Abersoch

Abersoch
Math	pentref, cyrchfan lan môr
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.8239°N 4.5066°W
Cod OS	SH312281
Cod post	LL53
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Liz Saville Roberts (Plaid Cymru)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref sylweddol o faint yng nghymuned Llanengan, Gwynedd, Cymru, yw Abersoch^[1]^[2] ( ynganiad ). Saif ar benrhyn Llŷn, ym mhen draw priffordd yr A499, 11 km (7 milltir) i'r dwyrain o dref Pwllheli a 43 km (27 milltir) o Gaernarfon. Enwir y pentref ar ôl aber Afon Soch, sy'n cyrraedd y môr yma ar ôl llifo trwy'r pentref.

Datblygodd Abersoch fel porthladd pysgota bychan, ond erbyn hyn twristiaeth yw’r prif ddiwydiant, yn enwedig hwylio. Daeth y pentref yn un o ganolfannau hwylio pwysicaf Prydain yn ystod y trigain mlynedd diwethaf. Oherwydd hyn mae nifer fawr o fewnfudwyr yn y pentref, wedi symud yno o Loegr yn bennaf, ac mae Cymreictod yr ardal a'r iaith Gymraeg wedi dioddef yn enbyd o ganlyniad.

Ceir nifer o siopau a lleoedd bwyta yn y pentref. Gellir hefyd cymryd taith mewn cwch i weld Ynysoedd Tudwal.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)^[3] ac yn Senedd y DU gan Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).^[4]

Hen ffotograff gan John Thomas o'r harbwr yn Abersoch, Hydref 1896

Argyfwng tai

Mae Abersoch wedi dod i gynrychioli'r argyfwng tai yng nghefn gwlad Cymru oherwydd y prisiau uchel ar dai yn y pentref gwyliau hwn.

Ym mis Mai 2005 rhoddwyd cryn gyhoeddusrwydd i’r hanes fod darn o draeth yn Abersoch gyda chaniatad cynllunio ar gyfer cwt traeth, wedi gwerthu am £63,000. Mae hyn yn adlewyrchu'r ffaith ei bod yn anodd os nad amhosibl i bobl ifainc lleol fforddio prynu tai.

Yn hanner cyntaf 2008 cafwyd enghreifftiau eraill o brisiau syfrdanol a wnaeth y pennawdau. Yn Chwefror rhoddwyd sied pren 18x15 troedfedd "mewn cyflwr adfeiliedig" ar werth am £150,000. Mae'n ddeg munud o'r traeth, heb olygfa yn y byd, ac angen cryn dipyn o waith arno.^[5]

Hanes

Regatta Abersoch:

14 Awst 1924. Regetta [sic] yn Abersoch. Gwlaw mawr tan amser te. Neb o yma yno.^[6]

Ras gychod:

“Amgylchiad arall a gofiaf yn dda oedd ras gychod Abersoch, 'Regatta', a gynhelid bob blwyddyn ac sy'n dal mewn bri heddiw (1985). Unwaith erioed y bum yno, tua'r flwyddyn 1909 neu 1910. Cofiaf y byrddau gwerthu, 'Cheap Jacks' fel y'i gelwid. 'Rwy'n cofio hefyd am ddyn yn boddi yno, mab Carreg y Plas, Aberdaron, ond y cof mwyaf byw sydd gennyf yw gweld mab bach fy chwaer hynaf, a oedd ddwy flynedd yn iau na mi, yno mewn pram fawr a fy ffrog binc i amdano. 'Roedd bechgyn bach yn gwisgo ffrogiau ar ddechrau'r ganrif nes cyrraedd pump neu chwech oed. Ni wyddwn bod fy mam wedi rhoi'r ffrog binc i William ar ôl i mi dyfu allan ohoni, ond gwn i mi grio a gwneud stwr a cheisio tynnu'r ffrog oddi arno, nes oedd gan mam a fy chwaer gywilydd ohonof.”^[7]