Sátrapa

 

El primer usu a gran escala de les satrapíes, o provincies, data de la concepción del primer Imperiu persa baxu Ciro II el Grande, alredor del añu 530  e. C. Sicasí, les satrapíes aniciar mientres la dómina de los medos, siquier, dende l'añu 648 e. C. Hasta la dómina de la conquista de Media por Ciro el Grande, los emperadores medos gobernaben los sos territorios conquistaos como provincies, al traviés de reis y gobernadores vasallos. Como na cultura persa'l conceutu de dignidá real yera indixebrable del conceutu de divinidá, los venti sátrapas establecíos por Ciro nunca fueron reis, sinón virréis que gobernaben en nome del rei, anque en realidá munchos entepasáronse nes sos atribuciones polítiques.

Darío I dio a les satrapíes una organización definitiva, y amontó el so númberu a 23. Los sátrapas yeren escoyíos direutamente pol rei, xeneralmente ente miembros de la nobleza. Exercíen el poder xudicial y alministrativu, cobraben los impuestos (Inscripción de Behistún), encargar del orde públicu y de reclutar y caltener l'exércitu. El mesmu Darío I encargar de la so supervisión y control pa evitar que s'entepasaren nes sos funciones.

Cambises, el predecesor de Darío I, resabiando al respective de la llealtá de dellos gobernadores, asitió un secretariu al llau de cada sátrapa, pa vixilar los sos actos, y entamó un grupu de funcionarios conocíos como los güeyos y oyíos del rei», que percorríen l'Imperiu pa valorar sobre'l terrén la situación y emitir un informe. Cuando a pesar d'estos controles producía un actu de sedición, la rápida intervención del exércitu, facilitada pola rede viaria de comunicaciones, acababa col peligru primero que'l movimientu provocara'l llevantamientu d'otres rexones por motivos asemeyaos.

El sátrapa encargar del cobru de los impuestos, controlaba a los oficiales locales y a les tribus y ciudaes vasalles y yera el xuez supremu de la provincia, ante'l cual cada criminal tenía de ser lleváu pa ser xulgáu. Tamién yera'l responsable de la seguridá de los caminos y tenía qu'esaniciar a los foraxíos y rebalbos. Pa cumplir coles sos funciones cuntaba cola ayuda d'un conseyu de perses y yera controláu pol secretariu real y los emisarios del rei, cuantimás pol funcionariu güeyos y oyíos del rei», quien faía una inspeición añal y exercía un control permanente.

L'alministración per mediu de satrapíes y el títulu de sátrapa en sí fueron calteníos, inclusive pa funcionarios greco-macedonios, por Alexandru Magnu, quien conquistó l'Imperiu persa ya inclusive lo amplió, y polos sos socesores, los Diádocos (y les sos dinastíes) quien lo estremaron, cuantimás nel Imperiu seléucida, onde'l sátrapa yera xeneralmente designáu como strategos; pero les sos provincies yeren muncho más pequeñes que les que calteníen los perses.

Nel Imperiu parto, el poder del rei encontar nel sofitu de families nobles que gobernaben grandes estaos, y aprovíen de soldaos y tributos al rei. Les ciudaes-estáu dientro del imperiu gociaben de ciertu grau d'independencia, y pagaben tributu al rei. L'alministración del Imperiu sasánida yera considerablemente más centralizada que la del Imperiu parto; el sistema de gobiernu de reinos semi-independientes y ciudaes-estáu independientes del Imperiu parto foi reemplazáu por un sistema de ciudaes reales» que sirvía de sede de gobernadores designaos pola alministración central llamaos «shahrabs», según tamién de guarniciones militares. Los shahrabs gobernaben tanto la ciudá como los distritos rurales cercanos.