Léon Bourgeois

Léon Bourgeois
Ganwyd	29 Mai 1851  former 9th arrondissement of Paris
Bu farw	29 Medi 1925  Épernay
Dinasyddiaeth	Ffrainc
Alma mater	Paris Law Faculty
Galwedigaeth	gwleidydd, diplomydd, barnwr, swyddog
Swydd	Prefect of Police of Paris, Aelod o Gynulliad Cenedlaethol Ffrainc, Llywydd y Cyngor, senator of the French Third Republic, llysgennad, Llywydd y Cyngor, Prefect of Haute-Garonne, Prefect of Tarn, Sub-prefect of Reims, General secretary of prefecture of Marne, General secretary of prefecture of Seine
Plaid Wleidyddol	Plaid Sosialwyr-Radical a Gweriniaethwyr Radical
Gwobr/au	Gwobr Heddwch Nobel, Officier de la Légion d'honneur, Marchog Urdd Sant Alexander Nevsky, Urdd seren Romania, Urdd Sant Andreas

Roedd Léon Victor Auguste Bourgeois, adnebir fel Léon Bourgeois (ganed 21 Mai 1851, Paris, Ffrainc 1851 - Château d'Oger, Marne 1925) yn wleidydd o Ffrainc ac enillyd Gwobr Heddwch Nobel ym 1920.

Ganwyd ym Mharis ac fe'i haddysgwyd mewn fel cyfrieithiwr. Treuliodd ei fywyd ym mywyd gwleidyddol a gweinyddol Ffrainc. Yn 1882 penodwyd ef yn swyddog Département Tarn ac yn 1885 ar Departement Haute-Garonne, symudodd i Baris yn ddiweddarach yn 1887 lle penodwyd ef yn swyddog yn yr heddlu.

Yn 1888 etholwyd ef yn AS dros y Blaid Radical yn Marne. O'r foment honno ymlaen, dyrchafodd ei fywyd gwleidyddol, ac fe'i penodwyd yn Is-ysgrifennydd Gwladol yn Llywodraeth Charles Floquet. Yn ddiweddarach roedd ganddo nifer o swyddi fel Gweinidog: Gweinidog Addysg Cenedlaethol rhwng 1890 ac 1892, ac eto yn 1898; Y Gweinidog Cyfiawnder yn 1893; Y Gweinidog dros Faterion Tramor ym 1906. Penllanw o'i yrfa wleidyddol oedd ei benodi'n Brif Weinidog Ffrainc rhwng Tachwedd 1895 ac Ebrill 1896. Yn ddiweddarach, fe'i penodwyd yn Llywydd Siambr y Dirprwyon o fis Mehefin 1902 tan fis Ionawr 1904.

Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf cymerodd ran yn llywodraeth Ffrainc fel gweinidog heb bortffolio. Gorffennodd ei yrfa wleidyddol yn y Senedd, o ble cafodd ei benodi'n seneddwr yn 1905 a Llywydd Siambr y Senedd o fis Ionawr 1920 i fis Chwefror 1923.

Roedd yn ddirprwy Ffrengig yn y Cynadleddau Heddwch yn Yr Hâg yn 1899 a 1907, ac roedd yn aelod o'r Llys Cyflafareddu Parhaol yn yr Hâg.

Bu'n gefnogwr a chynorthwyydd sefydliad Cynghrair y Cenhedloedd, gan lywyddu dros ei sesiwn gyntaf ym 1920. Yr un flwyddyn dyfarnwyd iddo Wobr Heddwch Nobel am ei waith o blaid heddwch a'i gyfranogiad wrth sefydlu Cynghrair y Cenhedloedd.

Ymatebodd Bourgois i Neges Heddwch ac Ewyllus Da (a ddaeth maes o law o dan adain yr Urdd yn 1925.^[1]

Roedd Bourgeois, gweriniaethwr cymdeithasol, yn chwilio am dir canol rhwng sosialaeth a chyfalafiaeth a elwir yn "undod". Credai fod gan y cyfoethog ddyled gymdeithasol i'r tlodion y dylent ei thalu yn ôl y dreth incwm, gan roi'r refeniw angenrheidiol i'r wladwriaeth gyllido mesurau cymdeithasol i'r rhai sy'n byw mewn tlodi. Fodd bynnag, gwrthwynebodd y Senedd ei gynnig, a thyfodd yr wrthblaid nes iddo ymddiswyddo fel prif weinidog.

Hyrwyddodd drethi blaengar megis trethi incwm blaengar a chynlluniau yswiriant cymdeithasol,^[2] ynghyd â chydraddoldeb economaidd, cyfleoedd addysgol estynedig, a undod cydweithredol. Mewn polisi tramor, galwodd am Gynghrair y Cenhedloedd cryf, a chynnal heddwch trwy gyflafareddu gorfodol, diarfogi dan reolaeth, sancsiynau economaidd, ac efallai llu milwrol rhyngwladol.

Gwnaeth gamau pwysig wrth ddatblygu addysg uwchradd yn 1890.

Serch hynny, roedd hefyd yn aeloda o'r Seiri Rhyddion^[3][4] ac roedd wyth o aelodau ei gabinet yn Seiri Rhyddion hefyd.^[5]

Yn 1896 ysgrifennodd lyfr, Solidarité^[6] gyda'r cynllun ar gyfer sefydlu Cynghrair y Cenhedloedd a'r angen am system o gymodi ryngwladol er mwyn osgoi rhyfeloedd.

• Gwfan Sefydliad Nobel, Gwobr Heddwch Nobel, 1920 Archifwyd 2008-05-16 yn y Peiriant Wayback
• Llenyddiaeth am Léon Bourgeois