David Livingstone

Llegó a África del Sur en 1841 como ministru de la Sociedá Misionera de Londres. Tres años más tarde casóse con Mary Moffat, fía de los misioneros escoceses Mary y Robert Moffat.

 

Dempués de percorrer mientres ocho años la rexón exerciendo la so actividá misionera, enfusar con William Cotton Oswell nel desiertu de Kalahari, afayó'l llagu Ngami (1849) y llegó al ríu Zambeze (1851). Ente 1852 y 1856 empecipió un viaxe dende l'océanu Atlánticu hasta'l Índicu, afayando'l 16 de payares de 1855 les catarates del Zambeze, a les que los Makololo llamaben fumu que truena y Livingstone dio'l nome de catarata Victoria n'honor de la reina del Reinu Xuníu. Livingstone propúnxose abrir rutes n'África pa facilitar el llabor misioneru y l'actividá comercial, considerando pa ello la importancia de la navegabilidad del ríu Zambeze. Viaxó a Inglaterra en busca d'ayuda pal so proyeutu y p'editar un llibru alrodiu de les sos espediciones, de la que dimitía de la sociedá misionera a la que perteneciera hasta entós.

Ente 1858 y 1863 esploró fondamente la zona entendida ente'l llagu Nyassa y el Zambeze, pero afayó que dende los rabiones de Kabrabasa (Presa de Cahora Bassa) el ríu faíase absolutamente innavegable, por cuenta de una serie de tabayones y rabiones en que la so esploración yá fracasara nel so anterior viaxe. Llegó hasta esta zona na dómina en que Tippu Tip estableció la so hexemonía. La espedición resultó un fracasu y nella morrió la mayoría de los acompañantes occidentales de Livingstone, ente ellos el so hermanu Charles y la so esposa Mary, quien finó'l 29 d'abril de 1863 de disentería. De regresu a Inglaterra, en 1864, la espedición al Zambeze foi duramente criticada polos periódicos, lo que provocó que Livingstone tuviera grandes dificultaes pa consiguir más fondos pa siguir cola esploración d'África.

 

En 1865 foi designáu pola Royal Geographical Society pa buscar la nacencia del Nilu, qu'anque yá fuera afayáu por Speke en 1862, siguía siendo bien aldericáu. En marzu de 1866 tornó a África pa siguir cola so esploración. Esta nueva espedición empecipiar na islla de Zanzíbar (anguaño perteneciente a Tanzania), pa enfusase de siguío nel continente africanu, onde afayó los llagos de Bangweulu y Moero y el ríu Lualaba, que foi equivocadamente identificáu por Livingstone como'l Nilu, cuando realmente ye la cabecera del ríu Congu. Darréu empúnxose escontra les riberes del llagu Tanganica.

A partir d'entós y mientres dellos años nun se supo nada alrodiu de él, polo que'l periódicu New York Herald entamó una espedición de socorru que foi confiada a Henry Stanley, quien en 1871 consiguió atopar a Livingstone nes veres del citáu llagu, na ciudá d'Ujiji. Nesi alcuentru Stanley pronunció la so famosa frase: «Doctor Livingstone, supongo».

Fíxo-y la siguiente alusión: «Stanley, yo lleí la Biblia cuatro veces mientres taba esperando en Manyuena. Tou lo que soi deber a Cristu Xesús, reveláu pa mi nel so Llibru divín. ¡Oh, Stanley, Stanley, equí ta'l manantial de la fuercia y del poder que tresformen!».

Dambos decidieron esplorar conxuntamente el norte del llagu Tanganica, pero Livingstone nun quixo volver a Inglaterra con Stanley, y en marzu de 1872 dixebrar en Tabora y tomaron caminos distintos.

Livingstone prosiguió les sos esploraciones hasta que morrió'l 1 de mayu de 1873, nun pequeñu pobláu del llagu Bangweulu, en Zambia, por causa de la malaria y de una hemorraxa interna producida por disentería. El so cadabre foi calteníu en sal y treslladáu hasta llegar a Bagamoyo, na mariña del Índicu. Depués foi tresportáu a Inglaterra y soterráu na Abadía de Westminster, pero los africanos soterraron el so corazón so un árbol porque dicíen que'l so corazón taba n'África.

• David Livingstone (2008). sur/ Viaxes y esploraciones nel África del Sur. Ediciones del Vientu. ISBN 9788496964341.

• Felipe Fernández-Armesto: The Times Atlas of World Exploration, Times Books, 1991.
• Daniel Martorell: Livingstone y Stanley, l'apertón de manes más celebre de tolos tiempos, revista Historia y Vida, setiembre 2004.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre David Livingstone.
• Obres de y sobre David Livingstone n'Internet Archive (n'inglés).
•   Vides Contaes en RNE.