Seeanemoon

Die seeanemone behoort saam met die korale tot die klas Anthozoa, maar tot 'n ander orde, naamlik die orde Actiniaria. Hulle is gewoonlik sagte, vleesagtige poliepe wat alleen staan en soos mooi gekleurde blomme op die seebodem lyk wat met 'n steel of stam vasgeheg is. Hulle kan ook soos sommige blomme oop- en toevou.

Seeanemone is ook aan kwalle verwant, maar die dominante fase in seeanemone se lewensiklus is die sittende fase (poliep), terwyl die vryswemmend 3 stadium (medusa) by kwalle dominant is. Die meeste seeanemone bestaan uit 'n hol stingel (kolom) wat deur middel van 'n voetskyf aan die substraat vasgeheg is. Die hol ruimte word die coelenteron (die maagholte) genoem en is deur slegs een opening, die mond, met die buitewêreld in verbinding.

'n Krans van tentakels omring die mond en sommige spesies se tentakels kan tot 1 m lank wees. Die diere het geen skelet nie, maar stewigheid word verleen deur die aanwesigheid van water in die coelenteron (ʼn hidrostatiese skelet), terwyl die mesoglea ('n gelatineuse laag tussen die ekto- en endodermale sellae) help om verdere vorm te verleen vanweë die tussenskotte (septa) wat straalsgewys daarin gerangskik is.

Daar word altyd 6 of veelvoude van 6 tussenskotte aangetref. Omdat baie diere se vorme en kleure individueel baie kan wissel, word hulle uitwendige kenmerke nie gebruik om tussen die verskillende spesies te onderskei nie.

Seeanemone verkry hul voedsel meestal snags en die spesies wat van klein voedseldeeltjies leef, het geen besondere aanpassings nodig nie. Die voedseldeeltjies word met slym om ring en met behulp van trilhare (cilia) na die coelenteron gevoer. Die deeltjies kan dooie organiese materiaal of lewendige organismes wees.

Ander seeanemone leef op groot, lewende prooi, wat hulle met behulp van giftige neteldrade vang, iets wat by alle seeanemone voorkom. Die neteldrade word in die tentakels gehuisves en die wat nog nie gebruik is nie, word omhul deur ʼn kapsel (netelkapsel) wat in 'n netelsel gehuisves is. Sodra iets aan die selle raak, skiet die netelsel na buite en sommige taai neteldrade sit aan die prooi se huid vas, terwyl 'n ander soort die huid deurdring en die prooi met 'n gifstof verlam.

'n Derde soort om ring die prooi en hou dit styf vas. Omringende tentakels help om die prooi verder te immobiliseer en dit word dan na die mond gebring. Die prooi word eers deur ensiemaksie binne die coelenteron in kleiner stukkies opgebreek, waarna voedingselle in die endoderm die voedseldeeltjies opneem en verder binne diesel verteer. Nadat die liggaamswand saamgetrek het, word die onverteerde voedselreste deur die mond na buite gestoot.

Hoewel die diere ʼn sessiele leefwyse het, kan hulle tog na ander plekke beweeg. Seeanemone wat in diep water leef, is omtrent die enigste spesies wat nie beweeg nie. Sommige seeanemone, soos die genus Edwardsia, begrawe hulle in die substraat sodat net hul tentakels bo die sand uitsteek.

Ten einde hulle uit die sand te trek of na bo te beweeg, kan sommige spesies hul voetskywe wikkel (soos die genus Sagartia), of hulle gebruik hegskyfies aan hul kolomme sodat hulle hulle kan optrek. Ander spesies kan hul voetskyf van die substraat losmaak en deur die stroom meegevoer word, terwyl ander met behulp van hul tentakels aktief kan swem (genus Boloceroides). Sommige spesies kan net soos die varswaterpoliepe bolemakiesie slaan. Seeanemone soos Adamsia en Calliactis heg hulle aan die skulpe van kluisenaarskrappe vas en word so rondgedra.

Die verhouding tussen kluisenaarskrappe en sommige seeanemone is 'n voorbeeld van simbiose. Kluisenaarskrappe is kreefagtige diere wat hul agterlywe beskerm deur 'n leë skulp te vind en dit om hulle te dra. Indien 'n giftige anemoon hom op die skulp vestig, of selfs deur die krap daarop geplant word, dien dit as nog doeltreffender beskerming. Terwyl die krap beskerming uit die verhouding verkry, word die anemoon rondgedra en bereik voedselbronne wat dit voorheen nie kon bereik het nie.

'n Treffende voorbeeld van ʼn simbiotiese verhouding word tussen sommige seeanemone en sommige groen alge gevind. Die anemone word bevoordeel omdat die alge hulle van suurstof en organiese voedingstowwe voorsien, terwyl die alge deur die anemone beskerm word. Die anemoonvis (genus Amphiprion) kies 'n enkele anemoon as sy gebied en vlug daarheen wanneer gevaar dreig.

ʼn Roofvis waag dit nie naby ʼn seeanemoon nie, terwyl die anemoonvis self nie in gevaar is nie, omdat die gasheeranemoon die vis aan 'n kenmerkende chemiese stof wat die vis afskei, herken en dit gevolglik nie aanval nie. Dit is moeilik om te bepaal watter voordeel die seeanemoon uit die verhouding put. Dit is moontlik dat die vis prooi na die anemoon lok, of dat die anemoon die voedsel eet wat die vis mors.

Seeanemone kan sowel geslagtelik as ongeslagtelik voortplant en sommige spesies is eenslagtig terwyl ander hermafrodities (tweeslagtig) is. Gedurende geslagtelike voortplanting versprei die mannetjie eers sy sperm in die water, wat dan binne of buite die wyfie se liggaam met haar eierselle in aanraking kom. Indien inwendige bevrugting plaasgevind het, ontwikkel die bevrugte eierselle tot klein anemone binne die wyfie en sy baar hulle deur haar mond.

Wanneer uitwendige bevrugting plaasgevind het, sak die sigoot (bevrugte eier) na die bodem af en ontwikkel tot 'n beweeglike, ovale larwe wat rondbeweeg totdat dit 'n geskikte plek gevind het waar hy hom kan vestig en tot volwassenheid ontwikkel. Tydens ongeslagtelike bevrugting kan die diere in hul lengte in 2 deel. Dit kan ook gebeur dat 'n deel van die kolom 'n tweede tentakelkrans vorm en dan die gedeelte daarbo afstoot, wat 2 seeanemone tot gevolg het. Hulle kan ook ongeslagtelik voortplant nadat stukkies van hul liggaam wat tydens beweging afgebreek het, deur middel van regenerasie tot aparte volwasse diere groei.

Seeanemone kan op strande voorkom, terwyl ander spesies tot 10 000 m diep onder die oseaan voorkom. Anthopleura michaelseni is 'n baie algemene spesie wat in rotspoele van Lüderitz tot by Durban voorkom, terwyl Pseudactinia flagellifera 'n baie opvallende rooi dier is wat in dieselfde gebied aangetref word. 'n Algemene seeanemoon, wat van Tafelbaai tot in Transkei voorkom, is Anthostella stephensoni, wat verkieslik op plat rotse, wat gedeeltelik met sand bedek is, hou. Tydens laagwater verkort die seeanemone hul liggame totdat hulle onder die sand is.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 51
• The Reef Guide: Fishes, corals, nudibranchs & other invertebrates: East & South Coasts of Southern Africa. Dennis King & Valda Fraser. Struik Nature. 2014 ISBN 978-1-77584-018-3

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Seeanemoon.

•   Wikispecies het meer inligting verwant aan Seeanemoon