Golfu de Méxicu

El golfu de Méxicu, y el so vecín el Mar Caribe, ye una rexón marítima del Océanu Atlánticu que s'atopa casi dafechu arrodiada pol continente americanu y por islla. Por esti motivu, la combinación de dambos conozse como'l Mar Mediterraneu Americanu. Méxicu ten estenses plataformes continentales que s'enfusen nel mar, les plataformes del Caribe son más amenorgaes y terminen en torques qu'algamen de 2000 a 3000 metros de fondura. Son abondosos los estudios científicos llevaos a cabu en dambos mares; sicasí, la historia de la so evolución xeolóxica entá presenta importantes llagunes de conocencia. En tanto'l mar Caribe presenta fenómenos sísmicos y erupciones volcániques de forma aisllada, la cuenca del golfu de Méxicu ye xeolóxicamente más estable.^[2]

Dambes rexones marítimes tán xuníes al océanu Atlánticu al traviés de numberosos estrechos y pasos. Sicasí, l'intercambiu de mases d'agua ente les distintes cuenques marines ye llindáu, yá que les zones de comunicación suelen ser d'agües pocu fondes. La canal de Yucatán xune'l mar Caribe col golfu de Méxicu. Les agües del Caribe son clares, con un menor salín que les del Atlánticu y circulen en sentíu contrariu a les manes del reló. L'agua flúi escontra'l Caribe principalmente al traviés de los estrechos de les Antilles Menores, onde se calecer y abandona la rexón pela canal de Yucatán en direición al golfu de Méxicu. Estes agües formen equí les fontes de la corriente del golfu. El mar Caribe atópase na zona de los alisios del norte y, por tanto, caracterízase pola constante presencia de vientos de componente este. Les mayores precipitaciones tienen llugar a lo llargo del templáu branu tropical. Nesta dómina tamién se produz la llegada al Mediterraneu americanu de la mayoría de furacanes procedentes del Atlánticu, ente que son escasos los ciclones tropicales que se formen llocalmente.

Les templaes agües del golfu de Méxicu y del mar Caribe alluguen unu de los ecosistemes más espectaculares y con mayor diversidá biolóxica de la Tierra. Amás d'especies rares como'l manatí o vaca marina, los juguetones delfines motudos y los xigantescos tiburones ballena, abonden tamién les tortúes marines, los aligátores y diverses especies de grulles. El golfu de Méxicusobremanera, destaca pola so riqueza pesquera; les especies más importantes son, por casu, el reu o trucha de mar, el salvelino (un salmónidu), el llinguáu, la caballa, el atún, el pez vela, la mojarra, el pixín y la cubera.

La rexón carez graves problemes medioambientales. El turismu, la pesca deportiva y la pesca comercial yá destruyeron delles pequeñes islles coralines. Los pescadores de gambes locales enfrentar con el proteutores de les tortúes y los ecoloxistes esmolecer poles elevaes captures accidentales d'especies amenaciaes. Sicasí, nos últimos años consiguióse detener el cayente de delles especies de pelícanos y grullas; amás, anguaño los grupos ecoloxistes dedicar a la proteición de munches de les pequeñes islles.

Productos como'l petroleu y el gas natural, el mineral de fierro, la bauxita, el azucre, el café y les bananes son dalgunos de los bienes comerciales más importantes del Mediterraneu americanu. Nesta rexón marítima hai miles de plataformes de prospección petrolífera y refineríes, polo que ye práuticamente inevitable que se produzan arramaos accidentales y quemes nes plataformes que son difíciles de controlar. Amás, esta rexón tien una fuerte dependencia económica del comerciu americanu y européu, lo mesmo que de la industria del turismu.

• Estaos Xuníos Mexicanos y República de Cuba. Alcuerdo sobre delimitación de los espacios marítimos de los Estaos Xuníos Mexicanos y la República de Cuba, nes árees en que dichos espacios van ser colindantes en virtú del establecimientu de la zona económica esclusiva de Méxicu y l'eventual creación d'una zona económica de Cuba (o'l so equivalente), del 26 de xunetu de 1976.

• Estaos Xuníos Mexicanos y Estaos Xuníos d'América. Tratáu pa resolver les diferencies fronterizu y pindiu y pa caltener a los ríos Bravo y Coloriáu como la frontera internacional ente los Estaos Xuníos Mexicanos y los Estaos Xuníos d'América, del 23 de payares de 1970; Tratáu sobre llendes marítimos ente los Estaos Xuníos Mexicanos y los Estaos Xuníos d'América, del 4 de mayu de 1978, y Tratáu ente'l Gobiernu de los Estaos Xuníos Mexicanos y el Gobiernu de los Estaos Xuníos d'América sobre la delimitación de la plataforma continental na rexón occidental del Golfu de Méxicu, más allá de les 200 milles náutiques, del 9 de xunu de 2000.

• Estaos Xuníos d'América y República de Cuba. Alcuerdo sobre llendes marítimos ente los Estaos Xuníos d'América y la República de Cuba, del 16 d'avientu de 1977.

Anque Cristóbal Colón ye acreditáu como'l descubridor d'América, nengunu de los barcos nos sos cuatro viaxes llegaron al golfu de Méxicu. Nel añu 1492 tomó posesión de Les Bahames en nome de la Corona española, convencíu d'atopar una nueva ruta marítima escontra Asia. Colón nos viaxes posteriores namái saleó n'agües del mar Caribe, alredor de les islles de Cuba y La Española. El primer européu qu'esploró n'agües del golfu de Méxicu foi Américo Vespucio en 1497. Siguió la llinia costera continental d'América Central antes de volver al océanu Atlánticu al traviés del estrechu de la Florida, ente la península de la Florida y la islla de Cuba. Nes sos cartes, Vespucio describió esti viaxe, y una vegada que Juan de la Cosa tornó a España realizó un famosu mapa que yá representa a Cuba como una islla (Mapa de Juan de la Cosa).

En 1506, Hernán Cortés tomó parte na conquista de La Española y de Cuba, recibiendo una gran propiedá de tierra y esclavos indios pol so esfuerciu. En 1510, acompañó a Diego Velázquez de Cuéllar, un ayudante del gobernador de La Española, na so espedición a la conquista de Cuba. En 1518 Velázquez púnxo-y al mandu d'una espedición pa esplorar y asegurar l'interior de Méxicu pa la colonización.

En 1517, Francisco Hernández de Córdoba afayó la península de Yucatán, siendo'l primer européu que s'atopó con una civilización avanzada nel continente americanu, que cuntaba con edificios de construcción sólida y una organización social complexa que reconoció comparables coles del Vieyu Mundu; tamién tuvo razón pa esperar qu'esa nueva tierra habría oru. Tou esto animó dos espediciones más, la primera en 1518, sol mandu de Juan de Grijalva, y, la segunda en 1520, sol mandu de Hernán Cortés, que condució a la esploración española, la invasión militar, y n'última instancia los asentamientos y la colonización conocida como la conquista de Méxicu. Hernández nun vivió pa ver la continuación de la so obra: morrió en 1517, l'añu de la so espedición, de resultes de les mancadures y la sede estrema sufierta mientres el viaxe, y decepcionáu al saber que Diego Velázquez diera prioridá a Grijalva como capitán de la siguiente espedición al Yucatán.

En 1523, Ángel de Villafañe saleó escontra la ciudá de Méxicu, pero naufragó nel camín a lo llargo de la mariña de la islla del Padre, Texas, en 1554. Cuando la noticia del desastre llegó a la Ciudá de Méxicu, el virréi solicitó una flota de rescate y unvió de momentu a Villafañe colar per tierra hasta atopar los barcos cargaos d'ayalgues. Villafañe viaxó a Pánuco y contrató un barcu pa tresporta-y al sitiu, que yá fuera visitáu dende esa comunidá. Llegó a tiempu pa saludar a García de Escalante Alvarado (sobrín de Pedro de Alvarado), comandante de la operación de salvamentu, cuando Alvarado llegó per mar el 22 de xunetu de 1554. L'equipu trabayó hasta'l 12 de setiembre pa salvar l'ayalga de la islla del Padre. Esta perda, en combinación con otros desastres de barcos en tol golfu de Méxicu, dio llugar a un plan pa establecer un asentamientu na mariña norte del golfu pa protexer la navegación y faer más rápidu'l rescate de los náufragos. Como resultancia, foi unviada la espedición de Tristán de Luna y Arellano, que desembarcó na badea de Pensacola el 15 d'agostu de 1559.

El 11 d'avientu de 1526, Carlos V concedió a Pánfilo de Narváez una llicencia pa reclamar lo que güei ye la mariña del golfu de los Estaos Xuníos, conocida como la espedición de Narváez. El contratu dába-y un añu p'axuntar un exércitu, salir d'España, ser lo suficientemente grande pa fundar siquier dos ciudaes de 100 persones caúna, y la guarnición de dos fortaleces más en cualquier llugar a lo llargo de la mariña. El 7 d'abril de 1528, vieron tierra al norte de lo que güei ye la badea de Tampa. Volver escontra'l sur y viaxó mientres dos díes en busca d'un gran puertu que Miruelo, pilotu maestru, conocía. En dalgún momentu mientres esos dos díes, una de los cinco naves restantes perder na accidentada mariña, pero namás sábese d'él.

Anque España caltuvo'l control d'esta rexón marítima a lo llargo de los sieglos siguientes, tamién establecieron colonies nes islles orientales del Caribe otros países como Gran Bretaña, Francia, Holanda y Dinamarca. En 1697, Pierre Le Moyne d'Iberville saleó dende Francia y foi escoyíu pol Ministru de Marina pa dirixir una espedición p'afayar la desaguada del ríu Mississippi y colonizar la Louisiana que los ingleses acobiciaben. la flota de Iberville zarpó de Brest el 24 d'ochobre de 1698. El 25 de xineru de 1699, Iberville llegó a la islla Santa Rosa frente a Pensacola, fundada polos españoles; saleó dende ellí a la badea de Mobile y esploró la islla Massacre, más tarde rebautizada como islla Dauphin. Echó l'ancla ente la islla Cat y la islla Ship, y el 13 de febreru de 1699, treslladar a la parte continental, Biloxi, col so hermanu Jean-Baptiste Le Moyne de Bienville.^[3] El 1 de mayu de 1699 yá se completara un fuerte nel llau nordeste de la badea de Biloxi, un pocu na parte trasera de lo que güei ye Ocean Springs, Mississippi. Esta fortaleza foi conocida como Fort Maurepas o Biloxi Vieya. Pocos díes dempués, el 4 de mayu, Pierre Le Moyne embarcar pa Francia dexando al so hermanu adolescente, Jean-Baptiste Le Moyne, como segundu al mandu del destacamentu francés. Hasta entamos del sieglu XIX el golfu de Méxicu yera conocíu pol nome de Senu Mexicanu o Senu Mexicanu.

Nel sieglu XIX, yeren munchos los barcos mercantes d'EE. XX. que saleaben pol Caribe, especialmente dempués de 1848, cuando munchos buscadores d'oru dirixir por mar escontra California.

Dende la Segunda Guerra Mundial, munches islles caribeñes alluguen bases militares d'Estaos Xuníos que fueron creaes pa protexer la Canal de Panamá. La base naval de Guantánamo, en Cuba (construyida en 1899), ye la más antigua de les instalaciones militares de EE. XX. nel Caribe.

Na porción del golfu de Méxicu correspondiente a la costa norte de la península de Yucatán, escontra la Canal de Yucatán, cayería hai 65 millones d'años un meteoritu formando un cráter de 180 km de diámetru, denomináu Cráter de Chicxulub, y provocando la estinción de los dinosaurios y otres especies.^[4][5]

La máxima autoridá internacional en materia de delimitación de mares, el «International Hydrographic Organization» (IHO), define na so publicación de referencia mundial, «Limits of oceans and seas» (Llendes d'océanos y mares) (3ª edición de 1953), el golfu de Méxicu (que tien el númberu d'identificación 26) de la forma siguiente:

Nel Sureste,
Una llinia que xune'l faru de cabu Catoche (21º 37' N, 87º 04' O) col faru del cabo Antonio en Cuba, al traviés d'esta islla hasta'l meridianu 83º O y escontra el norte a lo llargo d'esti meridianu hasta la llatitú de la punta Sur de Tortúes Seques (24º 35' N), a lo llargo de dichu paralelu en direición este hasta Rebecca Shoal (82º 35' W) y dende ellí al traviés de los bancos y los Cayos de Florida al continente a la fin oriental de la badea de la Florida, toles agües del estrechu de Tortúes Seques y el continente considérense dientro del Golfu.

On the Southeast,
A line joining Cape Catoche Light (21º 37' N, 87º 04' W) with the Light on Cape Antonio in Cuba, through this island to the meridian of 83ºW and the Nortward along this meridian to the latitude of the South point of the Dry Tortúes (24º 35' N), along this parallel Eastward to Rebecca Shoal (82º 35' W) thence through the shoals and Florida Keys to the mainland at eastern end of Florida Bay, all the narrow waters the Dry Tortúes and the mainland being considered to be wihin the Gulf.

Limits of oceans and seas. Páx. 14.^[6]

• Golfu de Campeche
• Cráter de Chicxulub
• Península de Yucatán

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Golfu de Méxicu.