Witseerkeel
|
|
Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word. |
| Witseerkeel | ||
| Klassifikasie en eksterne bronne | ||
| ||
| 'n Kind met witseerkeel, wat tipies tot 'n opgeswelde nek lei | ||
| ICD-10 | A36 | |
| ICD-9 | 032 | |
| DiseasesDB | 3122 | |
| MedlinePlus | 001608 | |
| eMedicine | emerg/138med/459 oph/674 ped/596 | |
| MeSH | D004165 | |
 Mediese waarskuwing
| ||
Witseerkeel, ook bekend as Difterie, is 'n akute, aansteeklike siekte van veral die boonste lugweë. Dit word veroorsaak deur die organisme Corynebacterium diphtheriae. Daar is 'n entstof teen witseerkeel.
Witseerkeel is 'n ernstige infeksie wat veroorsaak word deur stamme van die bakterie Corynebacterium diphtheriae of soms C. ulcerans[1] of C. pseudotuberculosis.[2] Mense is die enigste bekende natuurlike gasheer vir C. diphtheriae. C. ulcerans en C. pseudotuberculosis is soönoses wat mastitis en limfadenitis by beeste veroorsaak. [2] Die bakteries is Gram-positief.[3] en produseer 'n gifstof. Dit is hierdie gifstof wat kan veroorsaak dat mense baie siek word.
Verspreiding
[wysig | wysig bron]Witseerkeelbakterieë versprei van persoon tot persoon, gewoonlik deur respiratoriese druppels, soos van hoes of nies. Mense kan ook siek word as hulle aan besmette oop sere raak. Diegene met 'n groter risiko om siek te word, sluit in:[4]
- Mense in dieselfde huishouding
- Mense met 'n geskiedenis van gereelde, noue kontak met die pasiënt
- Mense wat direk blootgestel is aan afskeidings vanaf die vermoedelike infeksieplek (bv. mond, vel) van die pasiënt
Witseerkeel tas gewoonlik die slymvliese van die neus en keel aan.[4] Na infeksie, na 'n gewoonlik kort inkubasieperiode (2-5 dae), kan die vrystelling van die sitotoksien kenmerkende letsels op die aangetaste slymvliese (mangels, farinks, larinks, neusslymvies) of wonde veroorsaak. Obstruksie van die lugweg kan volg. Die gifstof, sodra dit geabsorbeer is, bereik ander organe en kan miokarditis, verlammende simptome en nefritis veroorsaak. By nie-geënte individue, en veral as behoorlike behandeling vertraag word, kan dood in tot 10% van kliniese gevalle voorkom ten spyte van antibiotika en die gebruik van anti-sera, Witseerkeel word hoofsaaklik deur direkte projeksie (druppelverspreiding) oorgedra. Dit is voorkombaar deur inenting.[1]
Voorkoms
[wysig | wysig bron]
In die wêreld
[wysig | wysig bron]Dit is uiters seldsaam in die Verenigde State en ander ontwikkelde lande danksy wydverspreide inenting teen die siekte. Baie lande met beperkte gesondheidsorg- of inentingsopsies ervaar egter steeds hoë vlakke van witseerkeel. Dit kan met medikasie behandel word, maar in gevorderde stadiums kan witseerkeel die hart, die senuweestelsel en die niere beskadig. Selfs met behandeling kan witseerkeel dodelik wees, veral by kinders. Een teken van witseerkeel is geswelde kliere (vergrote limfknope) in die nek.[5]
In Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]In Suid-Afrika word witseerkeelbevattende entstof op 6, 10 en 14 weke en 18 maande (as een komponent van die seswaardige entstof) gratis aan alle kinders in openbare sektorfasiliteite aangebied. Hulpdosisse word aangebied op 6 en 12 jaar, en aan alle graad 5-leerders in openbare skole tydens die Menslike papilloomvirus (HPV) FV-inentingsveldtog. Witseerkeel is hierdeur 'n ongewone siekte in Suid-Afrika. Sedert die implementering van witseerkeelimmunisering in Suid-Afrika in die 1950's, is slegs sporadiese gevalle van witseerkeel, meestal waarby kinders onder die ouderdom van 15 jaar betrokke was, geïdentifiseer en aangemeld. Maar af en toe kom uitbrake voor. Tussen Januarie 2008 en Maart 2015 is drie laboratorium-bevestigde gevalle van respiratoriese difterie aangemeld.[2] ’n 19-Jarige manlike gevangene in Pollsmoor het op 28 Oktober 2023 witseerkeelsimptome opgedoen en is na die plaaslike hospitaal verwys vir verdere mediese sorg. Keeldeppers is dieselfde dag vir kultuurlaboratoriumtoetsing versamel en die resultate het vyf dae later (2 November) positief teruggekom. Ongelukkig het sy gesondheidstoestand aangehou om te versleg totdat hy op 5 November 2023 oorlede is.[6]
In Namibië
[wysig | wysig bron]Dit is ook in Namibië 'n ongewone siekte. Die aantal gevalle in 2021 en 2022 was nul.[7]
Die gifstof
[wysig | wysig bron]
Die difterietoksien DT is 'n paradigma-toksien in die enkel-peptied AB-toksienfamilie. Dit bevat 'n katalitiese A-fragment, wat deur 'n disulfiedbinding aan 'n B-fragment gekoppel is wat translokasie- (T) en reseptor- (R)-bindende vermoëns besit. Die N-terminus van die toksien bevat die katalitiese domein (C of A, wat uitruilbaar gebruik word), terwyl die C-terminus van DT die B-domein bevat. Dit word verder verdeel in die membraaninvoegende T- en R-domeine. DT word gekodeer deur die tox-geen en word deur die witseerkeelbakterie geproduseer. DT speel 'n sleutelrol in die voortgang van witseerkeelsiekte, wat 'n groot oorsaak was van morbiditeit en mortaliteit (5-17%) onder kinders, toe die entstof nog nie beskikbaar was nie. [3]
Die gifstof DT is 'n lid van die ART-superfamilie, wat ADP-ribose van NAD+ na 'n teikenproteïen oordra. Oor die algemeen teiken bakteriële ART 'n enkele aminosuur van 'n enkele proteïen met hoë spesifisiteit, terwyl die teikenresidu verskil na gelang van die toksiene. Dit is in teenstelling met eukariotiese ART's wat dikwels veelvuldige proteïenteikens verander en spesifiek arginien verander, eerder as ander aminosuurreste. Bakterieë se ART word in twee families verdeel, gebaseer op hul aminosuurreste wat belangrik is vir hul katalitiese aktiwiteit: bakteriële RSE- en HYE-ART. DT behoort aan die HYE-familie; ander lede in bakteriële HYE-ARTs is ExoA van Pseudomonas aeruginosa en die cholix-toksien van V. cholera. Hulle teiken slegs een post-translasie-gemodifiseerde aminosuur, diftamied. Dit is in teenstelling met lede in die bakteriese RSE-familie, wat 'n enkele aminosuurresidu op 'n enkele teikenproteïen teiken wat, afhangende van die toksien, sisteïen, arginien, treonien, glutamien of asparagien kan wees.[3]
Witseerkeeltoksien word as 'n enkele polipeptiedketting van 535 aminosure deur die bakterie afgeskei. Die gifstof word bestudeer vir terapeutiese toepassing, veral teen breingewasse soos glioblastoma.[8]
Galery
[wysig | wysig bron]-
Keel van 'n pasiënt met witseerkeel
-
Letsel op die been
Bron
[wysig | wysig bron]- Dokter in die huis, Dr Jan van Elfen, 1993 ISBN 0 624 03234 5
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 "diphtheria: facts". ECDC (Europa).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "Diphtheria" (PDF). NICD.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Jeongmin Song (2022). Chapter Three - Bacterial AB toxins and host–microbe interactions; in: Advances in Microbial Physiology. Vol. 81. Academic Press. pp. 67–109. doi:10.1016/bs.ampbs.2022.06.002. ISBN 9780323989886.
- ↑ 4,0 4,1 "Causes-transmission". CDC (VSA).
- ↑ "diphtheria". Mayo clinic.
- ↑ "Diphtheria Outbreak disease in Western Cape". RSA regering.
- ↑ "Diphtheria reported cases". Knoema.
- ↑ V. Chandramohan, J.H. Sampson, I.H. Pastan, D.D. Bigner (2017). Chapter 10 - Immunotoxin Therapy for Brain Tumors; in: Translational Immunotherapy of Brain Tumors. Academic Press. pp. 227–260. doi:10.1016/B978-0-12-802420-1.00010-7. ISBN 9780128024201.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Witseerkeel.
