ارزیابی هندسه فضایی مساجد تاریخی قم با تاکید بر معناشناسی محور

از گذشته تا به امروز معماران و طراحان مساجد، جهت گیری الهی در سیر حرکت انسان از بدو ورود تا قرارگیری و سلسله مراتب حرکتی در راستای محور قبله را عنوان یک اصل ارزشمند دانسته اند. رعایت محور قبله به عنوان کانون، نقطه اتصال معنوی انسان و عامل توالی سلسله مراتب در مساجد همواره به عنوان یک رکن در طراحی مساجد مورد توجه بوده است. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که چگونه جهت قبله به عنوان محور بر معماری و آرایش هندسی فرم ها، چیدمان فضایی داخلی و کالبد مساجد تاریخی شهر قم اثرگذار بوده است؟ هدف این پژوهش، بررسی تاثیرمحور قبله بر ساختار فضایی و کالبدی مساجد با تمرکز بر مساجد تاریخی شهر قم است و سلسله مراتب حرکتی و محور فضایی را از ورود تا قرارگیری در راستای قبله بررسی می نماید. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است که به لحاظ معرفت شناسی در پارادایم تفسیری یا برساختی (ساختارگرایی)، به لحاظ جهت گیری نظری، به لحاظ رویکرد (شیوه استدلال) تطبیقی، به لحاظ نوع داده ها کیفی و کمی (ترکیبی)، به لحاظ نوع نتایج توصیفی- تحلیلی و رهیافت تاریخی- تفسیری است که با تحلیل گونه شناختی و گردآوری داده کتابخانه ای (اسنادی) و نقشه خوانی، سندخوانی انجام شده است. یافته ها بیانگر آن است که در طراحی، هندسه، ساماندهی فضایی و جهت ورودی اکثر مساجد شهر قم با توجه به رعایت اصل سلسله مراتب و شاخص بودن و تاثیرپذیری از محور و جهت قبله، به دو دسته ی تک محوری و دومحوری تقسیم بندی می شوند.