Federación

Federación
forma de gobiernu
sistema federal (es) y xunión política

Una federación (del llatín foederatio, "unión") ye una agrupación institucionalizada d'entidaes sociales relativamente autónomes. La federación suel acomuñar a la conformanza d'Estaos conformaos de la mesma pola xunta de delles entidaes territoriales y polítiques. Tamién suel denominase Estáu federal o república federal y, xeneralmente, tien un sistema políticu republicanu y escepcionalmente monárquicu. El términu se contrapone al d'Estáu unitariu o centralizáu.

La organización política o estructura constitucional que caracteriza a una federación conozse como federalismu.

Nel planu macropolítico les federaciones tán compuestes por divisiones territoriales que se autogobiernan, a les cualos llégase a dar con frecuencia'l nome de estaos, cantones, rexones, provincies o otres, que gocien d'un mayor o menor grau d'autonomía pero que, seya que non, tienen facultaes de gobiernu o llexislación sobre determinaes materies, distintes de les que correspuenden a l'alministración federal (gobiernu de la federación). L'estatus d'autogobiernu de les rexones que la componen ta establecíu pol so constitución y, davezu, nun puede alteriase unilateralmente por decisión del gobiernu de la federación.

El modelu federal puede algamar inclusive al derechu d'autodeterminación de los territorios federaos, que foi precisamente lo qu'asocedió mientres l'esmembramientu de la Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques.

Les federaciones pueden ser multiétnicas o estendese por amplios territorios, anque non necesariamente hai de dase dalguna d'estes situaciones. Con frecuencia les federaciones constitúyense sobre un alcuerdu orixinal ente Estaos soberanos. Los estaos que formen la federación nun suelen tener derechu a dixebrase unilateralmente de la mesma. Ente les federaciones más conocíes atópense Alemaña, Arxentina, Australia, Brasil, Canadá, Estaos Xuníos, India, Méxicu, Rusia, Suiza y Venezuela.

Les partes que componen una federación conócense xeneralmente col nome de "estaos", polo que pa estremalos de los "Estaos nacionales" suelen ser denominaos "estaos federaos". Dichos estaos pueden considerase dotaos de cierta soberanía, una y bones ciertes competencies quéden-yos acutaes con esclusión del gobiernu federal. Sicasí, una federación ye daqué más qu'una mera alianza d'estaos independientes. Los estaos que formen una federación nun suelen tener competencia n'asuntos de política esterior y por tanto escarecen de la considerancia d'independientes sol derechu internacional.

Dellos países utilicen nomes distintos (y distintivos) pa denominar a les sos partes federaes: en Suiza conócense como "cantones" y en Canadá y Arxentina denominar "provincies".

Les federaciones de normal exhiben una estructura alministrativa na que dos niveles de gobiernu exercen les sos facultaes sobre una sola xurisdicción, quedando delles atribuciones reservaes al gobiernu federal, otres a los gobiernos llocales, y un tercer grupu d'elles que pueden ser concurrentes. Pueden dase esceiciones nes cualos delles partes de la federación queden baxu control direutu del gobiernu federal, como asocede nel casu de los 'territorios' autónomos de Canadá y Australia, col Distritu de Columbia de los Estaos Xuníos, col Distritu Federal en Méxicu, o los estinguíos Territorios Nacionales -toos provincializados-, según al antiguu sistema vixente na Capital Federal, güei Ciudá Autónoma de Buenos Aires (Arxentina). Nesti últimu casu, el gobiernu federal ta dotáu de facultaes constitucionales especiales en materia d'instalación y remoción de delles estructures del gobiernu llocal, lo que torga que la entidá seya un verdaderu estáu federáu.

Magar lo enantes señalao, nun ye necesariamente carauterísticu d'una federación el qu'esista una gran rexón central (una "metrópolis") sol control direutu del gobiernu federal. Abondando nel exemplu de Méxicu, la zona metropolitana de la Ciudá de Méxicu abarca tal estensión que nella alleguen un gobiernu federal, dos gobiernos llocales, cincuenta y dos municipales y dieciséis alministraciones delegacionales, y foi'l casu qu'a lo llargo de la última década'l gobiernu federal menguó la so inxerencia, de la que los dos gobiernos llocales amontar.

Una federación puede surdir de delles maneres, dependiendo del orixe de los sos partes constituyentes.

Puede surdir, y ésti ye'l casu más frecuente, como resultáu d'un alcuerdu inicial ente Estaos independientes que se xunen pa resolver problemes comunes o dotase d'una defensa mutua. Este foi'l casu d'Arxentina, Australia, Alemaña, Canadá, los Estaos Xuníos y Venezuela.

Puede surdir d'un procesu contrariu, esto ye, d'un país orixinalmente centralista nel qu'una reforma constitucional o un movimientu armáu llogren ciertu grau d'autonomía pa distintes rexones. Este ye'l casu de Brasil y Méxicu.

Puede ser tamién la resultancia d'una confederación d'Estaos independientes que deciden estrechar entá más los sos llazos. Este ye'l casu de Suiza, que ye una federación a pesar de caltener la denominación de "confederación" nel so nome oficial (Confederación Helvética).

Y a lo último, puede surdir como una federación de federaciones, anque esti esquema funciona más como un organismu internacional que como un Estáu nacional. Este ye'l casu de la Comunidá d'Estaos Independientes que surdió al desintegrarse la Xunión Soviética.

Un Estáu unitariu ye aquel que tien un únicu nivel de gobiernu nacional centralizáu. Sicasí, los Estaos unitarios tamién pueden cuntar con una o más rexones que se autogobiernen. La diferencia ente una federación y esta clase d'Estáu unitariu ye que l'autonomía de les rexones con autogobiernu tan solo ye tolerada pol gobiernu central, que puede revertila unilateralmente.

Ente que una federación suel surdir por alcuerdu d'Estaos formalmente independientes, nun Estáu unitariu les rexones d'autogobiernu suélense crear por aciu procesos de desconcentración, onde un Estáu primeramente centralista concede autonomía a rexones qu'enantes fueren totalmente subordinaes. Asina, les federaciones suelen constituyise de forma voluntaria "de baxo enriba", ente que la descentralización tresfier l'autogobiernu a les rexones "de riba abaxo".

La filosofía d'un Estáu unitariu suel sostener que, al marxe de la condición de cualesquier de los sos partes integrantes, tol so territoriu constitúi una única entidá de soberanía o Estáu-nación y que, en virtú d'esti fechu, el gobiernu central exerz dicha soberanía por derechu. Per otra parte, nuna federación, de cutiu considérase que la soberanía en términos práuticos mora nos sos estaos integrantes o ye compartida ente éstos y la federación.

La distinción ente federación y Estáu unitariu de cutiu puede resultar ambigua. Un Estáu unitariu puede tener una apariencia cercana a la d'una federación na so estructura y, anque un gobiernu central tuviera la facultá teórica de revocar l'autonomía d'una rexón d'autogobiernu, llevar esa prerrogativa a la práutica podría ser d'una estremada dificultá política.

Les rexones d'autogobiernu de dellos Estaos unitarios pueden esfrutar d'una mayor autonomía que los estaos de delles federaciones. Por estes razones, dacuando sostiense por dalgunos que ciertos Estaos unitarios modernos son federaciones de facto, yá que nun son formalmente federales, ente qu'otros los conceptualizan como Estaos rexonales.

Dellos xuristes suxeren el casu d'España como un país que, ensin adoptar el federalismu esplícitu como forma política, dientro de la forma del Estáu Autonómicu, sí lo sería de facto,^[1] teniendo, sicasí, l'autonomismo español una serie de carauterístiques cruciales que lo estremen radicalmente de modelos federales puros.^[2] Una diferencia destacada seya que non ente un Estáu federal y un Estáu rexonal/autonómicu reparar na capacidá constituyente de los Estaos y na esistencia d'una organización completa (llexislativa, executiva, xudicial) dientro de los mesmos, a diferencia del Estáu rexonal/autonómicu, onde la norma d'organización ye estatal (nel casu d'España, Llei Orgánica) y el poder xudicial ye únicu (117 CE).

Una federación de facto desenvolvióse en la República Popular China ensin llexislación formal. Esto tuvo llugar a midida que les tresferencies de poder a les provincies, en gran midida informales, pa xestionar asuntos económicos y pa la implementación de les polítiques nacionales, xeneraron un sistema que dalgunos llamaron "federalismu de facto con carauterístiques chines".

Siendo distinta d'un Estáu unitariu, una federación tamién s'estrema d'una confederación. Ésta tien una estructura asemeyada a la d'una federación, pero con un gobiernu central menguáu en rellación a un gobiernu federal.

Una confederación puede consistir coles mesmes nuna serie d'Estaos que, ente qu'en ciertos aspeutos puntuales comparten soberanía temporalmente, son consideraos totalmente soberanos y caltienen el derechu a dixebrase unilateralmente.

Ye n'ocasiones una alianza mínima, pero n'otros casos la distinción ente una federación y una confederación puede ser ambigua. Como yá se dixo en llinies anteriores, Suiza ye formalmente la "Confederación Helvética", pero la so estructura ye similar a la de munchos Estaos federales.

Un imperiu ye un Estáu multiétnicu o un conxuntu de naciones con un gobiernu central establecíu por aciu la fuercia. Un imperiu tien con frecuencia rexones d'autogobiernu, pero éstes tán dotaes d'autonomía namái na midida na que ye tolerada pol gobiernu central.

La voz imperiu, quitando'l so usu en sentíu figuráu, aplícase de normal a una entidá gobernada por un emperador, anque'l so papel constitucional fora puramente ceremonial. N'ocasiones un imperiu puede consistir igualmente en diversos reinos entamaos en redol a un "sumu rei" designáu emperador.

La constitución de la Xunión Soviética (URSS), 1922-1991 daba calce teóricu a la federación o confederación voluntaria de les repúbliques socialistes soviétiques. Puede dicise que caúna taba gobernada pol so propiu conseyu supremu y tenía derechu a dixebrase. Delles repúbliques cuntaríen inclusive con mayor autogobiernu.

Sicasí, na práutica, el sistema de gobiernu basáu nel partíu únicu significó una enorme centralización real de la Unión, yá que les decisiones importantes yeren tomaes polos dirixentes del Partíu Comunista en Moscú y a cencielles roblaes poles instituciones llocales.

Cola llegada de la competencia en eleiciones multipartidistas, nes acabadures de la URSS, el federalismu teóricu de la Unión aportó a una realidá na práutica. Esto tuvo llugar solamente de forma pasaxera mientres un curtiu periodu, a midida que los gobiernos escoyíos en munches repúbliques reclamaben el so derechu a la separación y aportaben Estaos independientes. D'esta miente, el sistema federal de iure desempeñó un papel clave na disolución de la Unión.

La Xunión Europea (XE) tien dalgunos de los atributos d'un Estáu federal, pero'l so gobiernu central tien munches menos atribuciones que'l de la mayoría de les federaciones, de manera que se caracteriza como ciertu tipu d'alianza supranacional, confederación o unión ensin precedentes.

En particular los Estaos Miembros de la XE tienen derechu a obrar de forma independiente n'asuntos de política esterior y defensa, según la cuasi exclusividad n'otros apartaos d'importancia, como'l sistema fiscal o la Facienda Pública, so ciertos parámetros.

Los Estaos de la Unión son entidaes soberanes ya independientes d'alcuerdu al derechu internacional, y con capacidá de iure pa dixebrase de la Unión. Sicasí lo cual, delegan l'exerciciu de la so soberanía o, según l'ámbitu, exercer de mancomún, nel senu de la Unión Europea, que nun ye una alianza d'Estaos, sinón una entidá con personalidá xurídica propia y única. Les instituciones europees escuerren na so actuación, y al traviés de preseos propios, la defensa del interés xeneral européu o interés comuñal, que nun ye una mera anexón de los distintos intereses nacionales.

La doctrina comunitarista suel definir como métodu comuñal la conxunción más o menos harmónica de dos tensiones dinámiques siempres presentes nel funcionamientu y el poder de la Unión, pero con distinta prevalencia en según qué ámbitos actúe, a saber: El intergubernamentalismo, que cristaliza nuna cooperación más o menos intensa ente los Estaos al traviés de la Unión y del so treme institucional y xurídico, y en particular nel senu de la institución que más abiertamente acueye y representa los intereses nacionales nel ámbitu européu, esto ye, el Conseyu. A esta lóxica respuenden la PESC y la cooperación policial y xudicial en materia penal, magar esta postrera intégrase yá, con Lisboa, nel ámbitu supranacional; El supranacionalismo, que se manifiesta más allá d'una cooperación ente Estaos a nivel comuñal, nuna coordinación o supraordenación respetuosa de les sos actuaciones ya intereses so la primacía del interés xeneral européu y l'interés común que la so defensa encamentar al Colexu de Comisarios, qu'actúa cola aprobación del Conseyu y del Parllamentu, y sol control d'esti postreru, ante quien respuende, y del altu Tribunal de Xusticia. Ta integráu, fundamentalmente, polo que dende Maastricht hasta Lisboa viénose conociendo como Pilar Comuñal (los trés Comunidaes Europees)

Podemos detectar tamién, magar formalmente integráu nesti últimu ámbitu, lo que la doctrina vien denominando, dada la completa integración y el sometimientu a una política o sistema únicu européu, el triángulu federal de la construcción comuñal, que tomaría los trés árees materiales del Derechu y la política europeos que presenten, en coherencia cola so bien avanzada integración y la so propia naturaleza y vocación, un métodu de funcionamientu que, magar non formalmente, materialmente respuende a la manera federal: la Unión Económica y Monetaria, el Sistema Xudicial comuñal del TJUE y la ciudadanía europea (nos ámbitos en qu'espleguen la so eficacia, que nun ye universal sinón parcelaria).

Nuna federación, la división de poderes ente los gobiernos rexonales y el federal ta esquematizada na constitución. Ye asina que'l derechu de los estaos componentes al autogobiernu suel tar enraigonáu constitucionalmente. Los estaos d'autogobiernu de cutiu suelen tener les sos propies constituciones que pueden modificar si envalorar conveniente, anque en casu de conflictu suel primar el criteriu de la constitución federal.

En cuasi toles federaciones el gobiernu central axudícase les competencies de política esterior y defensa. Si nun se da esti casu, nun tamos ante un Estáu soberanu únicu. Al marxe d'esto, la división exacta de poderes varia d'un país a otru. La Constitución de los Estaos Xuníos establez que toa competencia que nun seya concedida de forma esplícita al gobiernu federal, va quedar en manes de los Estaos de la Unión. Per otra parte, la Constitución de Canadá indica lo contrario: les competencies ensin tresferir explícitamente a los gobiernos provinciales reverten nel gobiernu central. N'Alemaña la división de competencies ye más d'alministración que de conteníu: el gobiernu federal suel llindase a emitir direutives a los Länder (autogobiernos rexonales) qu'éstos tienen amplia llibertá pa interpretar ya implementar. Na República Popular China, considerada una federación de facto, el gobiernu establez de forma xeneral una política y unos oxetivos económicos, dexando la so execución en manes de los gobiernos provinciales.

Falar de federalismu simétricu cuando los distintos estaos d'una federación tienen les mesmes competencies. Ta basáu na igualdá de competencies pa cada entidá rexonal, esto ye, cada territoriu tendría los mesmos poderes.

Cuando a cada estáu concédense-y distintes competencies, o unos tienen mayor grau d'autonomía qu'otros, falar de federalismu asimétricu. Esto suel llevar a cabu cuando se trata de reconocer la esistencia d'una cultura distinta en cierta rexón o conglomeráu de rexones. L'exemplu d'una federación asimétrica ye Canadá, onde Quebec esfruta de mayores competencies en materia cultural y llingüística.

Nun ye estrañu que mientres la evolución histórica d'una federación pueda dase una tresferencia gradual de poder dende los estaos integrantes escontra'l centru, adquiriendo'l gobiernu federal mayores competencies pa faer frente a hipotétiques circunstancies non previstes. L'adquisición de nueves competencies per parte del gobiernu federal puede dase al traviés d'enmiendes formales a la constitución o por aciu una interpretación jurisprudencial más amplia de les competencies constitucionales yá esistentes. Pero de la mesma, el gobiernu federal puede conceder mayores competencies a los estaos integrantes pa meyor xestión de los recursos d'alcuerdu a cada necesidá, pos dende un gobiernu federal totalmente centralizáu ye cuasi imposible conocer con detalle les necesidaes de cada estáu que lu forma.

La mayoría de los gobiernos federales tán inscritos dientro d'estructures qu'incorporen mecanismos pa protexer los derechos de los estaos integrantes. Unu d'estos mecanismos, conocíu como federalismu intraestatal, consiste en dar representación direuta a los gobiernos de los estaos integrantes nes instituciones polítiques federales. Cuando una federación cunta con un órganu llexislativu bicameral, la cámara alta ye de cutiu la representación de los estaos integrantes, en cuantes que la cámara baxa representa al total de la ciudadanía de la nación. Una cámara alta federal puede basase nun esquema d'igual representación territorial, como ye'l casu del Senáu de los Estaos Xuníos y el d'Australia, nos qu'a cada estáu atribúyese-y el mesmu númberu de representantes, ensin tener en cuenta'l so pesu poblacional.

Una práutica distinta consiste na eleición indireuta de los miembros de la cámara alta por parte de los gobiernos o órganos llexislativos de los estaos integrantes, como foi'l casu de los Estaos Xuníos antes de 1931, o ser miembros o delegaos de los gobiernos rexonales, como ye'l casu del Bundesrat alemán. La cámara baxa d'un órganu llexislativu federal suel ser d'eleición direuta, con una repartu de la representación que ye proporcional al pesu demográficu de cada rexón, anque puede faese provisión d'una representación mínima por rexón de ciertu númberu d'escaños.

Les federaciones suelen cuntar con procedimientos especiales pa la reforma de la constitución federal. Esto puede garantizar que l'autogobiernu de los estaos integrantes nun seya abolíu ensin el so consentimientu. Una enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos tien de ser ratificada por trés cuartes partes de les asamblees llexislatives estatales o bien por xuntes constituyentes escoyíes pa la ocasión en cada unu de los estaos. Nos plebiscitos de reforma constitucional d'Australia y Suiza ríquese que la propuesta non yá seya aprobada por una mayoría de la totalidá del electoráu del país, sinón por mayoríes rexonales nuna mayoría d'estaos o cantones, respeutivamente.

Delles constituciones federales establecen que ciertes reformes nun puedan llevase a cabu ensin el consentimientu unánime de tolos estaos o d'un estáu en particular. La Constitución de los Estaos Xuníos indica que nengún estáu puede ser quitáu ensin el so consentimientu d'una representación igual nel Senáu. N'Australia, si propón una reforma que va afectar específicamente a unu o dellos estaos, entós tien de ser plebiscitada en cada unu d'esos estaos. La Llei Básica alemana especifica la imposibilidá de llevar a cabo enmiendes que supongan l'abolición del sistema federal.

El significáu de federalismu como movimientu políticu y lo qu'en sí constitúi un «federalista», varia col país y el contestu históricu. Los movimientos acomuñaos cola instauración o desenvolvimientu de federaciones pueden tener un calter tanto centralista como descentralizador. Por casu, na dómina del surdimientos d'estos países, los «federalistes» n'Estaos Xuníos y Australia yeren aquellos que defendíen la creación de gobiernos centrales fuertes. De la mesma, na Xunión Europea, los federalistes escuerren una mayor integración política. Sicasí, n'España y na Alemaña de la posguerra, los movimientos pro federales buscaron la descentralización: la tresferencia de poder dende les autoridaes centrales escontra órganos llocales.

Ciertes disputes políticu y constitucional son inherentes a les federaciones. Por casu, la repartida precisa de facultaes y responsabilidá ente los gobiernos federal y rexonal suel ser una fonte de disputa. De cutiu, como asocede nos Estaos Xuníos, tales conflictos resolver pola vía xudicial, que delimita les competencies de los gobiernos federal y local. La rellación esistente ente los tribunales federal y local ye distinta de país a país y puede ser una tema problemática y complexu en sí mesmu.

Otru llugar común de los sistemes federales ye'l conflictu ente los intereses nacionales y los rexonales, o ente los intereses y aspiraciones de los distintos grupos étnicos. En delles federaciones esiste una relativa homoxeneidá en tol so territoriu, siendo cada estáu integrante práuticamente una versión en miniatura de tol conxuntu. Esto recibe'l nome de federalismu congruente. Per otru llau, el federalismu incongruente tien llugar cuando los distintos autogobiernos tienen la so razón de ser en distintos grupos étnicos.

La capacidá d'un gobiernu federal de crear instituciones nacionales que puedan arbitrar les diferencies rexonales debíes a motivos llingüísticos, étnicos, relixosos o d'otru orde ye un retu importante. La incapacidá de dar respuesta a esti retu puede dar llugar a la disgregación de partes de la federación o a la guerra civil, como asocedió n'Estaos Xuníos y en Suiza. En dellos casos, el conflictu internu puede acarretar el derrumbe de la federación, como socedió en Nixeria, la Federación de Rodesia y Nyasalandia, los Estaos Xuníos de Centroamérica, la Federación de les Indies Occidentales, o la Confederación Perú-Boliviana.

Federación	Subdivisiones	Númberu	Alemaña}}	Estaos d'Alemaña	16 Bundesländer (Estaos federaos)
Arxentina	Provincies d'Arxentina	23 provincies	1 Ciudá Autónoma
Australia	Estaos y territorios d'Australia	6 estaos	2 territorios internos y 7 territorios esternos
Austria	Estaos d'Austria	9 Bundesländer (Estaos federaos)
Bélxica	Rexones de Bélxica	3 rexones y 3 comunidaes llingüístiques	1 distritu so supervisión internacional
Bosnia y Herzegovina	Organización territorial de Bosnia y Herzegovina	2 entidaes autónomes (Federación de Bosnia y Herzegovina y República Srpska)	1 distritu autónomu (Brčko)
Brasil	Estaos de Brasil	26 estaos	1 Distritu Federal
Canadá	Provincies y territorios de Canadá	10 provincies	3 territorio
Comores	Islles de Comores	3 islles
Emiratos Árabes Xuníos	Emiratos de los EAU
Estaos Xuníos	Estaos y territorios	50 estaos, 5 territorios	1 Distritu
Etiopía	Rexones d'Etiopía	9 rexones	2 ciudaes con estatuto
India	Estaos y territorios de la India	29 estaos	7 territorios de la unión
Iraq	Organización territorial d'Iraq	18 provincies	1 Rexón Autónoma (Curdistán Iraquina)
Malasia	Estaos de Malasia	13 estaos	3 territorios federales
Méxicu	Estaos de Méxicu	31 estaos llibres y soberanos	1 capital federal (Ciudá de Méxicu)[3]
Estaos Federaos de Micronesia	Estaos Federaos de Micronesia
Nepal	Zones de Nepal	14 zones
Nixeria	Estaos de Nixeria	36 estaos	1 territorio
Paquistán	Provincies y Territorios de Paquistán	4 provincies	1 territoriu de la capital y 3 territorios federales
Rusia	Suxetos federales de Rusia	46 óblasts, 22 repúbliques, 9 krais, 4 distritos autónomos, 3 ciudaes federales, 1 óblast autónomu
Saint Kitts y Nevis	Islles y Parroquies de Saint Kitts y Nevis	2 islles y 14 parroquies
Sudán	Estaos de Sudán
Sudán del Sur	Estaos de Sudán del Sur
Suiza	Cantones de Suiza	20 cantones y 6 semicantones
Venezuela	Estaos de Venezuela	23 estaos	1 Distritu Capital, les Dependencies Federales y los Territorios Federales

• Federación de: Malasia, Rusia, Saint Kitts y Nevis.
• República: Arxentina
• República de: Austria, India, Sudán, Sudán del Sur.
• República federal de: Alemaña, Nixeria.
• República federativa de: Brasil.
• Otros:
  • Confederación (Suiza).
  • República Bolivariana de Venezuela (Venezuela).
  • República Federal Democrática (Etiopía, Nepal).
  • Emiratos Árabes Xuníos.
  • Estaos Federaos (Estaos Federaos de Micronesia)
  • Estaos Xuníos d'América (Estaos Xuníos).
  • Estaos Xuníos Mexicanos (Méxicu).
  • Mancomunidá (Australia).
  • Unión (Comores).
• Nengún:
  • Bosnia-Herzegovina
  • Canadá (enantes Dominiu).

• África Occidental Francesa (1904–1958).
• República Federal de Chile (1826-1828).
• Checoslovaquia (1969–1992).
• Confederación Arxentina (1835-1853). Anguaño tamién ye unu de los 3 nomes oficiales d'Arxentina.^[4]
  • Provincies Xuníes del Ríu de la Plata (1811–1820).^[4]
• Confederación Perú-Boliviana (1836–1839).
• Estaos Confederaos d'América, (1861–1865).
• Estaos Xuníos de Colombia, (1863–1886).
  • Confederación Granadina (1858–1863).
  • Provincies Xuníes de la Nueva Granada (1811–1816).
• Estáu Federal de Loreto (1896). A diferencia d'otros esta entidá considerábase un estáu autónomu dientro del territoriu de la República de Perú.
• Federación d'Arabia del Sur (1962–1967).
• Federación Malaya (1948–1963).
• Federación de Rodesia y Nyasalandia (1953–1963).
• Federación de les Indies Occidentales (1958–1962).
• Federación de Malí (1959–1960).
• Lliga de los Pueblos Llibres (1814-1820).
• República Árabe Xunida (1958–1961).
• República Federal de Camerún (1961–1972).
• República Federal de Centro América (1824–1840).
  • Provincies Xuníes d'América Central (1823).
• República Federal Española (1873-1874).
• República Federal Española (1931-1939)
• República Federal Socialista de Yugoslavia (1945–1992).²
• República Federal de Yugoslavia (1992–2003).
• Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques (1922–1991).¹
  • República Socialista Federativa Soviética de Rusia (1917-1991).
  • República Socialista Federal Soviética de Transcaucasia (1922-1936).

• Estáu asociáu
• Estáu llibre acomuñáu
• Estáu rexonal
• Estáu unitariu
• Confederación
• Federalismu corporativu
• Federalismu n'España
• Foederati
• Movimientu federalista mundial
• Neofederalismo
• Forma d'Estáu

• World federalist movement
• Federalismu mundial

Plantía:AutoriaEL

Venezuela na actualidá tien 23 estaos. Foi suprimíu'l Distritu Federal por Distritu Capital dende la Constitución sancionada por aciu referendu consultivu'l 15 d'avientu de 1999 y aprobada en Gaceta Oficial N° 5.453 en marzu 24 de 2000. El Departamentu Vargas pasó a ser estáu Vargas mientres el 2ᵘ. Gobiernu de Rafael Caldera 1994-1998