Prefektuur

'n Prefektuur is een van 'n aantal verskillende 'n administratiewe onderafdelings van 'n land wat histories in die Romeinse Ryk gebruik is en vandag in Frankryk, voormalige Franse kolonies, Italië, Brasilië en Griekeland gebruik word. In Frankryk verwys die term vandag gewoonlik na die administratiewe hoofstad van 'n département of 'n région (gewes). Dit is ook die Afrikaanse naam vir onderafdelings van Japan en Antieke en moderne China.

Die Praetoriaanse Prefekture (Latyn: praefectura praetorio, Grieks: ἔπαρχότητα των πραιτωρίων of ὑπαρχία των πραιτωρίων) is in die laat-Romeinse Ryk ingevoer as die grootste administratiewe onderafdelings van die ryk. Dit het in die tydperk van die Tetrargie ontstaan. Elkeen van die vier heersers is verantwoordelikheid vir die administrasie van afsonderlike gebiede toegeken. 'n Praetoriaanse prefek is in elke gebied aangestel wat as stafhoof gedien het beide militêre en administratiewe magte.

Onder Konstantyn die Grote is die amp verander tot 'n suiwer administratiewe amp onder die keiser.^[1] Na Konstantyn se dood in 337 het sy drie seuns die Ryk tussen hulle verdeel en elkeen 'n praetoriaanse prefek aangestel in 'n verdeling wat geleidelik die permanente praetoriaanse prefekture sou word: die westelike prefektuur van Gallië (wat bestaan het uit die diosese Gallië, Hispanië en Brittanje), die sentrale prefektuur van Italië (wat bestaan het uit die diosese Italië, Afrika, en Pannonië, Dacië en Macedonië) en die prefektuur van die ooste (wat bestaan het uit die diosese Thrakië, Asië, Pontus, Oriens, en Egipte). Die prefektuur van Illyricum (diosese van Pannonië, Dacia en Macedonië) in 356-357 het die Notitia dignitatum ("lys van ampte") prentjie voltooi.

In die 4de eeu is die Wes-Romeinse Ryk deur die Germane oorval. Die Prefektuur van Italië is egter deur die Oosgotiese Koninkryk, wat steeds de jure deel van die Ryk was, in stand gehou. Die Oosgotiese Koning Theodorik die Grote het selfs die prefektuur van Gallië in die klein deel van Gallië wat hy in die 510's verower het hervestig. Na die herowering van Noord-Afrika deur die Oos-Romeinse Ryk tydens die Vandaalse Oorlog van 533-534, is die nuwe provinsies deur Justinianus in 'n nuwe prefektuur van Afrika georganiseer. Prefekture sou tot die middel van die 7de eeu in die Oostelike Ryk in stand gehou word toe die meeste van die oostelike provinsies aan die Moslem Oorwinnings verloor is en die Balkans aan Slawiese stamme.

In Frankryk verwys 'n prefektuur (Frans: préfecture) na:

• die Chef-lieu de département, die dorp of stad waarin die adminstarise van 'n département geleë is;
• die Chef-lieu de région, die dorp of stad waarin die adminstrasie van 'n région geleë is;
• die jurisduksie van 'n préfecture;
• die amptelike woning van die Prefek.

Die prefek is die enigste Franse hoë amptenaar waarvan die bestaan en rol in die grondwet vervat word. Artikel 72 van die Franse grondwet van 4 Oktober 1958 stel dat die afgevaardigde van die regering belas is met die nasionale belang, adminstratiewe beheer en wetstoepassing.

Die streeksadminsitrasie van die Franse staat word deur vier soorte entiteite behartig: die région, département, arrondissement, en zone de défense (verdedigingsone). 'n Prefek of sub-prefek staan in elke adminstartiewe entiteit aan die hoof van circonscription administrative. Daar is dus 96 metrolitaanse departementele prefekte en vier oorsese departementele prefekte, 22 metropolitaanse en vier oorsese préfectures de région (gewesprefekture), 326 metroploitaanse en 13 oorsese sous-préfets d'arrondissements (arrondissement-sub-prefekte) en sewe préfets de zone, een vir elke verdedigingsone. In Parys is die préfet de la zone de défense die prefek van die polisie.^[2]

'n Aantal Franssperekende lande in Afrika gebruik prefekture op verskillende maniere, of het dit op 'n stadium gebruik.

• Reeds voor Algerië in Frankryk geassimileer is op 24 Oktober 1870 en dit deel geword van Frankryk, het die Franse Republiek in 1848 'n departement met 'n prefek in elke provinsie van Algerië geskep. Van 1870 is Algerië as deel van Frankryk gesien met drie nuwe Franse departemente in Afrika: Oran, Algiers en Constantine en soos in Frankryk het dit ook Prefekture in elkeen van die departemente gehad. Vandag word Algerië in 48 wilaya verdeel wat as prefektuere gesien word.
• In Marokko vorm prefekture en provinsies die tweedevlak administratiewe onderafdelings wat onderafdelings van Régions is. Elke prefektuur word verdeel in distrikte (cercles, enkelvoud cercle), munisipaliteite (communes, enkelvoud commune) of stedelike munisipaliteite (communes urbaines, enkelvoud commune urbaine), en arrondissements in sommige metropolitaanse gebiede.
• Madagaskar – in 1960 is Madagaskar verdeel in ses provinsies wat weer in prefekture verdeel is wat weer in sub-prefekture (sous-préfectures), dan kantons, dorpe en hameaux verdeel is. In die tweede malgasiese Republiek (1973–1992) is die land egter herorganiseer in ses faritanin' wat weer verdeel is in fivondronana of fivondronampokontany, daarna in firaisana of firaisampokontany, en dan fokontany (doprpe), en dan fokonolona (outonome landelike kollektiewe). Die verdelings is op verskeie manier in westerse tale vertaal , fivondronana word byvoorbeeld na distrikte, prefekture, subprefekture subggeweste of ensembles (versamelings) vertaal. Dit is weer in die 1992 grondwet verander wat gelei het tot nuwe definisies.
• Guinee word in 34 prefekture verdeel.^[3]
• Ivoorkus – Vanaf 1987 is die Ivoorkus verdeel in nege-en-veertig prefekture. Die prefekturale administrasie, aangevoer deur 'n prefek (préfet), verteenwoordig die uitvoerende gesag binne 'n prefektuur.^[4]
• Togo word verdeel in vyf régions (geweste) wat verder onderverdeel word in 30 prefekture en een commune.^[5]
• Die Sentraal-Afrikaanse Republiek word verdeel in veertien prefekture en twee ekonomiese prefekture. Die prefekture word verder verdeel in een-en-sewentig sub-prefekture.

In Italië is die prefektuur (Italiaans: Prefettura) die kantoor van die prefek (prefetto), die staat se verteenwoordiger in 'n provinsie.^[6]

In Albanië is prefekture (Albanies prefekturë), amptelik graafskappe (Albanies: qarku, enkelvoud: qark), die twaalf onderafdelings van die land wat weer in distrikte verdeel word wat soms as subprefekture beskryf word.

Griekeland word verdeel in 13 administratiewe streke wat as periferieë bekend staan wat weer in 3 super-prefekture en 54 prefekture of nomes verdeel word. Volgens Griekeland se grondwet is die prefekture hoofsaaklik 'n tweedegraadse organisering van plaaslike selfregering. Hulle is egter nie verhewe bo Gemeenskappe en Munisipaliteite nie. Na die regshervorming van 1994 is meeste van die magte van die prefekture aan die periferieë oorgedra. Hulle behou egter steeds seker administratiewe pligte wat deur die sentrale regering aan hulle toegeken word. Van 1994 is die amp van prefek 'n verkose posisie.

In Brasilië verwys prefektuur (Portugees: prefeitura) na die Stadsaal, wat die uitvoerende regering van 'n stad huisves, en na die burgemeester se kantoor.

Die prefekture van Japan is Japan se 47 sub-nasionale jurisdiksies: een metropool (都 to), Tokio; een rondgang (道 dō), Hokkaido; twee stedelike prefekture (府 fu), Osaka en Kioto; en 43 ander prefekture (県 ken). In Japannees word hulle algemeen na verwys as todōfuken (都道府県). Prefekture in Japan is regeringsliggame wat groter as stede en dorpe is. Elke prefektuur word gelei deur 'n direk verkose goewerneur en 'n enkelkamer-parlement.

In die konteks van China verwys prefektuur na 'n verskeie onverwante politieke onderafdelings van beide Antieke en Moderne China. In die moderne konteks word prefek-vlak (地区级, afgekort 地级, "streek") gebruik om na 'n verdeling tussen provinsie en land vlak te verwys. Die prefek-vlak is die tweede vlak in die administratiewe hiërargie van die Volksrepubliek China. Daar is vier soorte prefektuur-vlak afdelings: prefekture, prefektuur-vlak stede, outonome prefekture, en bonde.

Die moderne Chinese prefektuur is 'n betreklik onlangse skepping. Wanneer die woord "prefektuur" gebruik word in literatuur oor Antieke China, verwys dit óf na xian of zhou, wat twee ander soorte administratiewe afdelings was.