Saint-Étienne

La lleenda esplica que, en tiempos de los romanos, l'aldega llamábase Furanum, deriváu del nome de Furan, el ríu que lu travesaba. Esti nome camudar pol de Furania, nome que se caltuvo hasta la Edá Media.

Los primeros documentos escritos (en 1258) de la ciudá menten Sancti Stephan de Furano (Saint-Étienne de Furan).

La ciudá, conocida poles sos fábriques d'armes foi, momentáneamente rebautizada, mientres la Revolución francesa, col nome de Armeville o Commune d'Armes.

 

Saint-Étienne foi, mientres enforma tiempu, una ciudá secundaria, menos influyente —tantu nel planu políticu como alministrativu— que Montbrison, que foi una prefeutura primero que lo fora Saint-Étienne, y que Feurs la capital del Loira de 1793 a 1795. En 1855 Saint-Étienne, gracies al so rápidu desenvolvimientu industrial y demográficu, convertir na capital del departamentu.

Dende'l sieglu XV Saint-Étienne foi un importante centru de producción metalúrxica (armes blanques, armes de fueu dende les Guerres Italianes de Francisco I), y metalurxa menor, como la llamada quincallería. Y, dende'l sieglu XVI desenvolvióse, tamién, la fabricación de cintes (la cintería, que nun tien de confundir se cola pasamanería).

Mientres el periodu de la Revolución industrial, desenvolviéronse los oficios de la metalurxa pesada y l'esplotación masiva de les mines de carbón. Coles mesmes, Saint-Étienne, convertir na capital mundial de la cinta, desbancando a Basilea.

A principios del sieglu XX, la industria armamentística foi absorbida pola Manufactura d'armes de Saint-Étienne (MAS) no tocante al material militar, y pola Manufactura francesa d'armes y ciclomotores (Manufrance), según fueron absorbíos numberosos artesanos fabricantes de fusiles civiles. Pese al zarru de Manufrance queden, inda, dellos artesanos.

La primer vía ferroviaria d'Europa continental foi construyida a partir de 1823. Comunicaba Saint-Étienne con Andrézieux-Bouthéon y utilizóse pa tresportar el carbón de les mines hasta les veres del Loira a partir del 30 de xunu de 1827. Ente 1830- 1832 construyóse una segunda vía ferroviaria que, a partir de 1831, tresportaba a los viaxeros ente Saint-Étienne y Lyon.

Barthélemy Thimonnier construyó la primer máquina de vapor en 1830.

Saint-Étienne foi bombardiada el 26 de mayu de 1944. Hubo cerca de 1.000 muertos por causa de los disparos d'una escuadrilla de bombarderos estauxunidenses que queríen destruyir les numberoses fábriques que fueren utilizaes polos nazis.

A partir de los años 1970 les industries stéphanoises tuvieron munches dificultaes y la ciudá sufrió un importante bache económicu y demográficu. D'una población de 225.825 habitantes en 1968, pasar a 201.569 en 1990 y a 183.522 en 1999.

Tres les eleiciones de marzu de 2014, el conseyu municipal de Saint-Étienne componer de 59 conseyeros electos: l'alcalde (maire), 19 adxuntos (adjoints) y 39 conseyeros (conseillers municipaux). Quince de los electos formen la oposición, ente que 44 formen la mayoría municipal.

La ciudá amplióse repitíes vegaes, amestándose los conceyos siguientes:

• en 1855, Beaubrun, Montaud, Outre-Furens y Valbenoîte.
• en 1863, dexa parte de Planfoy.
• en 1969, Saint-Victor-sur-Loire, (non allegante al restu de Saint-Étienne, casu únicu en Francia).
• en 1970, Terrenoire.
• en 1973, Rochetaillée (col estatutu de ciudá acomuñada), 824 habitantes en 2007.

 

 

La ciudá ta asitiada sobre'l Furan (o Furens), al pie del Pilat, a unos 59 km. al suroeste de Lyon y a 53 km. de Vienne. Pel sur ta a 81 km. de Le Puy-en-Velay y, pel oeste ta a unos 147 km. de Clermont-Ferrand.

La so altitú media ye de 516 m.

Villars, Saint-Priest-en-Jarez, La Tour-en-Jarez, la Talaudière, Saint-Jean-Bonnefonds, Saint-Chamond, la Valla-en-Gier, -y Bessat, Tarentaise, Saint-Genest-Malifaux, Planfoy (estremeres del conceyu acomuñáu de Rochetaillée d'estos postreros), la Ricamarie, Roche-la-Molière y Saint-Genest-Lerpt.

El barriu de Saint-Victor-sur-Loire, exclave de Saint-Étienne, tien como conceyos estremeros, amás de Roche-la-Molière y Saint-Genest-Lerpt acomuñaos con Saint-Étienne, Saint-Just-Saint-Rambert, Chambles, Caloire y Unieux.

Saint-Étienne pasó mientres la segunda metá del sieglu XX por numberoses reestructuraciones y zarros industriales. Tres el zarru de Manufrance, les mines de carbón de GIAT industries y les dificultaes de la industria del ciclomotor, Saint-Étienne tuvo considerada como una ciudá en peligru. La so actividá económica paez tar reponiéndose gracies a les iniciatives local y rexonal del centru d'innovación, manifestaciones artístiques, y al fortalecimientu de la so influencia económica.

Les principales actividaes económiques son:

• los servicios
• la gran distribución: el Grupu Casín del que Geoffroy Guichard ye'l fundador, que va reforzar la so presencia en Saint-Étienne cola construcción de la so nueva sede social nel centru de Châteaucreux.
• la sanidá (hospitales, clíniques, cases de reposu) que se va ampliar con un nuevu centru hospitalariu que va reemplazar la Muralla de China.
• Chocolaterías; (Chocolat Weiss, Chocolat des Princes…)
• Óptica (col importante centru del Pôle optique et vision
• Diseñu, célebre dende va dellos años por cuenta de la Bienale internacional du Design. Esta especialidá va ser reforzada cola construcción, na antigua sede de Giat de la Cité du Design.
• l'alta teunoloxía, cola fábrica francesa más importante dedicada a la fabricación d'altavoces y sistemes acústicos que se va instalar en La Talaudiére, la firma Focal (o JMLab).

• Un Zénith con una capacidá de 7.000 places y diseñáu por Norman Foster foi inauguráu en 2008.
• N'ochobre de 2006 se pueso en funcionamientu la segunda llinia de tranvíes qu'enllaza la estación de tren de Châteaucreux cola céntrica Place du Peuple.
• construcción d'un gran centru de negocios nel distritu de Châteaucreux, o Casino (ente otros), va construyir nos próximos años nel senu d'una nueva sede social más moderna y funcional.
• Construcción d'un centru internacional del diseñu na antigua fábrica d'armes (ex-GIAT), qu'anguaño s'atopa n'estáu ruinosu.
• La Tour Plein Ciel (barriu de Montreynaud), edificiu de viviendes construyíu en 1970 y que pol so altor (92 m) ye visible dende tola ciudá, tendría de baltase antes d'acabar 2010, según decidióse en referendu^[7]
• Saint-Étienne presentó la so candidatura de capital Europea de la cultura en 2013 pero Marsella foi escoyida.

Enseñanza cimera

• Universidá de Saint-Étienne
• Escuela nacional superior de mines de Saint-Étienne
• Escuela nacional d'inxenieros deSaint-Étienne (ENISE)
• Institutu cimeru de téuniques avanzaes de Saint-Étienne
• Escuela d'arquiteutura de Saint-Étienne (EASE)
• Escuela rexonal de belles artes de Saint-Étienne (ERBASE)
• Institutu universitariu de teunoloxía de Saint-Étienne y Roanne
• EMLYON Business School

 

El notable patrimoniu arquiteutónicu de Saint-Étienne, del sieglu XIV y del sieglu XX, mereció'l distintivu de ciudá d'Arte y Historia concedíu en 2002.

La Torre de la Droguerie, la Bolsa de Trabayu, el Conceyu, la Prefeutura, la Manufactura d'armes, la ponte ferroviaria más antiguu de la Europa continental (clasificáu como monumentu históricu), y otros edificios, son un exemplu d'esti patrimoniu escepcional. Saint-Étienne dispón, coles mesmes, de más de 700 hectárees de parques y espacios verdes (los más importantes son: el Xardín de les Plantes, el Parque d'Europa, el Parque Montaud y el Parque de la Perrotiére), llenos d'escultures, obres d'arte, especies d'árboles. Ideal pal descansu, los paseos, y p'afayar la ciudá so otru prisma. La ciudá tien tamién, un ricu patrimoniu n'estatues. Un retruque de la Estatua de la Llibertá ye visible dende'l centru mesmu de la ciudá. Tamién puede visitase el castiellu de Rochetaillée.

• Muséu d'arte moderno, la décima coleición de Francia dempués de la de Beaubourg (más de 4.000 m² de superficie d'esposición, más de 15.000 obres espuestes, más de 900 pieces de dibuxu…)
• Muséu d'arte ya industria, instaláu nun formosu edificiu estilu Segundu Imperiu, apocayá restauráu.
• Muséu de la mina, un paséu interesante pol universu de minar
• Muséu del vieyu Saint-Étienne. Esti muséu allugar nun magníficu palaciu particular del sieglu XVII.
• Conservatoriu de Saint-Étienne y los Talleres de los meyores artesanos de Francia, espónense munches obres orixinales creaes nos talleres de la mesma ciudá.
• Memorial de la resistencia y la deportación. Pequeñu muséu nel que s'espón la doliosa historia de la resistencia y la deportación mientres la guerra 1939/1945 na rexón.
• Muséu de los tresportes urbanos de Saint-Étienne y la so rexón. Asitiáu en Saint-Priest-en-Jarez (un conceyu de les contornes stéphanoise) na sede del depósitu principal de la STAS (esplotación de la rede urbana stéphanois). Espón la historia de los tresportes urbanos de la ciudá y alluga dalgunos de los antiguos medios de tresportes urbanos de la ciudá (tranvíes, trolebuses, autobuses, etc,).
• Astronef Planetarium de Saint-Étienne: un viaxe apasionante pol Universu (páxina web)
• Parque Giron: llugar que foi reconvertíu y ye, anguaño, un centru d'antigüedaes
• Palaciu d'Espectáculos: Ye, anguaño, la sala más grande d'espectáculos de la ciudá, con una capacidá de 4.500 places. Va Ser reemplazáu, llueu, pol futuru Zénith (más de 7.000 places)
• La Escampada d'Ópera Teatro
• El Hall C, pa la música actual.

 

 

• Catedral Saint-Charles, fundada de 1912 a 1923, d'estilu neogóticu primitivu, planta de cruz llatina con transepto y triple nave, campanariu na fachada, mide 80 metros de llargu, 30 metros d'anchu y 17 metros dende la bóveda, l'órganu del coru de 1930, pimpanu órganu d'A. Durand de 1968, formosu tabernáculo, interior bien interesante. Desgraciadamente la catedral nun foi terminada, fálten-y 3 campanarios, la cúpula y los ornamientos interior y esterior.

• Grand Église, Fundada nel sieglu XV d'estilu góticu forézien, coru góticu flamíxeru, pimpanu órganu Mutin-Cavaillé Coll de 1922. Cuadru de Voeu de Peste. La Grand Église ta clasificada como Monumentu históricu.

• Ilesia de Notre Dame, Alzada nel sieglu XVII tien una formosa fachada d'estilu xesuita del sieglu XIX, nel interior, formosu órganu Callinet de 1837, clasificáu de Monumentu históricu, un púlpitu esculpíu por Claude Désiré, un escayu de la corona de Cristu y una carta autógrafa de San Luis.

• Ilesia de Saint-Louis, una de les más céntriques y más frecuentaes de la ciudá. La so edificación data del sieglu XVII. Yera, entós, la ilesia del Conventu de les Mínimes. Mientres la revolución foi una sala de baille y de teatru recuperando, dempués, la so función cultural y el so estáu actual. Frescos de Joseph Lamberton (1867 – 1943) sobre la vida de Lluis IX (nel coru), y el gran órganu d'estilu xermánicu barrocu 1997 de Denis Londe (Xura).

• Ilesia de Sainte-Marie, el so interior contién cuadros y pintures murales, data del sieglu XIX, esllumante arquiteutura neo-bizantina, órganu de 1801. La ilesia de Sainte-Marie, tien la clasificación de Monumentu históricu.

• Capiya de la Charité. Formosa carpintería del sieglu XVIII, grandiosa escalera del sieglu XVII, magnífica decoración Empire, altar con baldaquino de mármol, d'estilu barrocu italianu. La capiya de la Caridá según les sos escaleres tienen la clasificación de Monumentos históricos.

• Ilesia Saint-Pierre Saint-Paul. Ilesia del sieglu XX.

• Centru Saint-Agustín. Ilesia del sieglu XX construyíu por una donación.

• Fiesta del llibru de Saint-Étienne. Celébrase tolos años na segunda quincena d'ochobre mientres tres díes: vienres, sábadu y domingu.

• Feria económica de Saint-Étienne. Celébrase tolos años mientres la segunda quincena de setiembre, mientres once díes

• Bienal internacional del Diseñu de Saint-Étienne. Celébrase cada dos años mientres la primera quincena de payares, mientres doce díes
• Festival de Pallabres y Música. Tolos años

• Festival de les Resistencies y les Alternatives. Conciertos, cine, talleres, alderiques, conferencies, etc. últimos d'abril y primeros de mayu.

• Festival de música innovadora. Postreros de mayu

• Festival de les 7 llombes. Festival de teatru y cine (tolos años mientres la primera quincena de xunetu)

• Festival d'artes burlescas

• Festival de la Música del Mundu

• Bienal de la ciudá

• Nueche de los stéphanois. Conciertos entamaos

• Órganu de Saint-Louis en tiempu Llitúrxicos. Tres concierto d'órganu gratuitos cada añu: Navidá, Cuaresma, Pascua, o n'otru tiempu (ilesia de Saint-Louis, nel centru de la ciudá)

Saint-Étienne tien una particularidá específica, esiste un patois local denomináu "gaga", qu'inda se fala anque, puramente dichu, nun sía esautamente un patois yá que nun tien una gramática específica. Sicasí'l vocabulariu ye bien ricu y llama l'atención, sobremanera, pol so fuerte acentu.

• Bugnes, una especie de buñuelos que se peracaben tamién en Lyon.

• Sarason, paecíu al quesu blanco, sacar del bas-baurre (el lactuserum que s'esprende mientres la preparación de la mantega) por precipitación cola agua ferviendo, los granos de sarasson formaos esmúcense rápido. Peracábense fríos sazonados con yerbes (cebollu, ayu, sal y pimienta) sirven d'acompañamientu de les pataques cocíes con agua o al vapor. En Lyon, esta mesma preparación llámase, amás de quesu blanco, cervelle de canut.

• Rapée, galleta de pataques, paecida a la crique ardéchoise. Se sazona con sal y pimienta, o delles vegaes, con azucre o mermelada.

L'equipu de fútbol, Association Sportive de Saint-Étienne, apoderó'l fútbol francés mientres los años 1960/80, ganando diez veces el campeonatu de Francia (1956–1957/1963–1964/1966–1967/1967–1968/1968–1969/1969–1970/1973–1974/1974–1975/1975–1976/1980–1981), seis veces la copa de Francia (1962/1968/1970/1974/1975/1977), perdiendo 1-0 la final de la copa d'Europa en 1976 en Glasgow (35.616 places), ye moteyáu'l chaudron (o l'enfer vert, por toos aquellos que se-y enfrenten). Munchos de los xugadores más renombraos del fútbol francés xugaron nesti equipu, por casu: Aimé Jacquet, Michel Platini, Johnny Rep, Hervé Revelli, Dominique Rocheteau, Jean-Michel Larqué, Jacques Santini, Laurent Blanc, Grégory Coupet.

Ye l'equipu qu'aguiyó l'entusiasmu nacional pol fútbol por cuenta de los sos numberosos ésitos. El so estadiu, Stade Geoffroy-Guichard, ye sobradamente conocíu por ser unu de los más animaos y de meyor ambiente de Francia.

Otru deporte típico de Saint-Étienne ye la sarbacane, que se desenvolvió y foi impuestu polos hulleros, por que los mineros espulsaren tola grasa qu'atropaben nos sos pulmones tratando, por esti métodu, de frenar la silicosis. En stéphanois, un xugador de sarbacane ye llamáu baveux, esti deporte inda se practica na actualidá nos cafés.

Equipamientos deportivos: Stade Geoffroy-Guichard

Asociaciones deportives: Association Sportive de Saint-Étienne y Saint-Étienne Basket

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Saint-Étienne.
• Sitiu de la villa de Saint-Étienne (en francés)
• páxina de la rexón de Saint-Étienne (en francés)
• Una historia de Saint-Étienne Archiváu 2018-03-02 en Wayback Machine (en francés)
• INSEE Archiváu 2009-02-12 en Wayback Machine (en francés)