Honrubia

Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía.

Honrubia
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Cuenca
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Honrubia (es)	Julián Pardo Coso
Nome oficial	Honrubia (es)[1]
Códigu postal	16730
Xeografía
Coordenaes	39°36′45″N 2°17′05″W / 39.6125°N 2.2847222222222°O / 39.6125; -2.2847222222222
Honrubia Honrubia (España)
Superficie	110.34 km²
Altitú	821 m
Llenda con	Alarcón
Demografía
Población	1554 hab. (2023) - 786 homes (2019) - 780 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Cuenca
Densidá	14,08 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
honrubia.es

Honrubia ye un conceyu español asitiáu na provincia de Cuenca, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.

Pertenez a la contorna de La Mancha de Cuenca, na zona de San Clemente, capital de la contorna y asitiada a 30 km; pero tamién ye nel términu municipal de Honrubia onde empieza la Manchuela conquense, contorna con capital en Motilla del Palancar, a 33 km de Honrubia.

El pueblu ta asitiáu al llau de la  A-3  o Autovía del Este. Pol términu municipal pasen les carreteres  N-III  (Honrubia - Requena, antigua carretera de Valencia), CM-3112 (San Clemente - Honrubia) y CU-V-7221 (Honrubia - Torrubia del Castillo-Castillo de Garcimuñoz) y CU-V-8306 (Honrubia - Sisante).

El so términu municipal llinda pel norte con Castillo de Garcimuñoz, Torrubia del Castillo, Valverde del Júcar y Hontecillas, pel este con Buenache d'Alarcón y Alarcón, pel sur con Cañada Juncosa y El Cañavate y pel oeste con Santa María del Campo Rus y Pinarejo.

En cuanto al relieve, el cascu urbanu atopar nun pequeñu y poco fondu valle formáu pola acequia de Santa Ana, que bordia'l pueblu pel este y pel sur, y que s'abrir escontra l'oeste, escontra'l valle del ríu Rus, afluente del Záncara, y de la mesma, ésti del Guadiana; el cascu urbanu tamién s'atopa arrodiáu per pequeñu llombes, que llinden esti pequeñu valle, ente les que destaca'l cuetu, un parque periurbano asitiáu al norte de la llocalidá.

Pol términu municipal trascurre la llinia divisoria d'agües, que dixebra les cuenques del Guadiana y el Júcar, siendo llende tamién de les aguaes atlántica y mediterránea. La divisoria d'agües crucia'l términu municipal dende'l sureste escontra'l noroeste, a menos d'un quilómetru al norte del cascu urbanu. Poro, la zona norte-esti del términu arrama les sos agües al Mediterraneu, pola cuenca del Júcar, cruciando'l Júcar, ríu principal d'esta cuenca, el términu municipal a escasos 4 quilómetros de la llocalidá, en forma de banzáu, el banzáu d'Alarcón, alcontrándose la presa a unos 15 quilómetros. Per otra parte, l'este y el sur del términu ye percorríu pel ríu Rus, que naz nes proximidaes de Castillo de Garcimuñoz y sigue agües embaxo hasta San Clemente, pa vertir les sos agües al ríu Záncara, na llocalidá d'El Provencio.

A unos 4 km al sur de la llocalidá, nel valle del Rus, atópense unes llagunes, seques na actualidá: la Llaguna Llarga y la Llaguna Redonda, asitiaes a unes decenes de metros del ríu Rus, polo que cuando s'enchíen, vertíen les sos agües a esti ríu.

El cascu urbanu asítiase a unos 821 metros sobre'l nivel del mar, pero la menor altitú del términu atopar al sur d'ésti, a unos 780 msn, nel valle formáu pel ríu Rus, cerca d'El Cañavate; la mayor altitú asitiar nel estremu oeste del términu, na Sierra del Cañavate, a unos 915 msn. Al respective de les altitúes máxima y mínima del términu, puede reparase que nun hai grandes desniveles nel terrén, predominando la perillanura n'altor, al norte y oeste de la llocalidá, escontra'l ríu Júcar, y al sur y oeste en forma de valle. Les principales elevaciones asítiase na Sierra del Cañavate (que la so altor máximu esde 933 msn, nel términu municipal de Pinarejo) y delles elevaciones asitiaes nel pequeñu pandu o muela al oeste del términu, que s'atopa inclinada escontra'l norte, escontra'l ríu Júcar.

En rellación col clima, Honrubia tien un clima templáu mediterraneu de matiz continental, lo que provoca iviernos bien fríos y branos bien calorosos. Les precipitaciones son escases, yá sían en forma d'agua, o en forma de nieve pel hibiernu.

El nome de Honrubia provién del llatín 'Font-rubia'. Per una parte, la pallabra 'Font' deriva de la esistencia d'una antigua fonte o manantial alcontráu nes cercaníes del casu urbanu, pero del qu'anguaño se desconoz la so situación; y per otra parte, 'rubia' podría derivar de la bayura d'una planta llamada rubia, o sicasí, pola fertilidá de les tierres qu'arredolen al pueblu, por cuenta del so llocalización ente los ríos Júcar y Rus (Guadiana).

L'orixe de Honrubia ye inciertu, pero créese que surdió mientres la repoblación d'Alfoz d'Alarcón, nun llugar de tierres fértiles y onde esquitaben manantiales y fontes, y que yera encruz de caminos, yá que pellí pasaben una cañada real, el camín real dende La Mancha escontra Cuenca y el baxu Aragón, el camín militar de Madrid a Valencia y una antigua calzada romana que partía de Minaya y diba escontra Valeria. La primer edificación yera una posada que surdió nel antiguu camín de Cuenca (anguaño Calle Cuenca); y alredor d'esa posada foi surdiendo l'aldega.

El primer documentu atopáu onde se menta a Honrubia ye un manuscritu de 1184, nel que se nomen les 63 aldegues pertenecientes a Alarcón, tales como: Honrubia, Alcañavate, Talaya, Cañada, Vara de Rey, La Roda y Albacete.

Mientres la Edá Media, Honrubia perteneció al Marquesáu de Villena. Esti marquesáu estender por gran parte de les provincies de Cuenca, Albacete, Valenca y Alicante; la so capital yera Alarcón y pertenecía a Juan Pacheco, Marqués de Villena. Mientres esti periodu, Honrubia foi repoblada por colonu del Marquesáu de Villena, que se dedicaben principalmente a l'agricultura.

Más tarde, en 1630, Honrubia se eximió de la so cabecera d'Alarcón, col permisu previu del Marqués de Villena yá qu'en 1602 considerara'l so idoneidad pal villazgo por formar parte del grupu de llugares que "son grandes y tienen comodidá y capacidá pa ser villes y pretenden munchos díes hai, eximirse de les sos cabeces y dan razones abondes". De estre grupu, Honrubia yera la que más habitantes tenía, 431. El Marqués cobró 8.000 maravedinos per parte de Honrubia, y esta consiguío la so independencia al empar que yera nomada villa.

En 1613, apaecer nun pequeñu cuadru'l Santa Cara a la beata Ana María Rubio, la que mediataba día y noche ante esti cuadru sobre temes de la pasión.

Ante esti fechu milagrosu, sobre 1720, empezó a construyir la Ermita de la Santa Cara. Esta gran obra foi pagada por llimosnes de los habitantes de Honrubia y d'otres llocalidaes de tola rexón como Villarrobledo, yá que xeneró munchos devotos por tola zona. Foi obra de Jaime Bort.

Alredor de 1780 producióse una quema na ilesia parroquial de l'Asunción, la que quedó destruyida. Sobre 1786 fueron les obres de restauración de la ilesia, la que, dempués de les obres, paecíase bien pocu a como yera enantes.

Yá nel sieglu XX, Honrubia empieza a faese famosa na zona gracies a la feria de ganáu, que tenía llugar mientres la celebración de les fiestes patronales n'honor al Santa Cara. A Honrubia allegaba xente de toa Castiella la Nueva y de toa España, pero esta tradición perder pola modernización de les xeres del campu.

En 1955 empezar a construyir el banzáu d'Alarcón, a unos 4 km de Honrubia. El banzáu supunxo la anegación de llocalidaes como Gascas, Talayuelas, parte de Valverde del Júcar, etc. Pa Honrubia supunxo la perda de la villa de Marín y Artu y l'aldega de les Monxes, na que se topaba un antiguu conventu; estos dos llocalidaes pertenecíen al conceyu de Honrubia. Tamién el banzáu cortó l'antiguu camín de Cuenca, polo que la distancia ente Honrubia y la capital allargóse. Pero tamién traxo una cosa beneficiosa pa Honrubia, la corte de la N-III al so pasu por Valverde del Júcar, Buenache d'Alarcón, etc, lo que supunxo que la nueva N-III abrir por La Almarcha y Honrubia, lo que traxo mayor prosperidá a la villa, na que surgierón nuevos emplegos sobremanera de tresportes de mercancíes y hostelería. Años tras esistía una escultura del Xeneralísimu Francisco Franco na plaza del caudiellu, que cuando ganaba'l Real Madrid, pintar de blancu y cuando ganaba'l Barcelona, d'azul. Delles xeneraciones de neños, pegaron chicles na estatua del caudiellu.

Les cifres de población de los años 2004 y 2015 correspuenden a los datos oficiales publicaos pol INE.

Como podemos ver nesta tabla, dende va dalgún tiempu, Honrubia foi rondando los 2000 habitantes, teniendo un máximu de población d'unos 2300 habitantes nos años 50, por cuenta de la esplosión de la natalidá o baby boom. De magar, la población baxó sópito por cuenta de la emigración escontra les grandes ciudaes (Madrid, Valencia, ...). Anguaño puede reparase una lenta recuperación del númberu d'habitantes.

El Monte Zrezal (Antes llamáu "Cuetu d'Ortega" ) debíu al apellíu del so anterior propietariu, Don Vicente Ortega, ye un cuetu allugáu nes contornes de Honrubia. Tien un pinar que cubre a tol cuetu. Pela parte más alta, hai una mini campu de golf, y unes meses y barbacoes. El cuetu tien dellos accesos en forma de camín rural, dende la carretera de Torrubia del Castillo, dende'l polideportivu, y dende el mesmu pueblu. Na parte del monte que ta desforestada, hai un helipuertu, usáu pol SESCAM, pa treslladar a los enfermos al hospital.

El banzáu d'Alarcón ye unu de los más importantes d'España y anubre gran parte del términu municipal. Nél puédese esfrutar d'actividaes deportives acuátiques dientro del banzáu, y pela redolada otres actividaes como ciclismu, senderismo, etc. So les agües del banzáu hai un antiguu pueblu llamáu Gascas; cuando baxa'l nivel de l'agua del banzáu, pueden vese los restos del pueblu; Gascas tuvo que ser abandonáu pola construcción de la presa d'Alarcón, la que fizo que s'anubriera tol pueblu y quedara sol Banzáu d'Alarcón.

Na parte del Banzáu d'Alarcón que ta dientro del términu municipal de Honrubia, destaca la paraxa de "les Monxes". Anguaño, l'aldega de les Monxes ye una finca privada, na qu'hai una ermita y un monumentu que recuerda al primer tractor qu'hubo en Honrubia; esta finca atopar nel visu d'un monte qu'apodera la zona y dende el que puede vese gran parte del banzáu. Al pie de "les Monxes", hai un campu de golf llamáu "Hoya Redonda" y el cual ta xusto al llau del banzáu. Esta paraxa de les monxes ye llamáu asina porque d'antiguo había un conventu nel qu'había monxes, agora les ruines del conventu tán so les agües del banzáu.

Más al norte de "les Monxes", ta la "Torre del Moru", una antigua torre que sirvía pa vixilar el pasu pol valle del ríu Júcar onde güei esta'l banzáu. Nesta zona y n'otres zones del banzáu atopáronse antiguos restos humanos.

Una de les zones onde más s'atoparon foi nel "cuetu de los Muertos" y "cuetu de la Torre", d'orixe celtíberu. El "cuetu de los Muertos" podría ser una antigua necrópolis y el "cuetu de la Torre" una población celtíbera. Nel "cuetu de la Torre" pueden estremase restos d'antigües edificaciones, como los cimientos de cases, y nel visu d'esti cuetu entá se caltienen los restos d'un antiguu molín posterior a la dómina celtíbera. Anguaño, estos dos cuetos son islles que tán dientro del banzáu, pero cuando baxa l'agua puede aportase a cuerpu a dambos cuetos.

Honrubia ta nun fondu, :

metida nuna arbolea, :
los trigos lloren per agua :
y los mozos por doncelles.

Na plaza de Honrubia nunca anuecha, :

porque ta la Santa Cara que resplande.

Cuatro barrio tien Honrubia, :

los que nun tien Madrid, :
el Cerrillo, el Perul, :
San Roque y el Zacatín.

tamién esta llena de gozu :

anque dalgunu este nel cuartón.

• Joaquín Peiró (29 de xineru de 1936), xugador y entrenador de fútbol, que'l so nome lleva'l pabellón polideportivu de Honrubia.
• poeta-de-honrubia.php Juan Peñalver Laserna (Honrubia, 13 de xunetu de 1926- Nueva York, abril 1977), poeta, pintor, escultor, músicu y profesor nel Hunter College de Nueva York

• Llista de conceyos de Cuenca
• Gastronomía de la provincia de Cuenca
• Ermita de la Santa Cara

• Páxina web del Conceyu de Honrubia
• Información de Honrubia en Pueblos d'España
• Imáxenes ya información de Honrubia en Spaincenter Archiváu 2017-09-16 en Wayback Machine