Bubo bubo

Bubo bubo uxu
Estáu de caltenimientu
Esmolición menor (IUCN)[1]
Clasificación científica
Reinu:	Animalia
Filu:	Chordata
Clas:	Aves
Orde:	Strigiformes
Familia:	Strigidae
Xéneru:	Bubo
Especie:	B. bubo (Linnaeus, 1758)
Distribución
Subespecies
Ver el testu[2] B. b. bubo B. b. hemachalanus B. b. hispanus B. b. interpositus B. b. jakutensis B. b. kiautschensis B. b. nikolskii B. b. omissus B. b. ruthenus B. b. sibiricus B. b. swinhoei B. b. turcomanus B. b. ussuriensis B. b. yenisseensis
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como ^NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu. L'uxu^[3] (Bubo bubo), curuxón^[4], gárabu^[5] o curuxón real^[6], ye una especie d'ave estrixiforme de la familia Strigidae.^[2] Ye una ave de presa de tamañu grande, distribuyida por Europa, Asia y África. Ye más común nel nordeste d'Europa, pero tamién na zona qu'arrodia'l Mediterraneu, incluyendo la península Ibérica. El so nome científicu deriva de la onomatopeya de los soníos qu'emite, y yá dende la Edá Media conocíase-y como Bubo nos bestiarios.

Por cuenta del so grandiosidá y a la so fácil cría en cautividá ye usáu con relativa frecuencia nel arte de la cetrería.

Cola amplia área de distribución del uxu, distintos autores describieron hasta 20 subespecies basándose nel color del plumaxe y nel tamañu. N'Europa tuviéronse investigando les llamaes sonores y el ADN pa estremar les subespecies, ente que n'Asia nun se ta llevando a cabu nengún estudiu comparativu. En 2007^[2] dixebráronse les subespecies Bubo bubo ascalaphus y Bubo bubo bengalensis, en dos especies propies, Bubo ascalaphus y Bubo bengalensis. La subespecie más pequeña ye Bubo bubo nikolskii, de los desiertos d'Irán y Afganistán.

L'uxu pue atopase en múltiples hábitats dende zones semi-desérticas, montes templaos, estepes y hasta na tundra. Anque la presión antrópica exercida mientres la metá del sieglu XX fixo recular les sos poblaciones, que quedaron apostraes a ocupar namái les zones montascoses más inaccesibles, anguaño alcuéntrase nun procesu de recuperación bien importante recuperando gran parte de les zones de la so distribución. Nidifica principalmente en cortaos predresos, asitiaos ente'l nivel del mar y hasta más de 2.000 m d'altitú. Tamién puede utilizar niales antiguos d'otres aves de presa, como busardo ratoneru o azor común. Ya inclusive en determinaes zones, ónde la densidá de pareyes territoriales ye bien elevada, puede llegar a nidificar direutamente nel suelu.^[7]

Son animales bien territoriales. Utilicen dellos sistemes de señalización pa delimitar los sos territorios ya indicar la so ocupación, como son cantares territoriales dende los posaderos o'l marcaje de les roques con fecas.^[8] El tamañu territorial de cada pareya varia llargamente dependiendo principalmente de la disponibilidad de preses, densidá de pareyes vecines y de la tasa de recambiu de los individuos territoriales.

Mide de 29 a 73 cm d'altu y de 1,38 a 1,7 m de valumbu. El so pesu bazcuya de los 1,5 a los 4 kg. Esto conviérte-y na ave de presa nocherniega de mayor tamañu. Carauterízase polos sos dos guedeyes de plumes a los llaos de la cabeza, la llinia en forma de V ente los güeyos (que son d'iris naranxa), el banduyu pálidu y llistáu y l'envés xaspiao y escuro con manches clares. El machu tien les plumes de les "oreyes" más arizaes que la fema.

El so vuelu ye direutu, potente y con planeos frecuentes. La so voz ye una aullida fonda, tipu úú-oo, que puede llegar a oyese a 2 km. Cada individuu tien una aullida específica, de cuenta que pueden ser identificaos individualmente per mediu de la so voz. Tamién produz lladríes potentes d'alarma tipo foín.

Aproximao'l 80% de los exemplares nun algamar el primer añu de vida. Los que superen esta fase crítica, pueden sobrevivir hasta 20 años, anque nun hai datos concretos. En cautividá diéronse casos d'exemplares qu'algamaron los 60 años.

Dambos sexos viven de normal solos y nun se xunten hasta llegada la dómina del cortexu. Cuando atopen un bon sitiu de cría, indicar cavando un pequeñu fuexu na tierra y emitiendo una serie de llamaes carauterístiques.

El so nial ye un cuévanu ensin tapizar en tueros d'árboles o cantiles. Pon de 2 a 6 güevos una sola vegada al añu, de normal pel iviernu o principios de primavera. Son bien sensibles a la so redolada, y si nun tienen abondu espaciu o comida la puesta puede retrasase y amenorgase sensiblemente. La fema guara los güevos mientres el machu consigue l'alimentu. Al cabu de 36 díes los güevos eclosionen. Los pollos son semi-nidícolas, tienen un plumón blancu, que los camuden por un plumón parduzo ente los 10 a 12 díes. Anque la xera d'alimentación y curiáu de los pollos ye exercida mayoritariamente pola fema, el machu mientres esti periodu collabora viviegamente.

A los trés selmanes de nacer yá son capaces d'alimentase y tragar por sigo solos. A los dos meses empiecen a volar, anque solo unos pocos metros, y a los 4 meses yá tán cubiertos de plumes. Mientres esta etapa son vulnerables a los depredadores, pero'l so plumaxe ayúdalos a camuflase ente les cañes. A la fin de la seronda, los xuveniles son espulsaos del territoriu de los adultos, y empieza el so periodu de dispersión xuvenil nel que se van mover en busca d'un nuevu territoriu sacupáu. Les distancia de dispersión xuvenil nesta especie ye bien variable, nes poblaciones centro europees describiéronse desplazamientos d'hasta 400 km, ente que nel sur peninsular onde les preses son bien abondoses, la distancia media nun superen los 50 km. N'España pueden algamar el maduror sexual nel primer añu de vida.

Trátase d'un superdepredador que s'atopa n'unu de los llugares más altos de la cadena trófica. La so dieta ta compuesta por royedores pequeños, coneyos, llebres, esguiles, aguarones, palombos, mierlos, y corcuspinos. Inclusive ye capaz de prindar cervatillo d'hasta 10 kg de pesu. Más raramente caza xaronques, inseutos grandes y peces. Preda inclusive sobre otros carnívoros como foinos, y otres especies de uxos y aves de presa.

Cacen de normal pela nueche, prefiriendo los espacios abiertos a los montes. L'aletéu de les sos ales ye bien silenciosu, y xuníu a la so visión nocherniega y a la so agudez auditiva, apúrren-y unes carauterístiques escepcionales pa la caza.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Bubo bubo.

Wikispecies tien un artículu sobre Bubo bubo.

• Identificación de sexos y edaes nel Atles d'Aves d'Aragón.