Eugène Sue

Eugène Sue
Poltred gant Lépaulle, 1835 Pariz, mirdi Carnavalet
Ganedigezh	Marie-Joseph Sue 26 Genver 1804 Pariz  Bro-C'hall
Marv	3 Eost 1857 Annecy-le-Vieux  Rouantelezh Sardigna
Micher	Skrivagner
Doareoù	C'hoariva Romant Politikerezh
Pennoberennoù	Les Mystères de Paris Le Juif errant

Muioc'h a restroù diwar-benn

Eugène Sue

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Marie-Joseph Sue, alias Eugène Sue (Pariz, 26 a viz Genver 1804 – Annecy-le-Vieux, Rouantelezh Sardigna, 3 a viz Eost 1857) a oa ur skrivagner gall.
Puilh eo e oberennoù : 21 pezh-c'hoari, 43 romant ha 7 skrid politikel. Brudet eo e zaou romant meur, Les Mystères de Paris ha Le Juif errant.

D'ar VII pluviôse an XII de la République (26 a viz Genver 1804) e voe ganet Marie-Joseph "Eugène" Sue e Pariz 1añ arondisamant, mab da Jean-Joseph Sue, surjian, ha d'e wreg Sophie Derilly.
D'e 12 vloaz, e 1816, ez eas d'ar skolaj Bourbon (al lise Concorcet hiziv) ; pevar bloaz goude e varvas e vamm, d'ar 14 a viz C'hwevrer 1820. Ned echuas ket Marie-Joseph e studioù ; gwell e voe dezhañ kuitaat ar skolaj e 1821 ha mont da surjian en ospital Maison du Roi dindan urzhioù e dad.

D'an 2 a viz Mezheven 1823 ez erruas E. Sue e Baiona, ma voe surjian-soudard. En hevelep bloaz e kemeras perzh en Emgann an Trocadero. D'ar 24 a viz Genver 1824 e voe anvet en ospital Cádiz, ma chomas e-pad ur bloavezh rik ; e dibenn miz Genver 1825 e voe distro e Pariz, a guitaas e miz Meurzh goude bezañ bet anvet da surjian en ospital milourel Toulon.
Er gêr-se e voe diskouezet e bezh-c'hoari kentañ, À-propos dramatique sur le sacre de Charles X (Mae 1825). E miz Du e tilezas e garg hag e tistroas da Bariz.

E miz Genver 1826 e krogas da skrivañ evit ar gazetenn La Nouveauté, hag e kendalc'has d'ober betek ma paouezas an embann e miz Genver 1827. E miz C'hwevrer 1826 e voe surjian war bourzh ar gorvetenn Rhôn war-du morioù ar Su. D'ar 7 a viz Ebrel 1827 e voe distro, ha d'an deiz-se end-eeunn e lestras war ar Foudroyant war-du an Antilhez betek ar 1añ a viz Mezheven. Miz goude an distro e lestras adarre, e Brest, da vont d'ar Reter-Nesañ war bourzh ar Breslaw. Goude Emgann Navarino (Pylos, 20 a viz Here 1827) e tistroas da Bariz etre Nedeleg ha kala-Genver.

E 1828 e krogas Eugène Sue da zeskiñ al livouriezh e stal-labour al livour P. Gudin. P'edo o veajiñ en Antilhez er bloaz-se e klañvaas diwar an derzhienn velen, hag a-drugarez d'ur vaouez eus ar vro e chomas bev. Bloaz goude, e Pariz, e voe krouet ar gazetenn La Mode e miz Du ; diouzhtu e skrivas E. Sue enni. E 1830 e paouezas gant al livouriezh ; er bloaz-se e voe embannet e zaou romant kentañ, Kernok le Pirate hag El Gitano.

Kenderc'hel da skrivañ ha da embann a reas Eugène Sue, ha meulet e labour gant skrivagnerien veur evel Honoré de Balzac ; e miz Mezheven 1834 e voe krouet ar Jockey Club de Paris, ur gevredad brientined ma voe degemeret ar skrivagner yaouank.

E miz Du 1835 e teuas er gouloù levrenn gentañ e Histoire de la marine française ; eizh levrenn a voe en holl, hag un adembannadur reizhet e 4 levrenn e 1844 ha 1845. Bloaz goude e voe krouet div gazetenn nevez : La Presse ha Le Siècle ; pouezus e voent e resped Eugène Sue peogwir e oant mennet da embann romantoù a-bennadoù.
A-c'houde embannadur e romant istorel Latréaumont e 1837 ma tiskoueze sevel a-du gant ar Republikaned e voe broc'het brientined Pariz ouzh an aozer ; e deroù 1838, rivinet an tamm anezhañ, en em dennas E. Sue e Souesmes (Loir-et-Cher) evit skrivañ. E dibenn ar bloaz e tistroas da Bariz.

D'an 19 a viz Mezheven 1842 e voe embannet er gazetenn Journal des Débats pennad kentañ Les Mystères de Paris ; d'ar 15 a viz Here 1843 e voe lennet ar 140vet ha diwezhañ pennad ; tamm-ha-tamm e voe moullet ar romant e 10 levrenn. E 1844 e voe c'hoariet Les Mystères de Paris war leurenn ar c'hoariva Théâtre de la Porte Saint-Martin e Pariz, e-pad seizh eurvezh.
Diouzhtu e voulc'has Eugène Sue ur romant hir all, Le juif errant, a voe embannet a-bennadoù (170 anezho) e Le Constitutionnel e 1844–45 ha moullet e 10 levrenn ivez.

E 1847 e voe ezrollet E. Sue eus ar Jockey Club abalamour d'e vennozhioù politikel – e miz C'hwevrer 1848 e voe embannet Manifest der Kommunistischen Partei Karl Marx ha Friedrich Engels, hag en hevelep miz, d'ar 24, e voe disklêriet an Eil Republik c'hall. E 1848 bepred ez embannas E. Sue Le Berger de Kravan, ur flemmskrid sokialour enep emginnig Louis-Napoléon Bonaparte da brezidant ar Repubik nevez ; d'an 10 a viz Kerzu avat e voe dilennet hennezh.
Dilennet ivez e voe Eugène Sue e 1850 goude bezañ en em ginniget da gannad sokialour departamant ar Seine, ar pezh a lakaas skoilhoù en e red-micher : an dilennad roueelour Henri-Léon Camusat de Riancey, un enebour touet d'ar skrivagner, a embannas ul lezenn da lakaat telloù war ar c'hazetennoù hag a embanne romantoù ; ar gazetenn Le Constitutionnel ma skrive E. Sue Les Sept péchés capitaux abaoe 1847 a nac'has embann an div rann diwezhañ.

E 1851, p'edo Eugène Sue gant embannadur a-bennadoù Ferdinand Duplessis ou les Mémoires d’un mari e La Presse, e c'hoarvezas taol-Stad an 2 a viz Kerzu kaset gant Louis-Napoléeon Bonaparte ; harzet e voe ar skrivagner. Goude bezañ bet lakaet en e frankiz d'an 9 a viz Genver 1852 e klaskas repu en Annecy-le-Vieux, a oa e Rouantelezh Sardigna d'ar mare-se. Eno e skrivas La marquise Cornélia d’Alfi, ur romant awenet gant e vuhez nevez, a lakaas embann a-bennadoù e La Presse goude bezañ bet 40 000 lur gall digant Le Constitutionnel en digoll eus ar gevrat torr.
E 1853 ez embannas E. Sue ar flemmskrid sokialour Jeanne et Louise, ou les Familles des transportés – abalamour da gement-se e voe berzet dezhañ distreiñ da Vro-C'hall.

Les Fils de famille, ar romant diwezhañ gant Eugène Sue hag a voe embannet a-bennadoù pa oa bev c'hoazh an aozer, a voe lennet adalek miz Meurzh betek miz Gouere 1856 ; er bloaz-se ez eas E. Sue da veajiñ en Alamagn, en Izelvroioù hag e Bro-Saoz kent distreiñ da Annecy.

Kenderc'hel da skrivañ a reas Eugène Sue, hogen da impalaer an Eil Impalaeriezh c'hall e oa aet Louis-Napoléon Bonaparte d'an 2 a viz Kerzu 1852 : berzet gant ar Stad e voe ar flemmskrid La France sous l'Empire e 1857 ; e miz Mezheven an hevelep bloaz e teuas er-maez levrenn diwezhañ ar romant Les Mystères du peuple, ha berzet e voe ar romant a-bezh (20 levrenn).
Klañvaat a reas Eugène Sue diwar kement-se holl e miz Gouere, ha d'an 3 a viz Eost e varvas en Annecy. Gant aon na vije prezegennoù ha manifestadegoù e voe ampellet an obidoù betek an 9 gant gouarnamant Savoia.

• Renket int hervez red an amzer.

Gant Eugène Sue (diglok)

• Kernok le pirate (1830), CSIPP, 2016 (ISBN 978-1-5350-8345-4)
• La Salamandre (1832), CSIPP, 2016 (ISBN 978-1-5351-4429-2)
• Kardiki (1832), Les Éditions Ovadia, 2017 (ISBN 978-2-36392-256-4)
• Jean Cavalier ou Les fanatiques des Cévennes (1840), Hachette / BnF, 2013 (ISBN 978-2-01-217923-3)
• Mathilde, mémoires d’une jeune femme (1841–1845), CSIPP, 2013 (ISBN 978-1-4841-0307-4)
• Les Mystères de Paris (1842-43), Robert Laffont / Bouquins, 2012 (ISBN 978-2-221-13450-4)
• Le Morne-au-Diable (1842-45),CSIPP, 2016 (ISBN 978-1-5350-4573-5)
• Le Juif errant (1844-45), Robert Laffont / Bouquins, 2010 (ISBN 978-2-221-11422-3)
• Les sept péchés capitaux (1847–1852), Nabu Press, 2012 (ISBN 978-1-275-21475-0)
• Les Mystères du peuple ou Histoire d'une famille de prolétaires à travers les âges (1849-57), Robert Laffont / Bouquins, 2003 (ISBN 978-2-221-10016-5)
• Miss Mary, ou l'Institutrice (1851), Hachette / BnF, 2013 (ISBN 978-2-01-186435-2)
• Jeanne et Louise, ou les Familles des transportés (1853), CSIPP, 2016 (ISBN 978-1-5390-7712-1)
• Atar-Gull (Emb. 1863), Hachette / BnF, 2013 (ISBN 978-2-01-185374-5)

Diwar-benn Eugène Sue

• BORY, Jean-Louis : Eugène Sue – Dandy mais socialiste, Mémoire du Livre, 2000 (ISBN 978-2-913867-09-3)
• DE MIRECOURT, Eugène : Eugène Sue, Forgotten Books, 2018 (ISBN 978-0-260-09763-7)
• WINOCK, Michel : Les Voix de la liberté – Les écrivains engagés au XIXe siècle, Points, 2010 (ISBN 978-2-7578-2034-6)