla Nambɔzobonaa n-zaŋ tin ya.
• 30. Yaha! Ŋun ti niŋ lala, ka di nyɛla dimli zuɣu, ni zualinsi, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni zaŋ o kpεhi buɣum ni. Yaha! Lala maa nyɛla tuŋ (soochi) Naawuni sani.
• 31. Yiyi niŋ katiŋ’ ni tuumbekara shεŋabɛ ni mɔŋdi ya,tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni nyεhi yi taya din nyɛ zaɣibihi. Yaha! Ka Ti zaŋ ya kpεhi kpɛhili shee din mali jilma (Alizanda).
• 32. Yaha! Di niŋ ya Naawuni ni zaŋ shɛli n-tibgi yi puuni shεba taba zuɣu kore, dobba mali tarli bɛ ni tum shɛli puuni, ka paɣaba mali tarli bɛ ni tum shɛli puuni. Dinzuɣu, suhimi ya Naawuni O pini puuni. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda ni binshɛɣu kam.
• 33. Yaha! Sokam, Ti (Tinim’ Naawuni) zalila falidiriba ba ni ma bee dɔɣiriba ni chɛ shεli puuni. Yaha! Tim ya ninvuɣu shεba yi ni gbaai alikauli ni bana bɛ tarli. Achiika! Naawuni nyɛla Shɛhiradira binshɛɣu kam zuɣu.
• 34. Dobba n-nyɛ ban zaandi fukumsi paɣaba zuɣu, domin Naawuni ni kuli tibgi shɛba bɛ taba zuɣu, ni bɛ ni lahi mali shɛli dihiri ba bɛ daarzichi puuni. Dinzuɣu, ban nyɛ paɣasuma dolila bɛ yidaannima, ka nyɛ ban guri bɛ tohinini ashilo domin Naawuni ni gu shɛli zuɣu. Paɣa shεba miyi ni zɔri bɛ nina yεrimbu, tɔ! Yin saɣisim ya ba, (bɛ yi bi taɣibεhiga), yin niŋmi ya ba katiŋ’ dooshee, (bɛ yi na kuli bi taɣira), tɔ! Yin bum ya ba (buri shɛli din bi yɛn niŋ ba chuuta shɛli). Amaa! Bɛ yi doli ya, tɔ! Yin miri ya ka yibo so’ shεli (niyizaŋ li nahim ba). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun nam du ka galsi.
• 35. Yaha! Yi yi zɔri namgbankpeeni bɛ (doo maa mini o paɣa) sunsuuni, tɔ! Yin timmi ya fukumsilana so o (doo maa) niriba polo, ni fukumsilana so o (paɣa maa) niriba polo (ka bɛ ti mali bɛ sunsuuni). Bɛ niriba ayi maa yi bɔri maligu, tɔ! Naawuni ni ŋmaai li jia bɛ sunsuuni. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
• 36. Yaha! Jεmmi ya Naawuni, ka di laɣimya O mini shɛli jεm, kabe n-ya biɛrisuŋ ni yi banim’ mini yi manima, ni yi dɔɣiriba, ni kpibsi, ni nandamba, ni ʒiʒiinikpee ŋun mira, ni ʒiʒiinikpee ŋun be katiŋa, ni zo so ŋun be kpaŋa, ni sochanda, ni yi sulinsi. Achiika! Naawuni je ŋun kam tibgi o maŋa, ŋun fuhira.
• 37. Ninvuɣu shεba ban niŋdi bεm, ka lahi puhiri (niriba) bεm niŋbu, ka naan sɔɣiri Naawuni ni ti ba shɛli O pini puuni. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) mali la filiŋ daazaaba shili n-guli chεfurinima.
• 38. Ni ninvuɣu shεba ban dihiri ni bɛ daarzichi domin niriba nyεbu zuɣu, ka mi bi tiri Naawuni bee Zaadali yεlimaŋli, (bɛ nyɛla shintaŋ zonima), ŋun mi nyɛ shintaŋ zosima, tɔ! Achiika! O (shintaŋ) be pam ni o nyɛ zosima.
• 39. Bo n-di leei yɛn pooi ba, bɛ yi di ti Naawuni mini Zaadali yɛlimaŋli, ka zaŋ Naawuni ni largi ba shɛli n-dihi? Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda ni bana.
• 40. Achiika! Naawuni bi diri zualinsi salinsaʒee pɔrlim kotomsi, amaa! Di yi nyɛla tuunviεlli, ka O (Naawuni) nabgi li, ka ti (ninsala) laara din galsi O sani.
• 41. (Yaa nyini Annabi)! Ka wula n-nyɛli di yidi niŋ ka Ti (Tinim’ Naawuni) tahi shɛhiralan’ na ali’umma kam puuni, ka zaŋ a na ka a ti nyɛŋun diri bambɔŋɔ-nim’ (a zaamani chɛfurinim’) shɛhira?
• 42. Dindali maa ka ninvuɣu shɛba ban niŋ chεfuritali, ka zaɣisi Naawuni tumo (Annabi Muhammadu) yɛn ti bɔri ni tiŋgbani di bɔɣi ka bɛ kpe. Yaha! Bɛ ti kutooi sɔɣi Naawuni yεltɔɣali zaɣigaŋ.
• 43. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di miri ya jiŋli ka di nyɛla yi buɣimi, naɣila yiti mi yi ni yεri shɛli (yi jiŋli maa puuni). Lala n-nyɛŋun mali ʒɛnaba o nimgbina ni, naɣila ŋun nyɛ sochanda, naɣilayiyitisukom. Yi miyi bεra, bee yi chεnila soli, bee yi puuni so yila yɔɣuni na, bee yi laɣimmi ni yi paɣaba ka bi nyɛ kom, tɔ! Yin niŋmi ya taimama tiŋgbani shεli din niŋ kasi ni. Dinzuɣu, wobsi ya yi nina mini yi nuhi. Achiika! Naawuni nyɛla Chɛmpaŋlana, Gaafaralana.
• 44. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ, a bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni ti tarli litaafi (Attaura) puuni, ka bɛ zaŋdi li n-taɣiri bɔrginsim, ka bɔri ni yi (Muslinnim’) gba bɔrgi ka chɛ sochibga?
• 45. Yaha! Naawuni mi yi dimba maa. Dinzuɣu, Naawuni saɣiyani O nyɛ Taɣira. Yaha! Naawuni saɣiyani O nyɛ Sɔŋda.
• 46. Di be Yahuudunim’ puuni ban taɣiri (Naawuni) yεltɔɣa ka chεri di zaashɛhi, ka naan yεra (ka bɛ yɛri Annabi Muhammadu): “Ti wum ya, ti mi zaɣisi ya.” Yaha! Wummi din ku wum,” (ka lahi yεra): “Raa’inaa” ka lebgiri bɛ zilma, ka di nyɛla bɛ maandila adiini ansarsi. Yaha! Bɛ yidi yεli: “Ti wum ya ka doli.” Yaha! Wumma, ka naɣisi ti ti, tɔ! Di naan leei alheeri n-zaŋ ti ba, ka lahi nyɛ din tuhi. Amaa! Naawuni narim ba mi ni bɛ chɛfuritali, dinzuɣu bɛ ku ti Naawuni yɛlimaŋli naɣila biɛla.
• 47. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi! Tim ya Ti (Tinim’ Naawuni) ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) na yɛlimaŋli, ka di nyɛla din tiri din be yi sani yɛlimaŋli poi ka Ti naan ti nyεhi ninvuɣu shεba nina, ka zaŋ li n-labsi di nyaaŋa, bee ka Ti narim ba kamani Ti ni daa narim asibri dabsili niriba la shεm. Yaha! Naawuni zaligu nyɛla din yɛn niŋ.
• 48. Achiika! Naawuni bi chεri paŋda (Obi chεri paŋdi ninsalinima) bɛ yi laɣimO mini shɛli jεm, amaa! O chεri paŋdi din pa lala ni O ni bɔri so. Dinzuɣu, ŋun tilaɣim Naawuni ni shɛli jεm, tɔ! Achiika! O tum taali din galsi.
• 49. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba ban simsiri bɛ maŋ’ maa (Yahuudu mini Nashaaranima)? Chɛli gba! Naawuni n­simsiri O ni bɔri so, O mi ku di ba zualinsi dobino bɛlli yɛmpɔrlim kotomsi.
• 50. (Yaa nyini Annabi)! Yulimi bɛ ni ŋmari ʒiri m-pari Naawuni shɛm, tɔ! Di ko saɣi taali polo ni.
• 51. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni ti tarli litaafi (Attaura) puuni, ka bɛ tiri buɣuli mini shintaŋ yεlimaŋli, ka naan yεri ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali: “Bambɔŋɔnim’ maa m-be sochibga zuɣu n-gari Muslinnima.”
• 52. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba Naawuni ni narim. Naawuni mi ni narim ninvuɣu so, tɔ! Di kariya ka a nya ŋun yɛnsɔŋ o.
• 53. Bee bɛ malila tarli O (Naawuni) sulinsi puuni? Din’ ŋuna, bɛ naan ku ti (ninsalinim’) dobino bɛlli yɛm pɔrlim kotomsi.
• 54. Bee bɛ zabrila ninsalinim’ (Annabi Muhammadu mini o niriba) nyuli domin Naawuni ni ti ba shɛli O pini puuni zuɣu Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) ti Annabi Ibrahim yiŋnim’ litaafi mini yεmgoliŋga (Alkur’aani mini Hadiisi). Yaha! Ka Ti ti ba nam din galsi.
• 55. Dinzuɣu, bɛ (Yahuudunim’ maa) puuni shεba ti (Annabi Muhammadu) yεlimaŋli,ka bɛ shεba mi lԑbi biri ka chɛ o. Yaha! Ʒahannama buɣum nyɛla din yɛn saɣindi ba (Zaadali).
• 56. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali ni Ti (Tinim’ Naawuni) aaya-nima, Ti ni zaŋ ba niŋ buɣum ni. Saha shεli kam ka di (buɣum maa) ti duɣi bɛ nimgbiŋgbaŋ, ka Ti taɣi ba nimgbin’ shɛli domin bɛ lam azaaba. Achiika! Naawuni nyɛla Nyɛŋda, Yεmgoliŋga-lana.
• 57. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka tum tuunsuma, ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni kpεhi ba Alizanda yili shεŋa kulibɔna niyɛn tizɔri gindi di gbinni, ka bɛ nyɛla ban yɛn ti kpalim di puuni kuli mali wɔra. Bɛ lahi mali paɣaba ban niŋ kasi di puuni. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) kpεhi ba mahim shεli din paai tariga puuni.
• 58. Achiika! Naawuni puhiri ya ni yi zaŋ amaananima n-labsi ti ti di laamba, yi mi yi yɛŋ niŋ fukumsi niriba sunsuuni, yin niŋmi ya fukumsi maa ni aadalsi. M-bo ni saɣisigu shεli Naawuni ni tiri ya ŋɔ maa. Achiika! Naawuni nyɛla Wumda, Nyara.
• 59. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Doli ya Naawuni ka doli ya O tumo, ni ban zaandi fukumsi yi puuni. Yi mi yi niŋ namgbankpeeni binshɛɣu zuɣu, tɔ! Yin labsim ya li n-ti Naawuni mini O tumo, yi yi ti Naawuni mini Zaadali yεlimaŋli. Dina n­nyɛ din gari, ni fasara din gahim.
• 60. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba ban yɔhindi bɛ maŋ’ ka yεlini bɛ ti yεlimaŋli ni bɛ ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na, n-ti pahi bɛ ni siɣisi shɛli na pɔi ni a kandi na, ka naan bɔri ni bɛ zaŋdi fukumsi n-ti tiri baɣa, ka di nyɛla bɛ saɣisiba ni bɛ zom ka chε li, ka shintaŋ mi bɔri ni o birigi ba, birginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
• 61. Yaha! Bɛ yiti yεli ba: “Kam ya na ti wum Naawuni ni siɣisi shɛli na n-ti ti O tumo (Annabi Muhammadu),” tɔ! A ni nya ka munaafichinim’ maa taɣiri niriba ka chεri a (Annabi) taɣibu ni yεlimaŋli.
• 62. (Yaa nyini Annabi)! Ka wula n-leei nyεli, di yiniŋ ka yɛlibɛɣu nya ba domin bɛ nuhi ni daŋsi tum shɛli zuɣu, din nyaaŋa ka bɛ ka a na n-ti pɔri Naawuni (ka yεra): “Tinim’ bi tɛhi shεli m-pahila bɛrisuŋ mini maligu.”
• 63. Bana n-nyɛ Naawuni ni mi shɛba suhiri ni, dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Yim bɛ yεlani, ka niŋ ba wa’azu. Yaha! Yεlimi ba yɛltɔɣa n­zaŋ jɛndi bɛ maŋa, kanyɛ din kpɛri haŋkali ni.
• 64. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) na ʒin tim tuun’ so na naɣila bɛ (ninsalinim’) ti doli o ni Naawuni yεdda. Yaha! Di yi di nyɛla saha shεli bɛ (munaafichinim’) ni daa di bɛ maŋ’ zualinsi maa, ka bɛ kana la a (Annabi Muhammadu) sani, n-ti bo Naawuni gaafara, ka (Naawuni) tumo shiri suhi gaafara maa n-ti ba, tɔ!Bɛ naan nya Naawuni ka O nyɛla Tuubadeera, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 65. Chɛli gba! (Yaa nyini Annabi)! M-po a Duuma, bɛ pala ninvuɣu shεba ban yɛn ti Naawuni yεlimaŋli naɣila bɛ zaŋ a mi zali ka a niŋdi fukumsi n-zaŋ chaŋ bɛ ni niŋ namgbankpeeni shεli bɛ sunsuuni. Din nyaaŋa, bɛ naan ku nya muɣisugu shεli n-zaŋ chaŋ fukumsi shεli a ni yɛn niŋ ba maa, ka bɛ di yɛn zaŋ bɛ maŋ’ zaa n-ti Naawuni, tibu ni yɛlimaŋli.
• 66. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi di zali talahi bɛ zuɣu ni (ka yεli ba): “Kum ya yi maŋa, bee yimyakachɛ yi yiŋsi,” Bɛ naan ku saɣi niŋ li naɣila bɛ puuni niriba bεla. Yaha! Bɛ yi di niŋ bɛ ni saɣisiri ba shɛli maa, di naan leei alheeri n-zaŋ ti ba, ka lahi kpaŋsi bɛ yɛlimaŋtibo ni Naawuni.
• 67. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) naan ti ba laara din yi Ti sani na, ka nyɛla din galsi.
• 68. Yaha! Achiika! Ti naan dolsi ba n-tam sochibga zuɣu.
• 69. Yaha! Ŋun doli Naawuni mini O tumo, tɔ! Bannim’ maa yɛn ti pahila ninvuɣu shεba Naawuni ni yolsi Annabinim’ puuni, ni yεlimaŋlinima, ni ban kpi Naawuni soli zuɣu (ban kpi adiini tobu ni), n-ti pahi ninvuɣusuma, tɔ! Bannim’ maa, di vɛla pam ni bɛ leei zonima (n-zaŋ ti ninsala).
• 70. Di nyɛla pini din yi Naawuni sani na. Yaha! Naawuni saɣi Baŋda.
• 71. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Gbibi ya yi shili n-ʒiya (yi dimba zuɣu), ka yin ya tobu ni ka nyɛla salonima, bee ka yi zaasa laɣim yi namgbaniyini.
• 72. Yaha! Achiika yi (Muslinnim’) puuni so beni naɣisira (tobu ni chandi). Yɛlibɛɣu yi ti nyɛn ya, ka o yεli (o suhu ni): “Achiika! Naawuni yu ma ka n-di ka bɛ (Muslinnim’ maa) puuni.
• 73. Yaha! Pini shεli (tobbuna) yi yi Naawuni sani kan ya na, achiika! Bɛ ni yεli yɛltɔɣa kamani yurilim shεli na ʒin bela yi mini ba sunsuuni la: “M-baye, n-gba yi di kuli be ni bana (Muslinnim’ maa), ka di nya tarli din galsi.
• 74. Ninvuɣu shεba ban zaŋdi bɛ Chiyaama taɣiri bɛ Dunia bɛhigu la tuhimi Naawunu soli zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣu so ŋun tuhi Naawuni soli zuɣu, ka bɛ ku o bee ka o nya nasara, tɔ! Ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti o laara din galisi.
• 75. Yaha! Bozuɣu ka yi (Muslinnim’) ku tuhi tobu Naawuni soli zuɣu, ka di nyɛla ninvuɣugbarima dobba ni paɣaba, n-ti pahi bihi beni yεra: “Yaa ti Duuma Naawuni! Yihimi ti tiŋ’ shεli din niriba nyɛ zualindiriba ŋɔ ni. Yaha! Tim ti ninvuɣu so ŋun yɛn taɣi ti (ka chɛ ti dimba), ka lahi ti ti ŋun yɛnsɔŋ ti na A sani.
• 76. Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli tuhirila Naawuni soli zuɣu, ka ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali tuhiri shintaŋ soli zuɣu. Dinzuɣu, tuhimi ya shintaŋ yuriba. Achiika! Shintaŋ nabεri nyɛla zaɣigbariŋ.
• 77. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ, a bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni yɛli ba: “Gbaami ya yi maŋa (ka chɛ tobu tuhibu Maka puuni), ka puhi ya jiŋli, ka tin ya zakka (ka bɛ yεli, ti ni daa nyɛ chεfuri-nima, ti daa malila yaa, ka ti leei Muslimnim’ ka chɔɣim)”. Amaa! Saha shεli bɛ ni ti niŋ ba tobu maa talahi, ka a nya ka bɛ puuni shεba zɔri ninsalinim’ (chɛfurinima) kamani bɛ ni zɔri Naawuni shεm, bee ka di gari lala. Yaha! Ka bɛ yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Bozuɣuka Aniŋ tobu talahi n-zaŋ titi? Di yidi niŋ ka a naɣisi ti ti hali ni saha biɛla. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Dunia nyɛɣisim nyɛla bεla. Amaa! Chiyaama n-gari zaŋ ti ŋun zo Naawuni. Dinzuɣu, bɛ ti ku din ya zualinsi dobino bɛlli yɛmpɔrlim kotomsi.
• 78. Luɣuli kam ka yi (ninsalinim’) be tɔ! Kpibu ni paai ya, hali di yi niŋ ka yi bela yiliwaɣila din me n-tam taba zuɣu ni. Yaha! Biɛrisuŋ yi paai ba (munaafichinima), bɛ yεrimi: “Ŋɔ maa yila Naawuni sani na. Amaa! Din be yi paai ba, ka bɛ yεli: “Ŋɔ maa yila a (nyini Muhammadu) sani na.” Tɔ! Yεlima: “Di zaasa yila Naawuni sani na.” Dinzuɣu, ka bo n-leei chɛ ka bambɔŋɔnim’ (munaafichinim’) ku tooi baŋ yεltɔɣali?
• 79. (Yaa nyini ninsala)! Din viɛla yi paagi a, tɔ! Naawuni sani ka di yi na, zaɣibɛɣu mi yi paagi a, tɔ! A sani ka di yi na. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ a leei la tumo n-zaŋ chaŋ ninsalinim’ sani. Yaha! Naawuni saɣi shɛhiradira.
• 80. Ninvuɣu so ŋun doli tumo ŋɔ maa (Annabi Muhammadu), tɔ! Achiika! O dolila Naawuni. Ŋun mi lԑbi biri, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) bi tim a na ka a ti nyɛ gula bɛ zuɣu.
• 81. Ka bɛ (Munaafichinim’ maa) naan yεra: “Ti doli a (Muhammadu).” Amaa! Bɛ yi ti yi a sani, ka bɛ puuni shεba gbe ni tɛhi shεli (bɛ suhiri ni) ka pa ni yεltɔɣa shεli a ni yεri maa. Tɔ! Naawuni sabri bɛ ni mali tɛhi shɛŋa gbεri maa. Dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Yim bɛ yεla ni, ka zaŋ a maŋ’ dalim Naawuni. Naawuni saɣibɛ ni dalindi So.
• 82.Di nibɔŋɔ,bɛ bi kpahindila Al-kur’aani vεnyεla? Di yi di pala di yila Naawuni sani na, bɛ naan nya taɣibu pam di puuni.
• 83. Yaha! Yεltɔɣa shεli yi ti kaba na din nyɛ yɛmbahiga bee ka di nyɛ dabiεm, bɛ (Munaafichinim’ maa) pun moli li, tɔ!Bɛ yi di labsi li n-ti Naawuni tumo, bee ka bɛ labsi li n-ti ban su fukumsi, tɔ! Ban vihiri li (ni bɛ haŋkaya) naan baŋ li. Di yi di pala Naawuni pini ni O nambɔzɔbo yi zuɣu, yi naan doli shintaŋ, naɣila yi biεla.
• 84. Dinzuɣu! (Yaa nyini Annabi)! Tuhimi Naawuni soli zuɣu, bɛ bi niŋ a (so jεma) talahi naɣila nyini maŋmaŋ’ dini. Yaha! Kpɛhimi ban ti Naawuni yεlimaŋli kore (ni adiini zuɣu tuhibu). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun yɛn taɣi ya ka chɛ chεfurinim’ chuuta. Naawuni n-gari binshɛɣu kam yaa, ka lahi gari sokam tibdargibo.
• 85. Ninvuɣu so ŋun ti suhudee (o mabia) suhudee din nyɛ zaɣivɛlli, tɔ! O mali tarli (laara) di puuni, ŋun mi ti suhudee suhudee din nyɛ zaɣibɛɣu, tɔ! O lahi mali tarli (alahichi) di puuni. Dinzuɣu! Naawuni nyɛla Ŋun zali binshɛɣu kam ka di mali di saha.
• 86. Yaha! Bɛ yi ti puhi ya ni puhiri shɛli, tɔ! Yin labsim din viεla n-gari li, bee ka yi labsi li (di ŋmali). Achiika! Naawuni nyɛla Saliya karita binshɛɣu kam zuɣu.
• 87. Naawuni! Duuma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Ŋuna. Achiika! O ni ti laɣim ya Zaadali ka zilsigu ka di puuni. Yaha! Ŋuni n­leei lahi yɛri yɛlimaŋli n-ti paai Naawuni?
• 88. Bo n-leei muɣisi ya (yi Muslinnima) n-zaŋ chaŋ Munaafichinim’ maa yɛtɔɣa ni, ka yi piri siɣim buyi? Naawuni n-labsi ba (bɛ chεfuritali ni) domin bɛ ni tum shɛli (ka di nyɛ tuumbɛri) zuɣu. Di ni bɔŋɔ, yi bɔrimi ni yi dolsi Naawuni ni birigi so? Yaha! Naawuni ni birigi so, tɔ! Di kariya ka a nya sochibga n-ti o.
• 89. Bɛ bɔrimi ni yi (Muslinnim’) leei chεfurinim’ kamani bi ni niŋ chεfuritali shεm, ka yi mini ba leei yim. Dinzuɣu! Miri ya ka yi gbibi bɛ puuni shɛba ka bɛ nyɛ yuriba, naɣila bɛ ti zo mi n-labi Naawuni soli zuɣu na. Dinzuɣu, bɛ yi lԑbi biri, tɔ! Yin gbaami ya ba, ka kuba luɣulikam yi ni nya ba. Yaha! Di gbibi ya bɛ puuni so ka o nyɛ yura, bee sɔŋda.
• 90. Naɣila ninvuɣu shεba ban zaŋ bɛ maŋ n-ti pahi ninvuɣu shεba yi mini ba ni mali alikauli shεli,bee kabɛ kan ya na ka dinyɛla bɛ nyee nyɔni mi ni yi tuhibu, bee ka bɛ tuhi bɛ (maŋmaŋ’) niriba. Yaha! Naawuni yi di bɔra, O naan ti ba (chɛfurinim’ maa) yiko yi zuɣu, bɛ mi naan shiri tuhi ya. Dinzuɣu, bɛ yi niŋ ya katiŋ’ ka bi tuhi ya, ka lahi bɔri ni yi mini ba ʒini ni alaafee, tɔ! Naawuni bi zali ya soli shεli (ni yi zaŋ tuhi ba).
• 91. Ni baalim, yi (Muslinnim’) ni nya ninvuɣu shεba ban bɔri yɛmbahiga yi sani, ka bɔri yεmbahiga bɛ niriba sani, saha shεli kam ka bɛ yi ti labsi ba fitina (chεfuritali) ni, ka bɛ daai ba fim di puuni. Dinzuɣu, bɛ yibi niŋ katiŋ’ ni yinima, ka bo maligu yi mini ba sunsuuni, ka mi bi gbaai bɛ maŋ’ ka chε yi tuhibu, tɔ! Yin gbahimi ba, ka ku ba luɣili kam yi ni nya ba.Yaha! Bannima Ti (Tinim’ Naawuni) zaliya mi ka yi mali daliri bɛ zuɣu (din wuhi ni yi tuhimi ba) polo ni.
• 92. Di bi tu kamaata ni Muslimi ku o Muslim’ kpee, naɣila di nyɛla sarati. Ŋun mi ti bi yuri ka ku o Muslim’ kpee, tɔ! O chɛli dabli ŋun nyɛ Muslimi (ka o leei bilchina, ka Naawuni naan chɛ o taali), ni diyya (nyɛvuli yihibu samli) din yo n-ti o niriba, naɣila bɛ zaŋ mi mali ba sara. Di yi nyεla o (ŋun kpi maa) yila yi dimbi polo na, ka mi nyɛla Muslimi, tɔ! Yin chεli dabli ŋun nyε Muslimi (ka o leei bilchina). O yi lahi yila ninvuɣu shεba alikauli ni be yi mini ba sunsuuni sani, tɔ! Yin yom ya diyya n-ti o niriba, ka lahi chɛ Muslim’ dabpaɣa, ŋun mi bi tooi nya li, tɔ! Ŋun lom noli chira ayi m-pa taba, ka di nyɛla tuuba Naawuni sani. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
• 93. Yaha! Ninvuɣu so ŋun ku Muslimi ni fawaɣili, tɔ! O sanyoo yɛn ti nyɛla ʒahannama buɣum, ka o yɛn ti kpalim di puuni, ka Naawuni je suli n-niŋ o, ka narim o, ka mali azaaba shɛli din galsi shili n-guli o.
• 94. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Yi yi chaŋ ni yi ti tuhi Naawuni soli zuɣu, tɔ! Yin vihimi ya, ka di yεli ya ŋun puhi ya ni Muslinsi puhigu (ka nyɛ chεfura): “A pala Muslimi.” Ka di nyɛlayi bɔrila Dunia bεhigu bukaata maligu (tobbuna) zuɣu. Tɔ! Naawuni sani ka tobbuna pam be. Lala (chɛfuritali maa ni) ka yi gba daa be pɔi ni ŋɔ maa, ka Naawuni tin ya pini karli (Muslinsi). Dinzuɣu! Vihimi ya (ka di kuri ya niriba yiriŋ). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
• 95. Muslinnim’ puuni ninvuɣu shεba ban ʒi yiŋa (ka bi chaŋ tobu ni), ka di pala bɛ bɛrimi, ni ban tuhiru ni bɛ daarzichi mini bɛ nyɛvuya Naawuni soli zuɣu ku niŋ yim. Naawuni tibgi ban tuhitri ni bɛ daarzichi mini bɛ nyɛvuya n-gari ban ʒi yiŋa ni darza. Yaha! Bɛ zaɣiyino kam, Naawuni niŋ bala alikauli ni zaɣivεlli (Alizanda). Yaha! O tibgi tobu tuhiriba n-gari ban ʒi yiŋa ni sanyoo din galsi.
• 96. Ka di nyɛla darzanim’ din yi O (Naawuni) sani na, ni chεmpaŋ, n-ti pahi nambɔzɔbo. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 97. Achiika! Ninvuɣu shεba Malaaika-nim’ ni deei bɛ nyεvuya, ka bɛ nyɛla bandibɛ maŋ’ zualinsi, ka bɛ (Malaaikanim’) yεli ba: “Bo ni ka yi daa be (Dunia puuni)?” Ka bɛ yɛli: “Ti daa nyɛla ninvuɣu gbarima tiŋgbani yaaŋa zuɣu.” Ka bɛ (Malaaikanim’) yεliba: “Dini bɔŋɔ, Naawuni tiŋgbani daa bi yɛlima ka yi ni tooi zo n-labi tiŋgbani shɛli ni di puuni? Dinzuɣu, bannim’ maa labbu shee nyɛla ʒahannama buɣum ni. Yaha! Di labbu shee maa nyɛla din be.
• 98. Naɣila ninvuɣu gbarima dobba ni paɣaba puuni, ni bihi ban ka dabara shεli, bɛ mi ku tooi zo n-tilgi.
• 99. Tɔ! Bannim’ maa, tamaha beni kadama Naawuni ni chε m-paŋ ba, domin Naawuni nyεlai Chεmpaŋlana, Gaafaralana.
• 100. Yaha! Ninvuɣu so ŋun zo Hiʒira Naawuni soli zuɣu, o ni nya ʒiishεhi pam tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ni largibu. Yaha! Ŋun’ yio yiŋa, ka nyɛla ŋun zo n-labi Naawuni mini O tumo sani, ka kpibu ti paagi o di nyaaŋa, tɔ! Achiika! O sanyoo kpalim Naawuni sani. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 101. Yaha! Yi (Muslinnim’) yi ti yɛn go tiŋgbani yaaŋa zuɣu, tɔ! Di pa taali yi zuɣu ni yi booi shɛli yijiŋli puuni, di yi niŋ ka yi zɔri ni chεfurinim’ ti niŋ ya fitina shɛli. Achiika! Chεfurinim’ nyɛla dimba n-tin ya polo ni.
• 102. (Yaa nyini Annabi)! A mi yi ti be bɛ (Muslim’ tobbihi maa) ni, ka yɛn zaŋ ba m-puhi jiŋli, tɔ! Nyin chε ka salo shεba bɛ puuni zani n-tabli a, ka gbibi bɛ bidibbina, bɛ yi ti niŋ suzuuda, ka bɛʒe yi nyaaŋa, ka salo ban na bi puhi maa mi kana n-ti pahi a zuɣu ka yi puhi. Yaha! Bɛ gbibi bɛ bidibnyama. Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa bɔrimi ni yi (Muslinnim’) tam yi bidibbina mini yi nyɛma yεla, ka bɛŋmalgi kpa yi polo na yim zuɣu. Yaha! Di pa taali yi zuɣuni yi sɔŋ yi bidibnyɛma di yi tiniŋ ka saa beni, bee ka yi ka alaafee. Amaa! Gbibi ya yi shili ʒiya. Achiika! Naawuni kpaɣisila filiŋ daazaaba n-zali chεfurinima.
• 103. Dinzuɣu yi yi puhi jiŋli naai, tɔ! Yin teemi ya Naawuni yɛla ka di nyɛla yi ʒela zuɣusaa, bee yi ʒila tiŋgbani ni, bee ka yi dola yi luɣa zuɣu.Yi mi yi ti mali yɛmbahiga, tɔ! Yin puhimi ya jiŋli. Achiika! Jiŋli nyɛla talahi, ka nyɛla din mali saha n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli.
• 104. Yaha! Di gbargi ya yi maŋa (yaa yinim Muslinnim’) ka chɛ ninsalinim’ (yi dimba) sheei bobu, yi yi nyɛla ban nyari wahala kam, tɔ! Bɛ (chɛfurinim’ maa) gba nyari wahala kamani yi ni nyari wahala maa shεm. Yaha! Yi (Muslinnim’) mali tamaha (Alizanda) Naawuni sani, ka bɛ (chɛfurinim’) ka li. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
• 105. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisila litaafi (Alkur’aani) n-ti a na ni yεlimaŋli, domin a niŋdi fukumsi ninsalinim’ sunsuuni ni Naawuni ni baŋsi a shɛli. Dinzuɣu! Di leei ŋun ŋmεri namgbankpeeni domin bilkɔɣinonim’ zuɣu.
• 106. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Bom Naawuni chɛmpaŋ. Achiika! Naawuni nyɛla Chɛmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 107. Yaha! Di niŋ namgbankpeeni domin a taɣi ninvuɣu shεba ban niŋdi bɛ maŋ’ bilkɔŋsi maa. Achiika! Naawuni bi bɔri ninvuɣu so ŋun nyɛ bilkɔɣinolana, ŋun zooi Naawuni taali ni kpεbu.
• 108. Bɛ (munaafichinim’) bɔrimi ni bɛ sɔɣi ninsalinim’ (bɛ tuuntumsa), bɛ mi ku tooi sɔɣi Naawuni. O mi mini ba n-kuli be saha shεli kam bɛ ni yɛn gbihi (ka gbibi) yεltɔɣa shεli Oni bi saɣi ti li. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun gili bɛ tuuntumsa (ni baŋsim).
• 109.Di nibɔŋɔ, yi bambɔŋɔnima (Muslinnima) n-nyɛ ban ŋmɛri namgbankpeeni ni yi taɣi ba (munaafichinim’) ka chɛ Dunia ŋɔ vi, ka ŋuni n-yɛn ti ŋmɛ Naawuni namgban-kpeeni Zaadali domin o ti taɣi ba, bee ŋuni kabɛ yɛn ti zaŋ bɛ maŋa n-dalim?
• 110. Yaha! Ninvuɣu so ŋuntumdinbe,bee kao di omaŋ’ zualinsi, din nyaaŋa, ka o bo Naawuni chɛmpaŋ,tɔ! O ni nya Naawuni ka O nyɛla Chɛmpaŋlana, Zaadali Nambɔnaa.
• 111. Yaha! Ŋun tum din be, tɔ! Achiika! O mammaŋ’ ka o bo li n-zali. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga-lana.
• 112. Ŋun mi ti chirim, bee ka o kpe Naawuni taali ni, ka naan zaŋ li meei ninvuɣu so ŋun ʒi di yεla, tɔ! Achiika! O ʒili o maŋʒiri ni alahichi polo ni.
• 113. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Di yi di pala Naawuni pini mini O nambɔzɔbo yi zuɣu, bɛ puuni zamaatu shεba naan bɔri ni bɛ birgi a, bɛ mi ku tooi birgi so naɣila bɛ maŋa. Yaha! Bɛ ku tooi niŋ a chuuta shεli. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun siɣisi litaafi (Alkur’aani) ni yεmgoliŋgana n-titia,kabaŋsi a a ni ʒi shɛli.Yaha! Naawuni pini nyɛla din galsi a zuɣu.
• 114. Alheeri ka bɛ saawɔranim’ pam puuni, naɣila ŋun puhi sara malibu, bee viɛnyɛla shɛli, bee ninsalinim’ sunsuuni maligu. Dinzuɣu! Ŋun tum lala ka di nyɛla Naawuni yεdda zuɣu, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti o laara din galsi.
• 115. Yaha! Ŋun tum m-birgi Naawuni tumo (Annabi Muhammadu) zaligu saha shɛli dolsigu ni kahigi n-ti o nyaaŋa, ka doli soli shεli din pa ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli soli, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni chɛ o dalim o ni dalim shεli maa, ka zaŋ o niŋ ʒahannama buɣum ni. Di labbu shee maa mi nyɛla din be.
• 116. Achiika! Naawuni bi chεri paŋda ni bɛ laɣim O mini shɛli jεm. Amaa! O chεri paŋdi (taali shɛli) din palalaniOnibɔri so. Yaha! Ŋun laɣim Naawuni mini shɛli jεm, tɔ! Achiika! O birigi ya birginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
• 117. Bɛ (chεfurinim’ maa) bi jεmdi shɛli din pa Ŋuna (Naawuni) naɣila paɣaba, bɛ mi bi jεmdi shɛli m-pahila shintaŋ so ŋun nyɛ tipawumlilana la.
• 118. Naawuni narim o (shintaŋ) mi,kaoyεli: “M-po A nam, n-nyɛla ŋun yɛn gbaai yɛɣi shɛli A (Nyini Naawuni) daba puuni, ka bɛ nyɛla n-ni ŋmaai yihi shɛba.
• 119. Yaha! Achiika! N nyɛla ŋun yɛn birgi ba, ka zaŋ kɔrsi niŋ bɛ suhiri ni. Yaha! N nyɛla ŋun yɛn puhi ba ka bɛŋmahi biŋkɔbri tiba, ka puhi ba ka bɛ taɣi Naawuni binnamda shifa. Yaha! Ŋun gbibi shintaŋ ka o nyɛ yura ka di pa ni Naawuni, tɔ! Achiika! O kɔhilu, kɔhilu shɛli din be polo ni.
• 120. O (shintaŋ) gbaari bala alikauli, ka zaŋdi kɔrsi niŋ bɛ suhiri ni, shintaŋ mi bi gbaari ba alikauli shεli naɣila yɔhim.
• 121. Bannim’ maa labbu shee n-nyɛʒahannama buɣum ni. Yaha! Bɛ ti ku nya sɔɣibu shee ka chɛ li (buɣum maa).
• 122. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlmaŋli, ka tum tuunsuma, Ti ni kpεhi ba Alizanda yili shεŋa kulibɔna ni yɛn ti zɔri gindi di gbinni la, ka bɛ nyɛla ban yɛn tim kpalim di puuni kuli mali wɔra. Naawuni daalikauli nyɛla yεlimaŋli. Yaha! Ŋun yεltɔɣa n-leei nyɛ yɛlimaŋli n-ti lahi paai Naawuni dini?
• 123.Di bi doli yi (Muslinnim’) ni niŋdi shɛli kore, bee ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi (Yahuudu mini Nashaaranim’) maa ni niŋdi shɛli kore. Ŋun tum tuumbεɣu, bɛ niyoodisamli.Omi ku nya ŋun yɛn ti taɣi o, bee ŋun yɛn ti sɔŋ o ka di pa ni Naawuni.
• 124. Yaha! Ŋun tum tuunviεla puuni shεli,o nyɛla doo bee paɣa, ka lahi nyɛŋun ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Bannim’ maa ni kpe Alizanda ka di pa ni bɛ di ba la zualinsi din pɔrlim kotomsi ŋmani dobino bɛilli yɛm.
• 125. Yaha! Ŋun daadiini n-leei lahi viεla n-ti paai ŋun zaŋ o maŋ’ zaasa n-ti Naawuni (Muslimi), ka nyɛla ŋun tuun-tumsa vɛla, ka doli Annabi Ibrahima daadiini (Muslinsi) shɛli din milgi ka chɛ adiini kam din pa yɛlimaŋli? Yaha! Naawuni daa gbibila Annabi Ibrahima ka o nyɛ yura.
• 126. Yaha! Binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni nyɛla Naawuni dini, Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun gili binshɛɣu kam (ni baŋsim).
• 127. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔhira n-zaŋ chaŋ paɣaba polo. Yεlima: Naawuni ni baŋsi ya bɛ yεltɔɣa,ni bɛ ni karindi shεli n-tiri ya litaafi (Alkur’aani) puuni n-zaŋ chaŋ kpibsi ban nyɛ bipuɣinsi, ka di nyɛla yi bi ti ba Naawuni ni zali ya talahi ni yi ti ba shɛli (bɛ fali puuni), ka niŋdi kore ni yi niŋ ba amiliya, ni yi bihi puuni ninvuɣu gbarima. Yaha! Zalmi ya aadalsi n-zaŋ jɛndi kpibsi, dinzuɣu yi ni niŋ shɛli ka di nyɛ alheeri, tɔ! Naawuni nyɛla Ŋun mi di yɛla.
• 128. Yaha! Paɣa yi zɔri dabiɛm ni o yidana ti niŋ o katiŋ’ dooshee, bee ka lԑbi biri o, tɔ! Di pa taali ka bɛ ni bo maligu bɛ sunsuuni. Maligu mi n-nyɛ din gari. Yaha! Bɛ laɣim lanyεvuya ni suhu ni biɛm. Amaa! Yi yi tooi niŋ ba vɛnyɛla, ka zo Naawuni, tɔ! Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
• 129. Yaha! Di kariya ka yi (dobba) tooi niŋ aadalsi paɣaba sunsuuni, hali yi yi niŋ di kore, amaa! Di lԑbi ya biri zaasa, ka chɛ o (paɣa maa) kamani bɛ ni zaŋ so yili zuɣusaa. Dinzuɣu! Yi yi bo maligu, ka zo Naawuni, tɔ! Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Nambɔzobonaa.
• 130. Yaha! Bɛ niriba ayi (doo ni paɣa) maa yi chɛ taba, tɔ! Naawuni ni largi bɛ zaɣiyino kam O larginsim puuni. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun yεlgira (n-tiri ninsalinima), Yɛmgoliŋgalana.
• 131. Yaha! Naawuni n-su binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni. Yaha! Achiika! Ti Tinim’ (Naawuni) daa ti ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi pɔi ni yinim’ (Muslinnim’) maa saɣisigu, ni yi gba kadama yi zom Naawuni. Yi mi yi niŋ chεfuritali, tɔ! Achiika! Naawuni n-nyɛŊun su binshɛɣu din be sagbana ni, ni binshɛɣu din be tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni nyɛla Bundana, Duuma paɣirigu.
• 132. Yaha! Naawuni n-su binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni saɣi ni bɛ dalimmi O.
• 133. O (Naawuni) yi bɔra, ka O nyɛhi ya, ka tahi ninvuɣu shεba na. Naawuni mi nyεla Ŋun ni tooi niŋ lala.
• 134. Ninvuɣu so ŋun bɔri Dunia sanyoo, tɔ! Naawuni sani ka Dunia ni Chiyaama sanyoo be. Yaha! Naawuni nyεla Wumda, Nyara.
• 135. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Leemi ya ban zaandi aadalsi, ka nyɛla ban diri shɛhira Naawuni zuɣu, hali di (shɛhira maa) yi ʒɛla yi maŋmaŋ’ zuɣu, bee yi ba niyima zuɣu, bee yi dɔɣiriba zuɣu,o (yini diri so shɛhira maa) yi nyɛla bundana bee faralana, tɔ!Bɛ yɛla bela Naawuni sani. Dinzuɣu! Di doli ya suhu­yurlim ka chɛ aadalsi zaŋ tum tuma. Yi mi yi shɛli yimaŋa (ka chɛ shɛhira maa dibu), bee ka yi lebimi biri, Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
• 136. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli! Tim ya Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu) yεlimaŋli, ni litaafi (Alkur’aani) shɛli O ni siɣisi na n-ti ti O tumo, ni litaafi shεŋabɛ siɣisi na pɔi ni dina. Yaha! Ŋun niŋ chεfuritali ni Naawuni mini O Malaaikanima, ni O litaafinima, ni O tuumba, n-ti pahi Zaadali, tɔ! Achiika! O bɔrgi ya, bɔrginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
• 137. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yɛlimaŋli, din nyaaŋa ka bɛ niŋ chɛfuritali, ka ti lahi ti yεlimaŋli, ka lahi niŋ chɛfuritali, din nyaaŋa, kabɛ kpaŋsi chεfuritali, tɔ! Naawuni pala Ŋun yɛn chɛ m-paŋ ba, O mi ku dolsi ba sochibga.
• 138. (Yaa nyini Annabi)! Tim munaafichinim’ lahibali kadama bɛ mali azaabakpeeni.
• 139. (Bana n-nyɛ) Ninvuɣu shεba ban gbibi chεfurinim’ ka bɛ nyɛ simnim’ ka pa bɛ Muslim’ taba. Di ni bɔŋɔ, bɛ bɔrila tibginsim bɛ (chɛfurinim’ maa) sani? Tɔ! Achiika! Naawuni sani ka tibginsim zaasa namgbaniyini be.
• 140. Yaha! Achiika! O (Naawuni) siɣisi ya na litaafi (Alkur’aani) puuni kadama yi yi ti wum ka bɛ (chɛfurinim’) niŋdi gutulunsi ni Naawuni aayanima, ka maandi li ansarsi, tɔ! Yin di ʒini ni bana naɣila bɛ ti kpela yεltɔɣa shεli din pa li ni, (amaa! Yi yi ʒini ni bana), din’ ŋuna, yi gba leei bɛ tatabo. Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun yɛn ti laɣim munaafichinim’ mini chεfurinim’ ʒahannama buɣum ni namgbaniyini.
• 141. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba ban ʒeya n-guhiri ya, shee (bɛ ti nya) ka nasara be yi polo, ka bɛ naan yεli: “Di-ni bɔŋɔ, ka ti mini ya n-daa be? “Di mi yi ti niŋ ka chεfurinim’ nya nasara yi zuɣu, ka bɛ yεli:“Dini bɔŋɔ, ti bi zani yi zuɣu, ka taɣi ya ka chɛ Muslinnim’ chuuta? Tɔ! Naawuni ni ti niŋ fukumsi yi sunsuuni Zaadali. Yaha! Di kariya ka Naawuni zali chεfurinim’ soli shεli bɛ ni yɛn zaŋ nya nasara Mulsinnim’ zuɣu.
• 142. Achiika! Munaafichinim’ niŋdila Naawuni bilkɔŋsi, ka O migba niŋdi ba bilkɔŋsi. Yaha! Bɛ yi ti yiɣisi ni bɛ chaŋ jiŋli ni, ka bɛ yiɣisiri ni vunyεɣili, ka bɛ naan niŋdi niriba nyabu zuɣu. Bɛ mi bi teeri Naawuni yɛla naɣila bεla.
• 143. Bɛ nyεla ban be zilsigu puuni di (Muslinsi mini chɛfuritali) sunsuuni, bɛ ka bambɔŋɔnim’ polo, bɛ mi lahi ka bambɔŋɔnim’ polo. Dinzuɣu, Naawuni ni birgi ninvuɣu so, tɔ! Di kariya ka a lahi nya sochibga n-zaŋ ti o.
• 144. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli! Di gbibi ya chεfurinim’ ka bɛ nyɛ simnima n-zaŋ tin ya ka pa ni Muslinnima. Di ni bɔŋɔ, yi bɔrimi ni yi zali Naawuni ka O mali daliri shɛli yi zuɣu polo ni?
• 145. Achiika! Munaafichinim’ yɛn ti bela (ʒahannama) buɣum tiŋli zaasa. Di mi kariya ka a nya ŋun yɛnti sɔŋ ba (ka bɛ tilgi ka chɛ Naawuni daazaaba).
• 146. Naɣila ninvuɣu shεba ban niŋ tuuba, ka viεlgi (bɛ tuma), ka dihi Naawuni tabli, ka lahi niŋ bɛ daadiini kasi n-zaŋ ti Naawuni, tɔ! Bannim’ maa mini wuntizɔribi m-be. Yaha! Ni baalim, Naawuni nyɛla Ŋun yɛn ti wuntizɔriba sanyoo din galsi.
• 147. Bimbo (anfaani bo) ka Naawuni yɛn nyaOyi niŋ ya azaaba, di yi niŋ ka yi paɣi ka ti yɛlimaŋli? Yaha! Naawuni nyεla Ŋun paɣi (yi jɛma), Baŋda.
• 148. Naawuni bi bɔri yεltɔɣa biɛɣu polo ni yihibu, naɣila bɛ ni di so zualinsi. Yaha! Naawuni nyεla Wumda, Baŋda.
• 149. Yi yi yihi zaɣiviɛlli polo ni, bee ka yi sɔɣi li mi, bee ka yi chε m-paŋ ka chɛ biɛrim shɛli bɛ ni niŋ ya, tɔ! Achiika! Naawuni nyεla Chεmpaŋlana, Toora.
• 150. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋdi chɛfuritali ni Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu), ka bɔri ni bɛ wolgi Naawuni ni O tuumba sunsuuni, ka naan yεra: “Ti ti Naawuni tuumba puuni shεba yεlimaŋli, ka niŋ chɛfuritali ni shεba.” Yaha! Ka bɛ bɔri ni bɛ gbibi soli shεli di (chɛfuritali mini Muslinsi) sunsuuni.
• 151. Bannim’ maa n-nyɛ chεfurinim’ ni yεlimaŋli, ka Ti (Tinim’ Naawuni) mali filiŋ daazaaba shili n-guli chεfurinima.
• 152. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni mini O tuumba yεlimaŋli, ka bi wolgi bɛ (tuumba maa) puuni so, tɔ! Bannim’ maa, ni baalim O (Naawuni) ni ti ba bɛ sanyoo. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
• 153. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ ni ti shεba litaafi maa bɔhiri a ni a siɣisi ba litaafi shεli din yizuɣusaa na. Tɔ! Achiika! Bɛ daa bɔhi Annabi Musa din gari lala, ka yεli: “(Yaa nyini Musa)! Wuhimi ti Naawuni ka ti nya O polo ni.” Ka tahigu daa gbaai ba domin bɛ zualinsi zuɣu. Din nyaaŋa, kabɛ gbibi naɣibila (ka o nyɛ duuma) saha shɛli kahigibu ni daa ti kaba na naai, ka Ti (Tinim’ Naawuni) chε di gba paŋ ba. Yaha! Ka Ti ti Annabi Musa daliri din be polo ni (n-zaŋ kana bɛ sani).
• 154. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) duhi zoli bɛ (Israaila bihi) zuɣusaa ni bɛ daalikauli, ka lahi yεli ba: “Kpεm ya (Baitul Mukaddasi) dindoli ni ka nyεla ban silim yi maŋ’ tiŋgbani ni, din nyaaŋa, ka Ti lahi yεli ba: “Miri ya ka yi kpahi yεɣi n-zaŋ chaŋ Asibri dabsili la puuni. Yaha! Ka Ti gbaai alikauli kpeeni bɛ sani.
• 155. Domin bɛ daalikauli yiɣisibu ni bɛ chεfuritali ni Naawuni aayanim’ zuɣu, n-ti lahi pahi bɛ ni kuri Annabinim’ ka di pa ni yεlimaŋli soli zuɣu. Ni bɛ ni lahi yεra: “Ti suhiri nyɛla binwɔri.” Chɛli gba! Naawuni n-to ŋari di zuɣubɛ chɛfuritali maa zuɣu, dinzuɣubɛ ku ti yεlimaŋli naɣila bεla.
• 156. Yaha! Domin bɛ (Yahuudunim’) chεfuritali zuɣu,ni bɛ ni ŋmari ʒikara m-pari Mariam (Annabi Issa ma) zuɣu.
• 157. Ni bɛ ni lahi yεra: “Ti ku Masiihu Issa Mariam bia Naawuni tumo. Tɔ!Bɛ daa bi ku o, bɛ mi daa bi kpahi o yili. Amaa! Bɛ (Naawuni) zaŋla o ŋmali n-wuhi ba (ka Naawuni zaŋ o ŋmahingbaŋ niŋ so ni, ka bɛ ku di lana). Yaha! Achiika! Ninvuɣu shεba ban ŋmɛri namgbankpeeni n-zaŋ chaŋ o yɛltɔɣa ni maa shiri be zilsigu puuni. Bɛ ka baŋsim shεli n-zaŋ chaŋ oyɛltɔɣa ni m-pahila bɛ dolila din nyɛ biɛhim. Yaha! Bɛ daa bi kuo ni yεlimaŋli.
• 158. Chɛli gba! Naawuni kpiɣio la zuɣusaa n-labsi O sani. Yaha! Naawuni nyεla Nyεŋda, Yεmgoliŋgalana.
• 159. Yaha! Ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi (Yahuudu mini Nashaaranim’) maa puuni so n-kani yɛn ti kpi naɣilaoti o (Annabi Issa) la yεlimaŋli (kadama o nyɛla Naawuni dabli mini O tumo, ka pala Naawuni bia). Yaha! Zaadali o yɛn ti leeila shɛhiradira bɛ zuɣu.
• 160. Domin Yahuudunim’ zualinsi zuɣu ka Ti (Tinim’ Naawuni) mɔŋ ba bindir’ nyɛɣisa shεŋabɛ ni niŋ ba di halalsi. n-ti pahi bɛ ni lahi taɣiri (ninsalinim’) pam ka chɛ Naawuni soli la.
• 161. Ni bɛ ni lahi deeri laɣinyɔri,ka di nyɛla bɛ mɔŋ bala di deebu, ni bɛ ni lahi diri ninsalinim’ daarzichi ni ʒiri. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) mali azaabakpeeni shili n-guli bɛ puuni chεfurinima.
• 162. (Yaa nyini Annabi)! Amaa! Ban zilgi baŋsim puuni bɛ (Yahuudunim’) puuni, ni ban ti Naawuni yɛlimaŋli ban tirila bɛ ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na maa yɛlimaŋli,ni bɛ ni siɣisi shɛli na pɔi ni a kandi na. ni jiŋpuhiriba, ni ban tiri zaka, n-ti pahi ban ti Naawuni mini Zaadali yεlimaŋli, bannim’ maa, ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti ba laara din galsi.
• 163. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ (Naawuni) n-tim wahayi na a sani, kamani Ti ni daa tim ni wahayi Annabi Nuhu sani shɛm, n-ti pahi Annabinim’ ban kana o nyaaŋa. Yaha! Ka Ti tim ni wahayi Annabi Ibrahima sani, ni Annabi Ismaaila, ni Annabi Is’haaka, ni Annabi Ya’akuba, ni bɛ yaansi (Annabi Yisifu ni o mabihi) ni Annabi Issa, ni Annabi Ayuba, ni Annabi Yinusa, ni Annabi Haruna, ni Annabi Sulemana. Yaha! Ka Ti daa ti Annabi Dawuda Zabura.
• 164. (Yaa nyini Annabi)! Tuun’ shεba mi beni ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti a bɛ lahibali (Alkur’aani puuni), ka bɛ puuni shεba mibeni ka Tibi ti a bɛ lahibali. Yaha! Naawuni daa tɔɣisi yɛltɔɣa ni Annabi Musa, tɔɣisigu ni yεlimaŋli.
• 165. Bɛ nyɛla tuun’ shεba ban tiri suhu-pεlli lahibali (ni Alizanda), ka lahi nyɛ ban valsira (ni buɣum daazaaba), domin ninsalinim’ ti ka daliri shεli tuumba maa kandi na nyaaŋa (Zaadali). Yaha! Naawuni nyεla Nyɛŋda, Yεmgoliŋga-lana.
• 166. Amaa! Naawuni diri O ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na maa shɛhira, O siɣisi li mini Obaŋsim, ka Malaaika-nim’ diri shɛhira. Yaha! Naawuni saɣi Shɛhiradira.
• 167. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali, ka taɣiri (niriba) ka chεri Naawuni soli, tɔ! Achiika! Bɛ bɔrgi ya bɔrginsim din niŋ katiŋa (ni dolsigu).
• 168. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali, ka di zualinsi, tɔ! Naawuni pala Ŋun yɛn chε m-paŋ ba, O mi ku dolsi ba sochibga.
• 169. Naɣila ʒahannama (buɣum) soli, ka bɛ ti yɛn kpalim di puuni kuli mali wɔra. Yaha! Lala nyɛla soochi Naawuni sani.
• 170. Yaa yinim’ ninsalinima! Achiika! Tumo (Annabi Muhammadu) kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani ni yεlimaŋli. Dinzuɣu, tim yao yεlimaŋli, dina n-nyɛ bɛrisuŋ n-zaŋ tin ya. Amaa! Yi yi niŋ chεfuritali, tɔ! Achiika! Naawuni n-su din be sagbana ni tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni nyεla Baŋda, Yεmgoliŋgalana.
• 171. Yaa yinim’ bɛ ni ti shεba litaafi (Yahuudu mini Nashaaranima)! Di kpahi ya yεɣi tariga yi daadiini puuni, yi mi di tɔɣisi ya yεltɔɣa shεli n-zaŋ jɛndi Naawuni naɣila ni yεlimaŋli. Achiika! Almasiihu Issa Mariam bia nyɛla Naawuni tumo ni O yεltɔɣali, ka lahi nyɛ nyɛvuli din yi O sani na, ka O (Naawuni) labi li niŋ Mariama ni, ka nyɛla nyɛvuli din yi O sani na. Dinzuɣu, tim ya Naawuni ni O tuumba yεlimaŋli,ka miriya ka yiyεli: “Naawuni pirila siɣim buta.” Chεli ya li yεlibu, (yi yi chɛ li yɛlibu), dina n-nyɛ alheeri tin ya. Achiika! Naawuni nyɛla Duuma yino. O nam niŋ kasi ni O mali bia. Ŋuna n-su din be sagbana ni tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni saɣiya ni bɛ dalimmi O.
• 172. Di kariya ka Almasiihu (Annabi Issa) zaɣisi ni o leei dabli n-ti Naawuni. Lala n-nyɛ Malaaika shεba ban miri Naawuni maa. Dinzuɣu, ŋun kam zaɣisi Ojεma, ka tibgi o maŋa, tɔ! Ni baalim, Naawuni ni laɣim bɛ zaasa namgbani-yini O sani (Zaadali).
• 173. Amaa! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunsuma, tɔ! (Naawuni) ni pali ba bɛ sanyoo, ka lahi pahi ba shεli O pini puuni. Yaha! Amaa! Ninvuɣu shεba ban zaɣisi ka tibgi bɛ maŋa, tɔ! Naawuni ni niŋ ba azaaba kpeeni. Bɛ mi ti kunya ŋun yɛn taɣi ba, bee ŋun yɛnsɔŋ ba ka pa ni Naawuni.
• 174. Yaa yinim’ ninsalinima! Achiika! Daliri kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) lahi siɣisi ya neesim (Alkur’aani) na polo ni.
• Amaa! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka dihi o tabli, tɔ! Ni baalim, O ni kpεhi ba O nambɔzɔbo ni, ni pini shɛli (Alizanda). Ka dolsi ba n-zaŋ kana O sani ka di nyɛ sochibga.
• 176. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔri ni a baŋsiba. Tɔ!Yεlima: “Naawuni n-nyɛŊun yɛn baŋsi ya ninvuɣu so ŋun kpi kaka babeebiayɛltɔɣa. Lala n-lahi nyɛli, ninvuɣu so ŋun kpi ka ka bia, ka mali tuzopaɣa, tɔ! O (tuzopaɣa maa) sula o ni kpi ka chɛ shɛli pirgili, ka o mi gba diri o fali, di yi niŋ ka o (tuzopaɣa maa) ka bia. Bɛ mi yi nyɛla tuzopaɣaba ayi, tɔ!Bɛ sula vaabu buyi o ni chɛ shɛlini. Bɛ mi yi nyɛla mabihi dobba ni paɣaba, tɔ! Doo sula paɣaba ayi tarli. Naawuni kahigiri li mi n-tiri ya, domin yi ti di bɔrgi. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun mi binshɛɣu kam.

1. ↑ Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).
2. ↑ Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.