Brestiz o Vreskenn

Er gelaouenn Planedenn e 1984 eo bet embannet ar romant Brestiz o Vreskenn evit ar wech kentañ. Goude e vezo embannet gant Ronan Huon hag Al Liamm, e ti moullañ Graphe e Kintin, e 1986. Gant Tudual Huon ez eo bet savet ar golo. Niverennet eo ar pajennoù skrivet warno etre 7 ha 122, bez' ez eus teir follenn wenn a-raok ha goude. 115 pajenn skrid a zo en holl. Ul levr berrik a-walc'h ez eo. Adembannet eo bet e 2012, gant Embannadurioù al Liamm bepred.

Er polis prevez emañ Klaodina o labourat. Dindan berc'henniezh an aotrou Jili emañ ar stal. He micher eo spiañ an dud, enklask war o buhez dre guzh. Un deiz e teu un den, an aotrou Dilaser, da c'houlenn diganto kenderc'hel da spiañ e wreg. Met nebeut goude eo drouklazhet. Setu emañ ar stroñsoù hag an distroñsoù o vont da genglotañ evit, a-benn ar fin, echuiñ en ul luc'hedenn a speredegezh hag ur gwir daol-chañs : Klaodina, e vakañsoù e Bro Portugal, a yelo betek ti gwreg an aotrou Dilaser, hag a baro he selloù war un den hag a oa bet kollet an holl roudoù outañ goude bezañ aet kuit diwar wel war vor.

Dogan e oa an den a lake Amede Dilaser dogan. A-benn ar fin e vezo kraouiet ar re zrouk, ha diorren a raio ul liamm nevez, ( a garantez ? ) etre Klaodina hag he rener Jili.

E meur a lec'h e tremen an istor : e Penn-ar-Bed, e Portugal... Memes tra e tremen an darn vrasañ eus an istor e tro-war-droioù Brest. Liammet e seblant bezañ al lec'hioù dibabet gant ar skrivagner, gant e vuhez : e Brest e reas Yvon Gourmelon e studioù. Hag eno e chomas e-pad un toullad bloavezhioù, panevefe o kelenn pe c'hoazh o pourmen hag o tizoleiñ. En dastumad danevelloù Plac'hedigoù o ler rous e vez santet ar memes doareoù deskrivañ a-berzh ar skrivagner, ar memes kilsell. Ur wir greizenn ez eo bet Brest e skridoù Gourmelon. Ul lec'hienn eponymek eo Brest rak en titl eo lakaet evit ar wech kentañ. Dedennus e vije anavezout al liammoù etre Yann Gerven ha Portugal, rak eno ez eo digoret dor an diskoulm da Glaodina. N'eo ket meneget plasennoù na traoù all hag a c'hellfe treizhañ eienenn awen Yann Gerven.

N'eo ket fonnus an deskrivadurioù war endro an oberenn ha ne ouezer ket re gant peseurt skouerioù en deus gellet Gourmelon livañ e daolennoù. N'eo ket gwriziennet maread tremen an istor, tu zo koulskoude da soñjal e c'hoarvez enklask ar muntrer tro-dro d'ar bloavezhioù 80-90 pe war-dro. Merkoù a resisa ar mennozh-se : roudoù daouarn un den a zo bet dastumet e kerzh an enklask, an teknik-se o vezañ nevezik a-walc'h. Lezioù-barn reoliet, toulloù-bac'h peuzimplijet, a zo arouezioù all. Ur blaz a ziskar-amzer a zo e penn kentañ an oberenn, emañ an hañv oc'h erruout tamm-ha-tamm, an heol o tommañ ar revrioù war an aod e dibenn an enklask.

Brestiz O Vreskenn a c'hell kavout meur a dermenadenn degemerus. Tu zo da lakaat war an titl ar ster-mañ : Brestiz o redek, o tec'hout pa soñjer e Mona Dilaser, gwreg Amede Dilaser, tec'het eus a Vrest da vont da guzhat e Portugal gant an aotrou Meur. Koulskoude, Brestiz o pennfolliñ a zo un titl saourus ivez rak peuskemmet eo buhez pemdeziek an daou gañfard ( Klaodina ha Jili ) goude ur muntr ha diwar an darvoud-se e vo desachet holl o oberezh, holl o soñjoù, holl o amzer, pe dost, da glask ar muntrer. Frañsez Favereau en deus troet e galleg an titl gant bec'h brezel e Brest ( Branle-bas de combat à Brest ). E-touez an tri ster emañ ar geriadur a-du gant an hini kentañ.

E c'hwec'h pennad ez eo rannet an enklask. E dibenn an afer ez eus un epilog, seizhvet pennad, o c'hoarvezout ur frapad amzer da c'houde. Didroc'het ez eo an destenn en un doare reoliek : teir steredennig, o stummañ un tric'horn a droc'h ar seizh pennad en is-pennadoù. N'eo ket niverennet an is-pennadoù-se. En un doare e savont un eskerniadur berroc'h, a skañva hag a aesa al lennadenn.

Klaodina eo an harozez ha komz a ra d'al lennerien : ( p.80 : "Kenavo ma lenner fidel, ..." ). Er mod-se ez eo entoueziet hennezh en abadenn. Er c'hentañ gour unan ez eo skrivet an oberenn, ha ne ouezer ket pep tra, nemet soñjoù, eñvorennoù Klaodina. Enni, pe war he lerc'h, e vez heuliet an afer. E meur a lec'h disheñvel e c'hoarvez an droiad, fiñvus eo an harozez. Steredennigoù a gas da draoñ ar pajennoù, ur gwir harp evit al lenner diampart, peogwir e tegasont termenadurioù da c'herioù zo, sterioù da frazennoù zo. Meneget eo anv ur gêr en titl : Brest. Kenglotus eo golo al levr : e penn-kentañ ( pajenn gartoñs galet ) e weler Klaodina gant un tokarn hag he Yamaha ( moto ), e-kichen ur martolod. O spiañ George Viaud emañ-hi marteze. Gouleier e-leizh, un aktivelezh vras a ren war ar straed : tud o kantreal, otoioù... Teñval eo an oabl, glav zo war a seblant, evel ma tiskouez an doalenn-zour hag a skign refled an traoù war ar skeudenn-se.

Pajenn gartoñs a-dreñv al levr a ziskouez ur plac'h o vale en hec'h-unan da serr-noz, en ur c'harter bennak. Yen e seblant an amzer bezañ, teñval a-walc'h an oabl. Un nebeud gouleier a sklerijenna an diavaez. Ar plac'h-mañ a c'hell bezañ Mona Dilaser, pe c'hoazh Klaodina o tistreiñ d'ar gêr, goude un devezhiad labour-hir. Goullo, sioul, marv, yen ez eo ar santadurioù a gaver, ar gerioù a zeu e genoù ar seller. An enebiezh-se, etre an div skeudenn a zo deuet eus dorn Tudual Huon, a glot gant an istor, gant an titl ha gant ar gronologiezh : tamm-ha-tamm ez a Brest da gousket goude ur frapad follentez a vuheziñ. E wir romant kentañ dindan an anv pluenn Yann Gerven eo Brestiz o Vreskenn evit Yvon Gourmelon.

Ur bern divizoù a zo el levr ha bewech pe dost ez eo pe Klaodina pe Jili, pe an daoù asambles hag a gaoze, hag a gemer perzh en istor.

Stroñsoù ha distroñsoù n'int ket rouez tamm ebet, startijenniñ a reont ar skrid. En amzer a-vremañ eo kontet an istor, liv e vez eus an amzer-dazont, an amzer-dremenet ledan ha strizh ivez... Pezh a ro d'an oberenn ur blaz pemdeziek.

Emañ an enklask o vont war-raok d'ar c'houlz ma komz Klaodina, fresk-tre ez eo an darvoudoù. Ganti, enni e vever pep degouezh, e tizoloer an traoù, a-feur ma'z a an enklask war hent saourus an diluziañ.

 

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 

Klaodina Harozez an istor eo hi...

Diaes ez eo anavezout palioù resis ar skrivagnerien, rak ganet eo ar skrid eus o awen. Koulskoude e c'heller kavout roudoù eus elfennoù dibar, a c'heller disklêriañ.

• Marteze en deus bet c'hoant Yann Gerven da zieubiñ envorennoù yaouankiz o skrivañ al levr-se. Pa seller ouzh levrlennadur an den e soñjer raktal ha dalc'hmat e seblant hemañ dedennet gant ar skrivañ e brezhoneg.

• Ur mennozh a seblant sklaer evel lagad an naer e Brestiz o vreskenn : N'eo ket plijet ar skrivagner gant istor Bro-C'hall.

• • • "...gant ur maer ken a-zoare ha pavilhonoù triliv o tougen uhel unan eus simbolennoù ar frankiz."
    • "...Sent ar frankizioù, evel just, Napoleon(1), Jules-Ferry(2) hag all ..."

Displegadenn ar frazennoù-se tennet eus al levr, e traoñ ar bajenn:

"(1): An hini en deus adlakaet ar sklaverezh da dalvezout er c'holonioù gall e 1802, goude ma oa bet lamet kuit gant an dispac'hoù e 1794." "(2): An hini en deus lavaret dirak parlamant Pariz : " Diskleriadur mab-den n'eo ket graet evit morianed ar C'hongo..."."