Herman Charles Bosman

Herman Charles Bosman is op 3 Februarie 1905 in Kuilsrivier naby Kaapstad gebore.^[4] Sy moeder is Elisa Malan, ’n onderwyseres van Potchefstroom wat in 1904 onverwags die dorp verlaat, vermoedelik as die resultaat van ’n mislukte liefdesverhouding. Haar ouers is oorspronklik van die Wes-Kaap en sy verhuis hierheen. Kort na haar aankoms in die Kaap, op 26 April 1904, trou sy in Kuilsrivier met Jacobus Abraham Bosman, wat later 'n mynwerker in Johannesburg was. Daar is bespiegeling dat Jacobus Bosman nie sy werklike vader is nie en meer as een ander moontlike biologiese vader word genoem, maar hierdie bewerings kon tot dusver nog nie bewys word nie.^[5] Valerie Rosenberg beweer in haar biografie van Bosman dat hy eerder die biologiese kind is van sy oom Charles Malan (sy ma se broer),^[6] wat 'n getuie by Hermanus Charles se doop op 12 Maart 1905^[7] was. Die radio-omroeper Friedel Hansen beweer egter in sy boek, Die handdruk van die dood: Die onvertelde storie van Eugène Marais, dat Herman die kind is van die skrywer Eugène N. Marais, wat volgens hom vroeg in 1904 as loseerder by die Malans in Potchefstroom gewoon het.^[8] Hansen neem klaarblyklik nie in ag dat die geboorte meer as nege maande nadat Elisa Malan in die Kaap getroud is^[7], eers plaasgevind het nie. Herman word in Kuilsrivier se NG Kerk gedoop as Hermanus Charles Bosman. Sy broer Pierre Malan Bosman word in 1906 gebore. Die gesin verhuis gereeld wanneer die vader van werk verwissel^[9] en trek na Krugersdorp in 1916 en dan na Potchefstroom. In 1917 gaan Herman skool aan die Potchefstroom College, maar wanneer sy pa werk in die myne by Johannesburg kry, begin hy vanaf Junie 1918 met skool by Jeppe Central en dan vanaf 1919 gaan hy skool op Jeppe High. Hy verander weer van skool en studeer vanaf 1921 aan Houghton College, waar hy in 1922 matrikuleer. Daar word vertel dat hy sy Wiskunde vraestel beantwoord het met ’n opstel, waarin hy redeneer dat kennis van Wiskunde onnodig is, aangesien sy vermoëns in Engels en Afrikaans so uitstaande is.

Vanaf 1923 skryf hy gelyktydig in as student by die Universiteit van die Witwatersrand en die Normal College.^[9] Sy pa is in hierdie jaar in ’n mynongeluk oorlede. Sy feitlik legendariese reputasie as poetsbakker word geïllustreer deur ’n episode waar hy ’n gedig van die beroemde Engelse digter Percy Bysshe Shelley onder sy eie naam in ’n Universiteitskompetisie inskryf – en die derde plek behaal. Hierna maak hy onmiddellik sy bron bekend tot groot verleentheid van die beoordelaars. Hy sluit ook aan by die Young Communist League, hoofsaaklik omdat hy daarvan hou om deel te neem aan straatoptogte en nie weens enige sterk gevoelde politiese oorwegings nie. In 1925 behaal hy sy Transvaalse Onderwysdiploma.

Hy ontmoet Vera Sawyer gedurende in 1925 en trou met haar in die landdroshof op Vrydag 21 Januarie 1926. Sy het ’n standvastige werk by ’n lewensversekeringsmaatskappy en die idee was dat sy sou aanhou werk en by haar ouers bly, aangesien Herman nog nie die vermoë gehad het om ’n gesin te onderhou nie. Hulle vertel nie eens aanvanklik aan haar ouers dat hulle getroud is nie en weens verdere gebeure het hulle nooit as man en vrou saamgebly nie

Kort na sy troue vertrek hy op 23 Januarie 1926 na Marico, waar hy vanaf die einde van Januarie 1926 in Afrikaans skoolhou op die plaasskooltjie op Heimweeberg in die Dwarsberggebied van die Groot Marico-distrik. Hier is hy die assistent vir Charles Terblanche. Hy sal uiteindelik slegs ses maande hier vertoef, maar hierdie omgewing is nogtans die inspirasie van vele van sy latere verhale, met Oom Schalk Lourens meestal as die verteller.^[10]

Intussen is sy moeder in 1925 weer getroud, hierdie keer met die welgestelde Ier William Russell. Hulle woon in Isipingostraat 19 in die voorstad Bellevue-Oos. Herman keer hierheen terug vir die Julie skoolvakansie. Wanneer hy op 18 Julie 1926 sy stiefbroer David Russell tydens ’n argument doodskiet,^[11] word hy in November 1926 ter dood veroordeel en gevange gehou in die Sentrale Gevangenis in Pretoria. Die gebeure wat gelei het tot die skietery is steeds onseker, maar dit wil voorkom asof David en Herman se broer Pierre geargumenteer het, waarna Herman ook betrokke geraak het. Hy is vir ’n ruk in die dodesel, maar word op 10 Januarie 1927 begenadig deur die Minister van Justisie (Tielman Roos) en sy vonnis versag tot tien jaar harde arbeid.^[10] Die eerste jaar in die gevangenis spandeer hy in die drukkerswinkel, waarna hy vir twee en ’n halwe jaar in die steengroewe werk. Hierna werk hy in die skrynwerkerswinkel en boekbindery. Op 15 Augustus 1930 word hy op parool vrygelaat. Hy spandeer na vrylating ’n paar weke op sy oom, Victor Malan, se plaas in Bronkhorstspruit en verhuis dan na Boksburg, waar hy ’n kort ruk by sy tante aanbly.^[11][12]

Vanaf November 1930 is hy saam met Aegidius Jean Blignaut (saam met wie hy ook in hierdie tyd bly) mederedakteur van die nuwe literêre tydskrif Touleier. Wanneer hierdie tydskrif vroeg in 1931 misluk, loods hulle die New LSD (wat in 1933 tot niet gaan) en die New Sjambok (wat teen die einde van 1931 misluk). In hierdie tyd skryf en publiseer hy die (vir daardie tyd) pornografiese storie Nun’s story (van ’n non wat masturbeer) en word op aanklagte van godslastering voor die Magistraatshof gedaag en skuldig bevind.^[9]

Sy huwelik met Vera eindig in 1932 in ’n egskeiding en op 7 Oktober 1932 trou hy met Ella Manson, wat onder meer ’n knap pianiste is. Herman is nie bereid om enige kinders te hê nie en wanneer Ella verwagtend raak, ondergaan sy noodgedwonge ’n aborsie. In Februarie 1934 vertrek hulle na Europa, waar hulle kort tye in Parys en Brussel deurbring, maar veral in Londen woon. In Londen lewer hy bydraes aan verskeie koerante, onder andere die Sunday Critic (waar hy vir ’n ruk werk as assistent vir John Webb), Empire Movement Annual en News Digest. Hy bedryf ook sy eie drukkersmaatskappy, The Ardent Godbold Press. In hierdie tyd stuur hy ’n reeks van sy Schalk Lourens stories, essays en gedigte aan ’n skoolvriend, Bernard Sachs, wat dit in die letterkundige tydskrif South African Opinion laat publiseer.

Die Bosmans is gereeld sonder geld en gee selfs per geleentheid voor dat Herman oorlede is, waarna hulle versoek dat geld gestuur word vir die begrafnisonkoste. Die hele familie, Bosman se moeder inkluis, glo hierna dat hy dood is. Wanneer sy moeder Londen besoek, doen sy egter navraag en vind hom springlewendig. Na die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog in September 1939 verlaat hulle Londen en land weer in Suid-Afrika in Januarie 1940. In die oorlogstyd is werk skaars en hy probeer met verskeie los werkies om die pot aan die kook te hou. So is hy vryskut joernalis, proefleser en advertensieverkoper, terwyl Ella musieklesse gee. Hy skryf ook bydraes vir verskeie publikasies.

Vroeg in 1943 word hy aangestel as redakteur van The Zoutpansberg Review op Pietersburg. Hier ontmoet hy vir Helena René Stegmann, ’n Afrikaanse onderwyseres op die dorp. Sy was die dogter van ’n sendeling van Riversdal en oud-student aan die Universiteit van Stellenbosch. Wanneer sy verwagtend raak, forseer Herman haar ook om ’n aborsie te ondergaan en hy dien self die inspuiting toe. Sy word ernstig siek en moet in die hospitaal opgeneem word. Wanneer daar ’n hofsaak is om Bosman van aborsie aan te kla word hy onskuldig bevind, maar as gevolg van die hofsaak word hy gevra om afstand te doen van sy redakteurskap van die koerant. Sy opvolger, ene Hugh Hayes, en sy vrou Ella begin met ’n verhouding en alhoewel Ella vir Herman vergesel na Johannesburg teen die einde van 1943, keer sy ’n paar weke later terug na Hayes in Pietersburg. Hulle skei op 6 Maart 1944 en Herman en Helena Stegmann trou op 18 Maart 1944 in Johannesburg.

Kort na sy troue in 1944 word hy deur Bernard Sachs aangestel as letterkundige redakteur van South African Opinion. Hierdie betrekking beklee hy tot einde Februarie 1947, wanneer finansies die tydskrif noop om ’n samesmelting met Trek aan te gaan. In hierdie tyd doen hy ook werk vir die Jewish Times, verkoop advertensies en neem ’n deeltydse werk aan as onderwyser by ’n privaat kollege om die pot aan die kook te hou. Dan word hy deur Colin Reed-McDonald in diens geneem om klassieke meesterwerke uit die wêreldletterkunde in Afrikaans te vertaal, vir ’n boekklub wat hy die Afrikaanse Kulturele Leserskring noem.

In Mei 1947 verhuis hulle met hierdie doel na Kaapstad. So vertaal hy die Rubaiyat van Omar Chajjam in Afrikaans. Hierdie inisiatief is egter dood gebore en hulle is genoodsaak om ’n paar maande later terug te keer na Johannesburg, waar Herman advertensies verkoop vir Trek en ook bydraes tot hierdie tydskrif lewer. Uit die bloute word hy nou deur Central News Agency genader met ’n versoek om ’n bundel kortverhale te publiseer, wat uitloop op die publikasie van Mafeking Road laat in 1947. Die resensies is oorwegend baie gunstig en hy volg hierdie sukses op met die publikasie in 1949 van sy tronkmemoires onder die titel Cold stone jug. Intussen skryf hy ook die suksesvolle reeks Voorkamer stories, wat weekliks in die Forum verskyn. In die winter van 1949 begin hy met ’n nuwe werk as proefleser by Sunday Express. Die inkomste uit al hierdie bronne stel die egpaar in staat om in 1949 hulle eerste motor aan te skaf, ’n Opel uit die lae prysklas, en aan die begin van 1951 het sy finansiële posisie so verbeter dat hulle ook ’n huisie in Miltonstraat in Lombardy-Oos aankoop. Bosman noem die huisie Paradise Regained.

Sy totale literêre nalatenskap, wat vele ongepubliseerde manuskripte insluit, ook in Afrikaans, word na sy dood aan die Universiteit van Texas in Austin in die Verenigde State van Amerika verkoop. Dit word in die Harry Ransom Humanities Research Center op die kampus bewaar. Daar word dit in die sewentigerjare bestudeer deur Stephen Gray, waarna Gray baie van sy werke redigeer en uitgee. Gray en Craig MacKenzie is verantwoordelik vir die herstel van die gepubliseerde werke na aanleiding van die oorspronklike manuskripte, aangesien vorige uitgewers verskeie snitte en veranderinge aangebring het. Hulle versorg ook die uniforme uitgawe van al sy werke (waarvan ’n groot aantal vir die eerste keer gepubliseer word). Van sy werke word vertaal en verskyn onder andere in Frans. Hy het ook etlike hoofsaaklik waterverfskilderye gemaak, sommige daarvan klaarblyklik bedoel as illustrasie vir sy eie werk, wat saam met sy letterkundige geskrifte by Austin bewaar word.

Hy is op 14 Oktober 1951 in Edenvale aan ’n hartaanval oorlede en word in Wespark in Johannesburg begrawe. Die bekende kunstenaar Gordon Vorster laat 25 jaar na sy dood in 1976 ’n grafsteen vir sy graf oprig.

In 1919 op hoërskool begin hy reeds, saam met sy vriend Edwin McKibbin, kortverhale skryf vir die Sunday Times onder die skuilnaam Ben Eath. Op universiteit verskyn van sy verse en essays in UMPA, die studenteblad. Hy skryf sy verhale later hoofsaaklik vir tydskrifte, waarvoor hy gereeld vir elke publikasie een gereed moet hê.

Die eerste oom Schalk Lourens-stories verskyn reeds in 1930 en 1931 in die Touleier, waarna hy weer ’n aantal skryf in die jare 1934–1937 terwyl hy in Londen is. Hy stuur hierdie verhale na sy vriend Bernard Sachs wat dit in The South African Opinion publiseer. Na sy terugkeer in Suid-Afrika skryf hy vanaf 1940 tot 1951 weer ’n aantal, wat in uiteenlopende publikasies soos The South African Opinion, Trek en On Parade verskyn. Sewe van hierdie stories word eers na sy dood gepubliseer. In hierdie verhale teken hy die karakters lewensgetrou, met al hulle tekortkominge, onkunde, rassisme en vooroordele, maar tog ook met opregte meegevoel en identifisering met hulle menslikheid. Hierdie plattelandse gemeenskap van Oom Schalk Lourens en sy medeboere is ’n produk van die moeilike jare net voor en na die Anglo-Boereoorlog, wat hulle met ’n bitterheid teenoor die Engelse gevul het, terwyl rasse-vooroordele teenoor swart mense aan die orde van die dag was. Hierdie gevoelens in sy karakters word onvervals weergegee, maar hulle word sonder enige sentimentaliteit op ’n humoristiese manier geskets, terwyl hy telkens met bytende satire hulle tekortkominge en dié van ander rasse weergee. Hoewel op die oog af baie eenvoudig, het die stories dikwels veelvuldige betekenislae, vertel op ’n direkte en humoristiese manier met meer as net ’n tikkie droefheid onderliggend aan die gebeure. Die gebeure en waardes van ’n klein groep ongekultiveerde boere in ’n verre uithoek van die land dien dan as vrugbare doek waarteen hy die mense van alle rasse en van die hele land in hulle universele emosies teken. C.N.A. nader hom in 1947 vir ’n bundel van hierdie stories en ’n keur word dan uitgegee as Mafeking Road, wat so gewild is dat dit vanaf eerste publikasie nooit weer uit druk is nie. In ’n brief aan Bosman in 1949 verwys die beroemde digter Roy Campbell na hierdie verhale as “the best that ever came out of South Africa” en hy sorg dan ook dat talle van hierdie verhale deur die BBC uitgesaai word. In die uniforme uitgawe van sy werke word hierdie keur uit die Schalk Lourens stories later aangevul deur die uitgawes van Unto dust and other stories^[13] en Seed-time and harvest and other stories. The complete Oom Schalk Lourens stories word eers in 2006 saamgebundel.^[14]

Sedert April 1950 verskyn ’n reeks kortverhale van hom weekliks onder die opskrif In the voorkamer in die linksgesinde nuusblad The Forum. Sy Voorkamer stories word aanvanklik deur Lionel Abrahams gekeur om in die bundels Jurie Steyn’s Post Office en A Bekkersdal marathon te verskyn.

Die volledige stories word later versamel in die bundels Idle talk en Homecoming. Bosman vertel hierdie verhale nie deur ’n sentrale verteller nie, maar dit word eerder te boek gestel deur ’n soort notulehouer. Dit is ’n weergawe van die gesprekke en menings van die diverse groep mense wat gereeld elke week op die plaas Drogevlei vergader waar hulle vir die regeringslorrie wag wat die pos en melkkanne bring. Aanwesiges sluit in die Marico-boere soos Chris Welman, Gysbert van Tonder, At Naudé (die enigste lid van die geselskap wat ’n radio besit en gereeld nuus lees, maar tevergeefs probeer om die gewigtige aard van nuusgebeure elders onder sy gespreksgenote tuis te bring), Johny Coen (wat al gereis het en ander plekke gesien het en op sy dag by die Spoorweë gewerk het), die halfdowe Oupa Bekker en die jong skoolmeester, meneer Vermaak, wat as ’n soort alter ego en spreekbuis vir Bosman self optree. Daar is natuurlik ook die posmeester, Jurie Steyn, terwyl die enigste vrouekarakters Jurie Steyn se vrou en Pauline Gerber is. Die vergaderplek is die voorkamer van Jurie Steyn, wat terselfdertyd diens doen as die Drogevlei poskantoor, waarheen die poswa weekliks die pos van Bekkersdal af bring. Waar die verlede en die geskiedenis in die oom Schalk Lourens-stories die oorheersende rol gespeel het, beweeg Bosman nou in die moderne gebeure (met nuus op die radio, byvoorbeeld) en speel die tradisie ’n minder belangrike rol. Tussen die humor is daar inderdaad ’n melancholiese ondertoon, want die ou Marico van vervloë jare het reeds verdwyn en het selfs van die agtergeblewenes vreemdelinge en verstotelinge in ’n nuwe wêreld gemaak. Weens die aard van die plasing van hierdie verhale en deurlopende interaksie tussen dieselfde karakters loop sekere temas deur verskeie stories (baie soos in hedendaagse televisiereekse) terwyl daar ook ’n sentrale oorheersende tema vir elke storie is. Dit is in sterk kontras met die Oom Schalk Lourens-stories, wat elkeen ’n afgeslote geheel vorm. In die laaste agtien maande voor sy dood skryf Bosman ongeveer tagtig van hierdie verhale vir publikasie in die liberale weekblad The Forum. Die reeks is bedoel as komiese teenpool vir die ernstiger nuus- en politieke besprekings wat in hierdie blad verskyn het, maar Bosman spaar nie die satire nie. Verskeie sake van die dag kry aandag, soos vakbondaksies (Go-slow strike), industrialisering (Dying race) en verstedeliking (Homecoming). Bosman self beskou hierdie verhale as sy beste werk ooit.^[15][16]

Cold stone jug (een van die baie subkultuurname vir ’n tronk) is ’n weergawe van sy tronkervarings. Treffend hierin is die galgehumor waarmee hy die omstandighede en mense beskryf en sy gebrek aan enige selfbejammering. Onderliggend is egter ook diepe erns wat nie kenmerkend van die res van sy oeuvre is nie, waaruit sy desperaatheid, angs en stryd om sy menslike waardigheid en rede te behou duidelik blyk. Volgens meeste Bosman-kenners is dit die naaste wat hy gekom het aan ’n outobiografiese beskrywing. Die ervarings word in episodes weergegee en die eindelike publikasie word dus gestruktureer met hoofstukke nie as ononderbroke geheel nie, maar eerder met episodes saamgegroepeer wat in dieselfde dampkring behoort. Die boek behoort dus ook essensieel tot sy kortkuns.^[17][18]

A cask of Jeripigo is ’n bundel met ’n keur uit sy rubrieke, wat voorheen meestal as gereelde rubrieke in Trek en The South African Opinion verskyn het. Dit bevat tipiese Bosman satire in sy ontleding van die lewe in Johannesburg, politieke gebeure en figure en aweregse kyk op die leefstyle van sy medeburgers. Sy eiesoortige humor is weer hier aanwesig, maar sy statuur as ernstige denker oor die verhoog- en rolprentkunste, inheemse Suid-Afrikaanse kultuur, skrywers, museums, die onluste in Johannesburg, boemelaars en vele ander interessante onderwerpe word ook belig. So gee hy duidelike blyke van sy besondere insig en vermoë om die sin van dinge te bepaal. Hierdie aanvanklike keur word later aansienlik uitgebrei in die universele uitgawe van sy werk. Soos te verwagte in rubrieke, waar die dwang van gereelde bydraes kan lei tot mindere werk, is hierdie werk ongelyk in gehalte.^[19]

Hy skryf ook romans. Jacaranda in the night beeld die lewe in ’n gemeenskap uit waarin die spanning tussen die vlees, belaai met sy luste, en die gees, deurtrek met eng Calvinisme, die mense se aksies bepaal. Die verfynde Hannah Theron kom onderwys gee op die klein dorpie Kalvyn in die Noord-Transvaal. Sy is eensaam en raak betrokke in verskeie verhoudings met mans, waardeur sy gebrandmerk word as ’n los vrou. Deur haar eerlikheid word die mense wat haar kritiseer se skynheilige sin vir waardes aan die kaak gestel. Sy leer ook die verskil ken tussen die hartstogtelike wellus van die vlees en die dieper, stiller liefde van mense wat geestelik by mekaar aanklank vind.^[20]

Willemsdorp herskep die mikrokosmos van ’n klein Suid-Afrikaanse plattelandse dorpie. Charlie Hendricks is redakteur van die plaaslike Engelse koerant op Willemsdorp, wat soos baie van sy mede-dorpsgenote betrokke raak by die bruin prostituut op die dorp. In die proses kom al die vooroordele en eienskappe van die dorp na vore en word die donkertes wat elke mens met homself saamdra, ondersoek. Temas wat aangeraak word sluit in die stryd tussen Engelsman en Afrikaner, ontug, rassevooroordeel tussen wit en swart, daggarokery en nepotisme. Al die intriges loop naderhand uit op moord. Aan die einde vlug Charlie weg van die dorp af, maar dit is ook ’n vlug weg van homself. Wat agterbly, is die dorpie met sy nietige mense en dinge, onafskeidbaar deel van Afrika met sy drifte. Dit is ’n ontstellende visie van ’n samelewing of kultuur in wording, waar Willemsdorp simbool word van Bosman se profesie vir Suid-Afrika na 1948.^[21] Wanneer hierdie roman in 1998 herdruk word in sy ten volle ongesensureerde vorm, kom die rykdom van sy sosiale kommentaar ten volle na vore en in sy voorwoord tot hierdie uitgawe beskryf Stephen Gray dit as “the most important single item among the Bosman Texas papers”.^{[22][23][24][25][26][27]}

Hoewel hy eintlik bekend is vir sy prosa, skryf Bosman ook gedigte. Sy heel eerste publikasie, The blue princess, is dan ook ’n digbundel, terwyl hy ook die bundels Mara (wat ’n versdrama en enkele gedigte insluit), Rust en Jesus (almal onder die skuilnaam Herman Malan) publiseer. In 1931 word hy van godslastering aangekla in die Johannesburg magistraatshof vir menings wat hy in sy gedig Gardenias uitspreek.

Veel later verskyn ’n keur van sy gedigte onder redaksie van Lionel Abrahams in The earth is waiting^[28][29] en onder redaksie van Aegidius Jean Blignaut in Death hath eloquence. Sy gedigte is erg ongelyk in gehalte, hoewel sommige gedigte tog blyke toon van ’n vermoë om dinge raak te sê, met besondere beeldingsvermoë. The earth is waiting bevat verskeie gedigte oor Afrika, waarin die beste gedigte die land in eenvoudige taal beskryf. Daar is egter ’n voortdurende spanning tussen Europa (wat kultuur beteken) en die hoogdrawende, ietwat oud-modiese taal en woorde vanuit hierdie milieu, en Afrika (die ietwat agterlike), wat hy vanuit die Europese standpunt probeer beskryf. Ten spyte hiervan gee die bundel tog ’n aanduiding van die trots en onafhanklikheid van Afrika.

As samesteller is hy in 1949 saam met C. Bredell verantwoordelik vir die bundel Suid-Afrikaanse kortverhale Veld-trails and pavements.

Sy eie werke word ook gereeld gekeur en in bloemlesingvorm uitgegee. Lionel Abrahams is die eerste wat ’n keur uit sy werk saamstel en dit dan in 1965 laat publiseer as Bosman at his best. Stephen Gray maak ’n verteenwoordigende keur van sy kortverhale wat hy in 1980 as Selected stories laat publiseer en in 1982 verskyn The collected works of Herman Charles Bosman in twee dele, waarin die meeste van sy werk wat teen daardie tyd bekend was, opgeneem word.^[30]

Onder die titel Uncollected essays stel Valerie Rosenberg ’n bundel saam van sy essays oor veral letterkundige werke, skrywers en aangeleenthede, wat aanvanklik in tydskrifte en koerante verskyn het. Ten spyte van die tydelike aard van essays vir massapublikasies behou hierdie essays tydloosheid in sy uitlig van die kern van onderwerpe en sy fokus op die ewig-menslike.^[31][32]

Stephen Gray versorg ’n uitgawe van Bosman’s Johannesburg, waarin hy met die oog op die Johannesburgse eeufees van 1988 ’n aantal van Bosman se geskrifte oor hierdie stad saambundel. Die bundel bevat ’n aantal Voorkamer stories, essays en fragmente, waaronder ’n eenbedryfdrama. A Bosman treasury is ’n geïllustreerde bloemlesing wat van sy kortverhale, essays en gedigte bevat,^[33] terwyl Patrick Mynhardt in 2005 met die viering van sy eeufees ’n keur uit sy werke onder die titel Celebrating Bosman byeenbring.^[34]

Sy Afrikaanse verhale en gedigte verskyn oorspronklik in tydskrifte soos Die Ruiter, Trek, Die Brandwag en On Parade. Sestien verhale wat tussen 1948 en 1950 geskryf is, word later deur Leon de Kock in die bundel Verborge skatte opgeneem.^[35] Sommige van hierdie verhale verskyn ook in Engels in van sy ander bundels en dit is onduidelik hoeveel daarvan aanvanklik in Afrikaans geskryf is en daarna vertaal (of omgekeerd). Dat ’n beduidende aantal oorspronklik in Afrikaans geskryf moet gewees het, bewys die verskyningsdatum van sommige Afrikaanse verhale (soos Tot stof en Rivier-af verkoop), wat vroeër as die Engelse eweknie gepubliseer is, terwyl ’n aantal verhale in hierdie bundel geen Engelse ekwivalent het nie (byvoorbeeld Die Kaffertamboer en My eerste liefde).

As Afrikaanse skrywer staan hy geheel en al buite die nasionalistiese filosofie van sy tyd en kan met ironie kyk na die Afrikanerdom en gees van die Afrikaner. Hy beeld die pyn van sy karakters uit en ook hoe kras hulle is, sodat die veelvuldige karaktertrekke almal uitgelig word. Hoewel die verhale in die Marico-streek afspeel, is dit vir Bosman meer ’n inkleding as ’n noodsaaklikheid en speel die streek self ’n mindere rol en die mense self en hulle planne die hoofrol. Dit is duidelik dat hulle in enige ander streek ook sou oorleef het weens die universaliteit van hulle problematiek en dus ewe tuis in Engels as Afrikaans is. Die bundel bevat ook twee gedigte van Bosman en opstelle (in beide Engels en Afrikaans) oor Afrikaans en die Afrikaanse letterkunde. Veral die opstel oor die werk van N.P. van Wyk Louw is interessant, daar hy enigsins afwysend staan teen Louw se poësie.

In die withaak se skadu is nog ’n bundel Afrikaanse kortverhale waarin oom Schalk Lourens verhale opgeneem word. Dit bevat die Afrikaanse weergawe van die verhale wat oorspronklik in Mafeking Road^[36][37] verskyn het, plus nog dertien van oom Schalk Lourens se verhale, sommige waarvan self deur Bosman in Afrikaans vertaal is en die ander deur Francois Griebenow.^[38] Griebenow bundel nog ’n aantal van sy vertalings in ’n Bekkersdal marathon en ander voorkamerstories,^[39] waarin hy die meeste van die Voorkamerstories in Afrikaanse vertaling uitgee. Hennie Aucamp vertaal sy verhaal Mampoer in Afrikaans vir opname in die versamelbundel Borde borde boordevol.

Tydens sy lewe ontvang hy min erkenning vir sy werk, maar na sy dood neem die belangstelling in hom en sy werk toe, grootliks aangehelp deur Patrick Mynhardt se verhoogopvoerings van sy werke.

Die Herman Charles Bosman Literêre Vereniging word in 1993 op Groot-Marico gestig, met ’n museum wat ingerig word in ’n replika van die skooltjie waar hy onderrig gegee het. ’n Bronsbeeld van die beeldhouer Johan Moolman is spesiaal vir hierdie museum gemaak. Hier hou hulle elke jaar in Oktober ’n fees om die skrywer te gedenk.^[40]

Sy werke word ook wyd bekend wanneer die akteur Patrick Mynhardt begin om sy verhale op die verhoog te vertel, waarna dit ook op CD en DVD versprei word.

Die dramaturg Nicky Rebello skryf die drama A touch of madness oor sy lewe, gegrond op Bosman se outobiografiese geskrifte,^[41] terwyl Stephen Gray en Barney Simon se dramatiese verwerking van Cold stone jug gepubliseer word. A teacher in the Bushveld is nog ’n drama van Nicky Rebello oor die tyd wat Bosman in die Groot Marico deurgebring het.

Verskeie boeke oor sy lewe verskyn, insluitende Valerie Rosenberg se Sunflower to the sun (later verwerk tot Between the lines) en Herman Charles Bosman: A pictorial biography, Stephen Gray se Life sentence en Aegidius Jean Blignaut se My friend Herman Charles Bosman. Remembering Bosman is ’n aantal bydraes deur verskeie mense oor hoe hulle hom onthou, saamgestel deur Stephen Gray.^[42] Sy werk word onder andere in Frans en Afrikaans vertaal

Werke uit sy pen is:^[43]

• Aucamp, Hennie. Kort voor lank. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe, Tweede druk 1980
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

• Abrahams, Lionel. A note on the poetry of Herman Charles Bosman. Standpunte. Nuwe reeks 12 no. 3, 1958
• Abrahams, Lionel. Helena Lake – ’n memoir. Insig, Oktober 1987
• Bruwer, Johan. Oor Bosman. Rapport, 4 Mei 1980
• Bruwer, Johan. Altyd ’n glimlag. Rapport, 11 Mei 1980
• Burger, Willie. Afrika en Afrikaans: Die beskouings van Herman Charles Bosman en Van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde, Jaargang 40, 2003
• Claassens, Pieter. Bosman ná jare erken. Beeld, 13 April 1981
• Gray, Stephen. Herman Charles Bosman’s use of short fictional forms. English in Africa. Year 16 no. 1, Mei 1989
• Griebenow, Francois. Afrikaans is die taal van Afrika. Beeld, 28 November 2012
• Griebenow, Francois. Voorkamerstories. By, 15 Desember 2012
• Grové, Zita. My cousin Herman. Personality, 26 Februarie 1971
• Hutchings, Geoffrey. A matter of gossip. London Magazine, Desember 1970
• Louw, Reinet. Bosman se erfgename nie familie. Insig, April 1995
• Maxwell-Mahon. A reading of Herman Charles Bosman. Lantern, Oktober 1991
• Nieuwoudt, Stephanie. Meesterlike Bosman nuut uitgegee. Plus, 23 Januarie 1998
• Nieuwoudt, Stephanie. Herman Charles Bosman staan op uit as. Plus, 23 Februarie 2000
• Nieuwoudt, Stephanie. Bosman ook in Afrikaans. Plus, 15 September 2001
• Nieuwoudt, Stephanie. Op Oom Schalk se spoor. Beeld, 23 Augustus 2002
• Olivier, Nita. Oom Schalk Lourens praat Frans. Die Burger, 12 Maart 1993
• Rautenbach, Elmari. Bosman praat (weer) Afrikaans. Beeld, 17 Oktober 2011
• Roberts, Maryke. Bosman se stories met mampoer. Beeld, 18 Oktober 2014
• Rosenberg, Valerie: Herman Charles Bosman. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 26, nr. 2, Desember 1976.
• Roux, J.B. Bosman se veelbewoë lewe. Rapport, 6 Oktober 2011
• Sherman, Joseph. Bosman: an overrated hack. The Star, 13 Maart 1980
• Slabber, Coenie. Daar lê ’n ander en groter Bosman opgesluit in Texas! Rapport, 1 Mei 1977
• Snyman, Salomé. Bosman in Afrikaans. Rapport, 5 Oktober 2003
• Snyman, Salomé. Ongemaklike Bosman. Beeld, 17 Oktober 2003
• Snyman, Salomé. Bosman had oog op VSA-mark. Rapport, 17 Oktober 2010
• Snyman, Salomé. Bosman se laaste stukkie legkaart. By, 6 April 2013
• Van der Merwe, Kirby. Herinneringe wat ’n stad nie kan afskud nie. By, 28 Januarie 2012
• Van Oosten, F.F.W. Rex v Herman Charles Bosman 1926 WPA Ongerapporteerd; Rex v Webb 1934 A 493 – Twee betekenisvolle beslissings. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 17 no. 2, Mei 1979
• Viljoen, A.H. Aspects of Bosman’s poetry. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 14 no. 1, Februarie 1976
• Wessels, Niki. Dié boek bied nuwe insigte oor Bosman. Die Transvaler, 4 Mei 1981

• National English Literary Museum Grahamstown. Herman Charles Bosman. NELM Back Pack

• Die Herman Charles Bosman Letterkundige Genootskap.
• Johannesburgstad se Bosman-bladsy Geargiveer 7 Januarie 2009 op Wayback Machine.
• Genealogiese gegewens op Wikitree