Marie Curie
Marie Curie (poljski: Maria Salomea Skłodowska-Curie[1]; Varšava, 7. novembar 1867 – Sallanches, 4. juli 1934) bila je hemičarka,[2] te pionir ranog doba radiologije. Prva je žena dobitnik Nobelove nagrade, te prva osoba i jedina žena dvostruki dobitnik Nobelove nagrade (Nobelova nagrada za fiziku 1903, Nobelova nagrada za hemiju 1911) i jedina osoba koja je dobila Nobelovu nagradu u dvije naučne oblasti. Njen suprug, Pierre Curie, bio je sudobitnik njene prve Nobelove nagrade, što ih je učinilo prvim bračnim parom koji je osvojio Nobelovu nagradu i pokrenuo porodično nasljeđe Curie od pet Nobelovih nagrada.[3] Bila je, 1906. godine, prva žena koja je postala profesor na Univerzitetu u Parizu.
Marie Curie | |
|---|---|
 Dvostruka dobitnica Nobelove nagrade | |
| Rođenje | 7. novembar 1867. |
| Smrt | 4. juli 1934 (66 godina) |
| Druga imena | Marie Salomea Skłodowska Curie |
| Zanimanje | Kemičarka,fizičarka |
| Poznat(a) po | Otkriće radioaktivnosti |
Značajna djela | Otkriće radioaktivnosti Otkriće kemijskih elemenata polonija i radija |
| Nagrade | Nobelova nagrada za fiziku (1903.) Nobelova nagrada za kemiju (1911.) |
Zaslužna je sa svojim dostignućima na poljima: razvoja teorije radioaktivnosti (izraz koji je sama skovala), tehnike za izolaciju radioaktivnih Izotopa i otkrivanje dva nova hemijska elementa, polonijuma i radija. Pod njenim vođstvom, izvedena su prva istraživanja u svijetu u tretmanu neoplazme sprovedenom pomoću radioaktivnih izotopa.
Tokom Prvog Svjetskog Rata, razvila je mobilne radiografske jedinice kako bi pružale rentgenske usluge terenskim bolnicama.
Rođena je u Varšavi, tadašnjoj Kraljevini Poljskoj, u sastavu Ruskog carstva, gdje je provela rane godine života. Studirala je na Varšavskom tajnom univerzitetu i započela praktičnu naučnu obuku u Varšavi, ali 1891, s 24 godine, prateći je svoju stariju sestru Bronislavu odlazi studirati u Pariz. Sve je ispite odlično položila te nastavila raditi u Francuskoj, a kasnije je dobila državljanstvo.
1895. udala se za francuskog fizičara Pierre Curiea i podijelila je Nobelovu nagradu za fiziku 1903. s njim i fizičarem Henrijem Becquerelom za njihov pionirski rad na razvoju teorije "radioaktivnosti" - termina koji je skovala.[4][5] 1906. Pierre Curie je poginuo u uličnoj nesreći u Parizu. Marie je 1911. godine dobila Nobelovu nagradu za hemiju za otkriće elemenata polonija i radija, koristeći tehnike koje je izmislila za izolaciju radioaktivnih izotopa.
Pod njenim vodstvom sprovedene su prve studije u svijetu o liječenju neoplazmi upotrebom radioaktivnih izotopa. Osnovala je Institut Curie u Parizu 1920. godine i Curie Institute u Varšavi 1932. godine; oba ostaju veliki medicinski istraživački centri. Tokom Prvog svjetskog rata razvila je mobilne radiografske jedinice za pružanje rendgenskih usluga poljskim bolnicama.
Iako francuska državljanka, Marie Skłodowska Curie, koja je koristila oba prezimena,[6] nikada nije izgubila osjećaj za poljski identitet. Učila je svoje kćeri poljski jezik i vodila ih u posjete Poljskoj.[7] Ona je prvi hemijski element koji je otkrila nazvala polonij po svojoj rodnoj zemlji.
Marie Curie je umrla 1934. godine, u dobi od 66 godina, u sanatorijumu Sancellemoz u Passyju (Haute-Savoie), Francuska, od aplastične anemije vjerovatno zbog izlaganja zračenju tokom svojih naučnih istraživanja i tokom svog radiološkog rada u poljskim bolnicama tokom Prvog svjetskog rata.[8] Pored svojih Nobelovih nagrada, dobila je brojne druge počasti i priznanja; 1995. godine postala je prva žena koja je pokopana u Pariškom Panteonu,[9] a Poljska je 2011. proglasila Godinom Marie Curie tokom Međunarodne godine hemije. Tema je brojnih biografskih djela, gdje je poznata i kao Madame Curie.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "Marie Curie | Polish-born French physicist". Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 27. 3. 2016.
- ^ "Marie Curie - Oxford Reference". doi:10.1093/oi/authority.20110803095654800. journal zahtijeva
|journal=(pomoć) - ^ Julie Des Jardins (oktobar 2011). "Madame Curie's Passion". Smithsonian Magazine. Arhivirano s originala, 27. 11. 2012. Pristupljeno 11. 9. 2012.
- ^ "The Discovery of Radioactivity". Berkeley Lab. Arhivirano s originala, 1. 11. 2015.
The term radioactivity was actually coined by Marie Curie […].
- ^ "Marie Curie and the radioactivity, The 1903 Nobel Prize in Physics". nobelprize.org. Arhivirano s originala, 30. 7. 2018.
Marie called this radiation radioactivity—"radio" means radiation.
- ^ Her 1911 Nobel Prize in Chemistry was granted to "Marie Sklodowska Curie" File:Marie Skłodowska-Curie's Nobel Prize in Chemistry 1911.jpg.
- ^ Goldsmith, Barbara (2005). Obsessive Genius: The Inner World of Marie Curie. W. W. Norton & Company. str. 149. ISBN 978-0-393-05137-7. Arhivirano s originala, 5 5. 2016. Pristupljeno 15. 3. 2016. Provjerite vrijednost datuma u parametru:
|archive-date=(pomoć)CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) - ^ "The Genius of Marie Curie: The Woman Who Lit Up the World" na YouTubeu (a 2013 BBC documentary)
- ^ "Marie Curie Enshrined in Pantheon". The New York Times. 21 4. 1995. Arhivirano s originala, 22. 1. 2012. Pristupljeno 2. 8. 2012. Provjerite vrijednost datuma u parametru:
|date=(pomoć)
Vanjski linkovi
uredi- Out of the Shadows – Studija o fizičarkama
- Službena web stranica Univerziteta Maria Curie Skłodowska u Lublin, Poland na engleskom.
- Detailed Biography at Science in Poland website; s citatima, fotografijama, linkovima i.t.d.
- European Marie Curie Fellowships
- Marie Curie Fellowship Association Arhivirano 17. 7. 2011. na Wayback Machine
- Djela čiji je autor Marie Curie na Projektu Gutenberg
- Works by or about Marie Curie na Internet Archive
- Radovi autora Marie Curie na LibriVox (audio knjige javno dostupne)
Nedovršeni članak Marie Curie koji govori o dobitnicima Nobelove nagrade treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.