Pulpa

Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Zubna pulpa ili srž (lat. pulpa dentis) je vezivno-tkivna supstanca koja ispunjava šupljinu zuba. Popularno, pulpom se naziva kompletna zubna šupljina, ali se zapravo ovaj termin odnosi samo na njen sadržaj. Granice pulpe odgovaraju spoljašnjoj konturi krune, naročito kod tek izniklih zuba.

Pulpa se sastoji od ćelija, vlakana i osnovne supstance. U osnovnoj međućelijskoj supstanci koja potiče iz krvne plazme nalaze se kolagena i elastična vlakna, krvni i limfni sudovi, nervna vlakna i mali broj ćelija (odontoblasti, fibroblasti, fibrociti, histiociti, limfociti, mastociti i mezenhimalne ćelije).

Ćelijski elementi nisu ravnomjerno raspoređeni, pa se u strukturi pulpe razlikuje nekoliko slojeva.

Na površini se nalazi sloj odontoblasta, visokospecijalizovanih ćelija koje stvaraju organski matriks dentina (predentin).To su visokocilindrične ćelije, postavljene jedna do druge u epiteloidnom nizu. Sa njihovog apikalnog pola polaze tzv. Tomasova vlakna (produžeci) koja ulaze u dentinske kanaliće (mikrotubule) i isporučuju predentin. Od njega kasnijom mineralizacijom nastaje pravi dentin, a stvaranjem novih i novih slojeva dentina odontoblasti se povlače ka pulpi i njihovi citoplazmatski produžeci postaju sve duži.

Ispod odontoblasta nalazi se Vejlova bezćelijska zona, u kojoj je smješten splet nemijelizovanih nervnih vlakana. Ova vlakna sadrže receptore za bol.

Treći sloj se naziva Hoelova multicelularna zona, koja sadrži veliki broj različitih ćelija, vezivna i elastična vlakna, brojne kapilare i nerve.

Pulpa je bogato prokrvljena i većina njenih kapilara su kontinuiranog ili fenestrovanog tipa. Cirkulaciju reguliše autonomni nervni sistem (putem simpatikusa i parasimpatikusa) i mala senzitivna nervna vlakna.

Pulpa ima više uloga (funkcija): formativnu, nutritivnu, neurosenzornu i odbrambenu.

Formativna uloga se ogleda u stvaranju dentina od strane odontoblasta. Tokom faze rasta i razvoja zuba nastaje tzv. primarni dentin, ali se i kasnije tokom života stvara fiziološki sekundarni dentin. Osim toga, može se javiti i reparatorni sekundarni dentin koji nastaje usljed dejstva različitih spoljnih nadražaja.

Prisustvo velikog broja krvnih i limfnih sudova osigurava nutritivnu ulogu pulpe, koja je značajna zbog održavanja vitalnosti zuba.

U pulpnom tkivu se nalaze i vazomotorna i senzitivna nervna vlakna, koja regulišu cirkulaciju i prenose bolne senzacije u koru velikog mozga.

Odbrambena uloga se ogleda u sposobnosti pulpe da na karijes (i druga oboljenja) odgovori upalom i stvaranjem reparatornog sekundarnog dentina. Ukoliko se karijes ne sanira, može doći i do ireverzibilne upale (lat. pulpitis irr.) i izumiranja pulpe (lat. gangrena).

Kod starijih osoba se pulpa postepeno smanjuje zbog slabije prokrvljenosti, ali se smanjuje i zubna šupljina zbog stvaranja novih slojeva dentina. Redukcija šupljine zuba može biti generalizovana ili specifična. U svakom slučaju, pulpa mladih osoba je voluminozna i locirana tek oko 2mm od površine zuba, a kod starijih se ona vremenom smanjuje i retrahuje ka korijenskom dijelu. Kod njih se osim slabije prokrvljenosti javlja i redukcija broja ćelija, nakupljanje kalcijumovih soli, morfološke promjene na odontoblastima i sl.

Upala pulpe zuba se naziva pulpitis. Jedan od najtežih zadataka koji se postavlja pred stomatologa jeste da napravi razliku između reverzibilnog i ireverzibilnog pulpitisa, ustanovi uzrok i propiše odgovarajuću terapiju. Povremeno dolazi do kalcifikacije (zakrečenja) tkiva pulpe, koje se naziva dentikl i uveliko otežava, a ponekad i sprečava obradu kanala korijena zuba. Ova zakrečenja se najčešće nalaze slučajno (pregledom rentgenskih snimaka), dok klinički simptomi nastupaju dosta rjeđe. Takvi zubi obično reaguju na mehaničke, termičke i hemijske nadražaje u vidu bola.

Grana stomatologije koja se bavi terapijom oboljele pulpe naziva se endodoncija.

Commons ima datoteke na temu: Pulpa