Rigel

Rigel
Pozicija Rigela u sazviježđu Orion
Podaci posmatranja Epoha: J2000,0
Sazviježđe	Orion
Rektascenzija	5o14'32,272''
Deklinacija	−8o12'5,91''
Vidljivi sjaj	0,18 m
Tipizacija
Spektralna klasa	B8Iab
B-V indeks boje	−0,03
U-B indeks boje	−0,66
Promjena zvjezdanog tipa	malo iregularna
Astrometrija
Radijalna brzina	20,7 km/s
Udaljenost	773±130 SG (237±40 Pc)
Apsolutni sjaj	−6,7 MV
Vlastito kretanje
Rektascenzijski udio	1,87±0,77 ×10-3 "/god
Deklinacijski udio	-0,56±0,49 ×10-3 "/a
Fizikalne osobine
Masa	17 M☉
Radijus	62 R☉
Luminozitet	66.000 L☉
Temperatura	11.000 K
Ostali nazivi
Oznaka po Bayer-u	β Orion
Oznaka po Flamsteedu	19 Orion
Oznaka po BSK	HR 1713
Oznaka po Henry-Draper katalogu	HD 34085
Oznaka po SAO katalogu	131907
Oznaka po Tycho katalogu	TYC 5331-01752-1
Oznaka po Hipparcos katalogu	HIP 24436

Rigel (β Orion) je najsjajnija zvijezda u sazviježđu Orion i šesta po sjajnosti zvijezda na nebu. Njegova vidljiva magnituda sjaja iznosi 0,18. Iako je označen sa beta, gotovo uvijek je sjajniji od alfa Oriona - Betelgez.

Mjerenjem paralakse ne može se sa sigurnošću utvrditi udaljenost Rigela od Zemlje. Spektroskopska mjerenja pokazuju da se Rigel nalazi na udaljenosti između 700 i 900 s.g., dok po Hipparcosu ta udaljenost iznosi oko 773 svjetlosne godine (237 parseka) sa procijenjenom standardnom greškom od 19%. Rigel spada u klasu B8Iab tzv. supergigant. Masa mu je oko 17 puta veća od Sunca, a od njega ima oko 40.000 puta veći luminozitet.^[1] Rigel spada u red najsjajnijih zvijezda našeg lokalnog regiona galaksije, najbliža sjajna zvijezda Rigelu je Deneb, koji je udaljen oko 3300 s.g. (1000 parseka) a nalazi se u Orionovoj "ruci".

Pošto je Rigel tako svijetao i kreće se kroz region prepun maglica, osvjetljuje nekoliko magličastih oblaka u svojoj neposrednoj blizini, od kojih je najizrazitija IC 2118 (Maglica vještičina glava).^[2] Rigel je također povezan i sa maglicom Oriona, koja se nalazi u gotovo istoj ravni kao i on, ali je skoro dvostruko više udaljena od Zemlje. Usprkos te udaljenosti, projekcije kretanja Rigela u toku njegovog očekivanog životnog vijeka, pokazuju da će se ova zvijezda u dalekoj budućnosti značajno približiti maglici Oriona. Rezultat toga je da se Rigel ponekad klasificira kao udaljeni član Orionove grupe OB1, zajedno sa mnogim drugim sjajnim zvijezdama u tom regionu neba; ili, još konkrentije, kao član grupe Bik-Orion R1, uz rezervisano članstvo u grupi OB1 zajedno sa mladim zvijezdama bližim maglici koje su u fazi formiranja.^[2]

Rigel je neznatno varijabilan, na nepravilan način koji je karaktrističan za zvijezde supergigante. Njegova magnituda varira unutar 22 do 25 dana između 0,03 i 0,3. Zbog varijabilnosti glavne zvijezde u sistemu (Rigel je trojna zvijezda), nekad se razmatra postojanje i četvrte zvijezda u sistemu, mada je moguće da je to rezultat fizičkog pulsiranja površine Rigela A.^[3]

Provedene studije koje su ispitivale Hα linije, pokazuju veoma veliku paletu konfiguracija. One idu od velike emisije do velike apsorpcije. U toku su studije koje trebaju pokazati da li u tim konfiguracijama postoje pravilnosti.

Rigel je okružen ljuskom ispuštenih gasova, za koje se smatra da su nastali zbog njegovog pulsiranja, zvjezdanog vjetra ili nečeg trećeg. Ova pojava nije do kraja razjašnjena.^[2]

Još od 1831 je poznato da je Rigel vizualni binarni sistem, koji je prvi izmjerio Friedrich Georg Wilhelm von Struve. Iako Rigel B i nije toliko slabog sjaja sa magnitudom od 6,7; njena blizina glavnoj zvijezdi - Rigelu A koji je preko 500 puta sjajniji - predstavlja veliku prepreku u njegovom posmatranju putem manjih teleskopa.^[3] Procjenjuje se da je Rigel B udaljen od matične zvijezde preko 2.200 astronomskih jedinica. Ne čudi činjenica da između njih nema znakova orbitalnog kretanja iako se čini da obje zvijezde dijele isto relativno kretanje u odnosu na okolne zvijezde.^[2][3]

Sam Rigel B je spektroskopski binarni sistem, koji se sastoji od dvije sekvencijalne zvijezde koje rotiraju oko zajedničkog centra gravitacije svakih 9,8 dana. Obje zvijezde pripadaju spektralnoj klasi B9V; iako je Rigel B masivniji od Rigela C, čineći 2,5 i 1,9 masa Sunca, respektivno.^[2][3]

Krajem 19. i početkom 20. vijeka vodila se polemika o mogućoj vizualnoj binarnosti Rigela B. Određeni broj astronoma je tvrdio da se može vidjeti dvije zvijezde, dok su drugi to opovrgavali. Posmatranja od tada su potpuno isključila mogućnost da se vizuelno dokaže postojanje stvarnog binarnog pratioca Rigela B.^[2][3]

Ime zvijezde potiče od njene lokacije unutar sazviježda Oriona. Na arapskom puni naziv bio mu je Ridžl Džauza al-Jusra, doslovno Lijeva noga centralnog (sazviježđa). Drugo arapsko ime je رجل الجبار - Ridžl-Džabar ("Noga velikog diva", "osvajača"), što je izvor druge varijante imena Rigela - Aldžebar ili Eldžebar, mada se ove varijante rjeđe koriste.

Također je poznat i kao 参宿七 (Šenksiu Ki, "Sedma od tri zvijezde") kod Kineza. Ova matematička nelogičnost je iz razloga što je prvobitni naziv zviježđa Oriona uključivao samo tri zvijezde (u "pojasu" Oriona), a kasnije su dodane još četiri zvijezde u ovo sazviježđe ali je naziv "tri zvijezde" ostao. U pomorskoj navigaciji, Rigel je jedna od najvažnijih navigacijskih zvijezdi, jer je veoma sjajna, veoma lahko se može locirati te je vidljiva sa gotovo svih geografskih širina.

Također je poznat i kao 源氏星(Genjiboshi "Zvijezda Genji") u japanskom jeziku.^[4][5]

• Katalog sjajnih zvijezda
• Rigel

Commons ima datoteke na temu: Rigel