Tel Aviv

An anv Tel Aviv a voe dibabet d'an 21 a viz Mae 1910 e-touez meur a ginnig all, Herzliya en o zouez. Titl hebraek levr Theodor Herzl anvet Altneuland eo ivez. Evit a sell ouzh Jaffa e kaver meur a zisplegadenn : o tont eus ar ger hebraek yafah pe yofi,(brav, braventez) e c’hallje bezañ.

 

E 1906 e oa an holl boblañs e Jaffa. Da vare bodadeg yuzevien Jaffa e klemmas ar berzhidi abalamour ma oa diaes dezho bevañ eno (re ger ar vuhez) hag ivez abalamour da zekred «Muhram» : dre an dekred-se e ranke ar yuzevien dilojañ bep bloaz. Setu perak e tivijont chom e bannlev Jaffa e-lec’h mont da greiz-kêr. E-pad ar vodadenn-se e kinnigas Arieh Akiva Weiss ma vefe savet ur gêr nevez. E ginnig a voe degemeret, hah aozet e voe ur gevredigezh, Yafo Agudat Bonei Batim (dont a rafe da vezañ Ahuzat Bait diwezhatoc’h), hec’h anv. Prenet e voe an douaroù, ha lodennet e 60 lodenn. Dasparzhet an 60 lodenn d’an 60 familh a oa ezel eus Ahuzat Bait. E-touez izili ar gevredigezh e oa Meir Dizengoff, hag a zeufe da vezañ maer Tel Aviv. Labourioù all a voe kaset da benn adalek an 11 a viz Ebrel 1909 a-drugarez d'ur gevredigezh all, Nahalat Binyamin hec'h anv. Dindan bloaz e voe savet meur a straed hag ur sistem merañ an dour ivez. 66 ti a voe savet. E 1914 e oa Tel Aviv ur gêr 100 hektar gorread dezhi. Ar c'hresk a chomas a-sav e 1917 pa voe skarzhet ar Yuzevien diouzh Jaffa, diwar urzh an Ottomaned.

Bec'h a savas etre arabed ha yuzevien dindan Kefridi Breizh-Veur. D'ar 1^añ a viz Mae 1921 e voe un emsavadeg, ha yuzevien a voe lazhet gant arabed. Ar yuzevien a guitaas Jaffa neuze, evit mont da repuiñ e Tel Aviv. Dindan 5 bloaz (1920-1925) e tremenas poblañs Tel Aviv eus 2 000 annezad da 34 000. Kreskiñ a reas c'hoazh ar gêr e 1926, met ar c'hresk a chomas a-sav abalamour da gudennoù ekonomikel etre 1927 ha 1930. Ar vuhez sevenadurel a voe kaset war-raok pa voe krouet ar c'hoariva Ohel ha diazezet hini Habima e 1931. Kreskiñ a reas poblañs ar gêr en-dro e-pad ar pempvet Aliyah, ur wech degouezhet an nazied e penn an traoù en Alamagn. Lod brasañ ar yuzevien a guitaas Europa a zeuas da Del Aviv hag e 1937 e oa 150 000 annezad enni. Daou vloaz goude e oant 160 000, da lavaret eo ouzhpenn un drederenn eus yuzevien ar vro. Lod brasañ ar re a zeue eus Europa a reas annez e Jaffa, met reuz a savas gant an arabed etre 1936 ha 1939, bneuze e voe aozet ur porzh nevez e Jaffa e 1938. Aerborzh Lod (a zeufe da vezañ aerborzh Ben Gourion) ha hini Sde Dov a voe aozet e 1937 hag e 1938. Ar gêr wenn a voe savet er bloavezhioù 1930, pa zeuas ar savourien yuzev ezel eus Bauhaus o doa ranket kuitaat Alamagn.

E 1947 e voe savet raktres rann ar vro gant ABU, gant ar pal krouiñ div stad : unan evit an arabed, eben evit ar yuzevien. Sañset e oa tel Aviv (230 000 annezad d'ar mare-se) bezañ el lodenn yuzev, padal e oa sañset Jaffa bezañ el lodenn arab, met nac'het e voe ar raktres gant an arabed. Reuze a savas e 1947 hag e 1948, hag an arabed a grogas da guitaat Jaffa adalek miz Ebrel 1948. Tapet e voe Jaffa gant arme Israel d'ar 14 a viz Mae 1948. Er memes devezh e voe diskleriet dizalc'h stad Israel. Lakaet e voe Tel Aviv da gêrbenn betek ma'z afe ar gouarnamant da Jeruzalem, e miz Kerzu 1949.

An hent pennañ da vont betek Tel Aviv a zo anvet Ayalon Highway, treuziñ a ra ar gêr eus an norzh betek ar su. Pevar zi-gar a zo a-hed an hent-se. Tro 1 milion a dud a implij an tren-se bep miz. Linenn gentañ metro Tel Aviv a rankfe bezañ savet a-benn 2012. Gar kirri-boutin brasañ ar bed eo hini Tel Aviv. An aerborzh etrebroadel, aerborzh Ben Gourion e anv, a zo war-hed 20 km eus Tel Aviv, e Lod. En norzh e kaver aerborzh Sde Dov, evit an nijadennoù diabarzh.

• Meïr Dizengoff (1921–1925)
• Meïr Bloch (1925–1927)
• Meïr Dizengoff (1928–1936)
• Israel Rokach (1936–1952)
• Chaim Levanon (1953–1959)
• Mordechai Namir (1959–1969)
• Yehoshua Rabinowitz (1969–1974)
• Shlomo Lahat (1974–1993)
• Ronnie Milo (1993–1998)
• Ron Huldai (1998–)

• (en) Lec'hienn ofisiel Tel Aviv
• (en) Tel Aviv faliújság
• (en) Kêr wenn Tel Aviv

 

Muioc'h a restroù diwar-benn

Tel-Aviv-Jaffa

a vo kavet e Wikimedia Commons.