Robert John Rowlands (Meuryn)

 

Ganed R. J. Rowlands yn Abergwyngregin, ger Bangor, yn yr hen Sir Gaernarfon (Gwynedd heddiw) ar 20 Mai 1880 yn fab i William a Mary Rowlands. Cafodd ei addysg gynnar yn Ysgol Genedlaethol Aber. Dechreuodd ar ei yrfa fel newyddiadurwr yn 1901 dan Isaac Foulkes ar staff Y Cymro (yn Lerpwl y pryd hynny) cyn dychwelyd i Gymru a chael swydd golygydd ar Yr Herald Cymraeg yng Nghaernarfon yn 1921. Arosodd yno am 33 o flynyddoedd hyd ei ymddeol yn 1954.^[1]

Bu farw yn 1967. Roedd yn dad i'r ysgolhaig Eurys Ionor Rowlands.

Dan yr enw Meuryn daeth i sylw Cymry llengar fel nofelydd o 1902 ymlaen. Enillodd Gadair yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1921 gyda'i awdl 'Min y Môr'. Cyhoeddodd nifer o lyfrau i blant hŷn a chyfres o nofelau dirgelwch poblogaidd. Fel beirniad ar ymrysonau barddol y BBC daeth yn ffigwr cyfarwydd yn y diwylliant Cymraeg; daw'r gair 'meurynnu', sef beirniadu a barnu cerddi mewn ymryson, o'i enw barddol a chyfeirir at y beirniad ei hun fel 'y meuryn' yn ogystal.^[1]

Fe'i cofir yn bennaf am ei lyfrau plant a'i nofelau dirgelwch. Gwelir tair thema amlwg yn ei waith, sef antur, natur a dirgelwch. Lleolir rhai o'i lyfrau gorau yng nghefn gwlad Cymru a rhydd ei nofelau dirgelwch a ditectif ddarlun o gymdeithas y Gogledd Cymru wledig ganol yr 20g. Roedd wrth ei fod ym myd natur ac yn arbennig bryniau a chymoedd y Carneddau yn Eryri. Yn ei deyrnged iddo meddai ei gyfaill a chyd-newyddiadurwr E. Morgan Humphreys,

Ymhyfrydai ym myd natur, ac yr oedd yn adnabod pob aderyn a oedd yn ehedeg yn awyr bro ei febyd, Aber ger Bangor. Roedd wedi darllen llawer hefyd am bob math o greaduriaid estronol - nid rhyfedd i Feuryn ddod yn adnabyddus fel awdur cyfrolau o storïau am wylltfilod yn ddiweddarach.^[2]

• Dyrysu Dau Fywyd (Caernarfon, 1902). Nofela.
• Y Trysor Pennaf (Caernarfon, 1903)
• Swynion Serch (Lerpwl, 1906). Cerddi.
• Ar Lwybrau Antur (Hughes a'i Fab, Wrecsam, 1926)
• Anturiaethau (Gwasg y Brython, Lerpwl, 1944)
• Y Barcud Olaf (Gwasg y Brython, Lerpwl, 1944)
• Dirgelwch Hendre Galed (Gwasg y Brython, Lerpwl, 1944)
• Yn Nanned Peryglon (Gwasg Aberystwyth, 1945)
• Chwedlau'r Meini (Gwasg Gee, Dinbych, 1946)
• Y Gelli Bant (Gwasg y Brython, Lerpwl, 1946)
• O Berygl i Berygl (Gwasg y Brython, Lerpwl, 1946)
• Y Rhaff a'r Neidr (Gwasg Gwenllyn, Caernarfon, 1947)
• Dirgelwch Plas y Coed (Gwasg Aberystwyth, Aberystwyth, 1948)
• Ellyllon y Coed (Gwasg Aberystwyth, Aberystwyth, 1949)
• Ar Goll (Gwasg Aberystwyth, Aberystwyth, 1957)

• Gwynn Jones, 'R. J. Rowlands (Meuryn)' yn, Mairwen a Gwynn Jones, Dewiniaid Difyr (Gwasg Gomer, 1983).