Alewyn Petrus Grové

Alewyn Petrus Grové (1918–2004) was ’n letterkundige en professor en hoof van die Departement Afrikaanse Letterkunde aan die Universiteit van Pretoria en later dekaan van die Fakulteit Lettere en Wysbegeerte. Hy was vir ’n termyn voorsitter van die Raad van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en ook 'n lid en voorsitter van die Akademie se Letterkundekommissie. Hy skryf verskeie werke oor die letterkunde. Die skrywer Henriette Grové was met hom getroud.

Alewyn Petrus Grové is op 10 Junie 1918 in Potchefstroom gebore, waar hy ook skoolgegaan het. Hy is die enigste kind en sy pa is oorlede toe hy nog ’n klein seuntjie was. Hy matrikuleer in 1935 in die eerste klas aan die Hoër Volkskool Potchefstroom en studeer dan verder aan die plaaslike universiteit, destyds nog die Potchefstroomse Universiteitskollege. Professor Gerrit Dekker is hier ’n rigtinggewende invloed op hom. Hy behaal in 1938 die B.A.-graad, in 1939 die M.A.-graad in Afrikaans en Nederlands met ’n verhandeling oor “Die religieuse gevoel in ons jongste digkuns” en in 1940 die Hoër Onderwysdiploma, laasgenoemde twee kwalifikasies met lof.

In 1941 begin hy onderwys gee aan die Potchefstroomse Hoër Gimnasium, waar hy veral verantwoordelik is vir onderrig in Latyn. As jong onderwyser is hy ook baie gemoeid met sportafrigting, veral rugby en krieket. Intussen studeer hy vir sy doktorale eksamen, wat hy aan die einde van 1946 aflê. Op 29 Junie 1945 trou hy met Hester Henriette Venter, die later baie bekende prosaskrywer en dramaturg Henriette Grové. Uit die huwelik word twee seuns (Niek en Alewyn) en twee dogters (Elsa en Mariet) gebore. Hy aanvaar in 1947 ’n pos as lektor in Afrikaans-Nederlands aan die Natalse Universiteitskollege in Pietermaritzburg, waar G.S. Nienaber destyds die departementshoof was. In hierdie tyd werk hy aan sy proefskrif oor “P.C. Boutens as Negentiger” en hy promoveer in 1950 onder leiding van Gerrit Dekker aan die Potchefstroomse Universiteit. Hy word deur die kultuurvereniging uitgenooi om lesings aan verskeie Nederlandse en Belgiese universiteite te gee. In dieselfde jaar word hy bevorder tot senior lektor en in 1958 word hy medeprofessor.

Tydens ’n verlofperiode in 1951 en 1952 spandeer hy agt maande in Europa, meer bepaald in Nederland. Hy word in 1952 lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en in 1953 lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. In Julie 1959 word hy aangestel as senior lektor aan die Universiteit van Pretoria, waar hy in 1962 professor en hoof van die departement Afrikaanse letterkunde word. Sy intreerede, “Die soek na kriteria”, lewer hy op 19 Junie 1962. In hierdie tyd is sy kollegas professor S.A. Louw, hoof van die departement Afrikaanse, Nederlandse en Germaanse taalkunde en professor T.J. Buning hoof van die departement Nederlandse letterkunde. In 1967 word die destydse departement van Afrikaans-Nederlands in een saamgevoeg, met professor Grové as hoofleraar. Reeds in 1972 word hy deeltydse dekaan van die Fakulteit Lettere en Wysbegeerte en universiteitsverteenwoordiger in die Gemeenskaplike Matrikulasieraad. Vir drie termyne dien hy ook as een van vier senaatsverteenwoordigers in die Raad van die Universiteit. Aan die einde van 1982 lê hy die hoofskap van die departement Afrikaans neer en word voltydse dekaan van die Fakulteit Lettere en Wysbegeerte. In Julie 1983 tree hy formeel uit die diens van die Universiteit van Pretoria.

Vanaf Junie 1960 tot 1970 is hy eindredakteur van Standpunte, nadat hy reeds in 1955 tot die redaksie toetree en later tot 1986 steeds op die redaksie dien. Vir twee jaar in die sestigerjare (1963–1965) behartig hy die boekeblad van Die Vaderland en in 1963 word hy deeltydse lid van die Raad van Beheer oor Publikasies en dien ook later vanaf 1975 tot 1994 op die Appèlraad oor Publikasies. Hy speel onder andere ’n prominente rol om te verseker dat die Hertzogprys in 1964 aan die destyds omstrede “Sewe dae by die Silbersteins” van Etienne Leroux toegeken word, terwyl hy ook ’n leidende rol speel om te probeer verhoed dat “Magersfontein, O Magersfontein” verbied word. Na die verbod is hy instrumenteel om die roman met die Hertzogprys te bekroon. Hy dien vanaf 1953 tot 1998 op die letterkundekommissie van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en is vir twee termyne voorsitter van hierdie kommissie. Vanaf 1977 tot 1979 is hy voorsitter van die Raad van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Tydens sy loopbaan tree hy op as keurder vir nuwe publikasies vir verskeie uitgewers, terwyl hy vele skrywers help om hulle boeke persklaar te maak.

In 1984 lewer hy op uitnodiging van die Randse Afrikaanse Universiteit die N.P. van Wyk Louw-gedenklesing en in 1989 lewer hy op uitnodiging van die Universiteit van Stellenbosch die D.J. Opperman-gedenklesing. Hy is op 25 Februarie 2004 weens longvlieskanker in sy huis in Lynnwood in Pretoria oorlede.

Hy skryf verskeie letterkundige boeke. In “Die duister digter” ^[1] word opstelle van hom oor die digters sedert Dertig gebundel, met die titel van die boek afkomstig uit die werk van Menno ter Braak. Hierdie nuwe geslag digters is destyds deur ’n ouer geslag van “duisterheid” beskuldig weens hulle individualiteit en afwyking van die tradisionele fokus op nasionalisme, ’n aanspraak wat Grové in sy inleidingsopstel verwerp. “Oordeel en vooroordeel” bevat belangrike opstelle oor die Afrikaanse prosa. Die “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” is ’n sakgrootte naslaanwerk waarin belangrike begrippe verklaar en feite verskaf word oor belangrike figure in die letterkunde.^[2] “Woord en wonder” ^[3]is ’n inleidende studie oor die tegniek van die poësie, wat wyd voorgeskryf word aan universiteite en dan ook verskeie herdrukke beleef.^[4] Saam met Elize Botha skryf hy^[5] “Handleiding by die studie van die letterkunde”,^[6] waar hy die gedeeltes oor die poësie en drama hanteer en Botha die afdeling oor die prosa bydra.^[7] “Die dokument agter die gedig” ^[8]is ’n blokboek waarin hy die oorspronklike dokumente of artikels wat as bron vir gedigte van Opperman en Van Wyk Louw gedien het, belig en die manier waarop die gedig hieruit ontstaan het bespreek. Eweneens werk van korter formaat is sy monografie oor “D.J. Opperman” en sy blokboek oor “Raka” van N.P. van Wyk Louw. Sy belangrikste beskouinge en resensies van die vyftigerjare word versamel in ^[9]“Oordeel en vooroordeel”. In ’n heruitgawe van hierdie werk in 1965 bepaal hy hom hoofsaaklik tot boekbesprekings en voeg ’n aantal resensie by oor belangrike werke wat sedert die eerste uitgawe verskyn het, terwyl hy in ’n aparte afdeling die eietydse prosa bespreek. Hierin belig hy benewens die uitstaande kenmerke van die werk onder bespreking ook literêr-teoretiese sake, wat hom in staat stel om veral die moderne laaggedig en die werk van Opperman suiwer te ontleed.^[10] “Fyn net van die woord” is ’n saambundeling van sy letterkundige opstelle, ook dié wat in die eerste uitgawe van “Oordeel en vooroordeel” verskyn het.^[11] “Dagsoom” ^[12]is ’n bundel van sy letterkundige opstelle wat by geleentheid^[13] van sy sestigste verjaarsdag saamgebundel en uitgegee word.^[14] Hy lewer verskeie bydraes tot boeke. By die 1961 uitgawe van “Swart pelgrim” van F.A. Venter skryf hy ’n addendum oor “Die aktuele roman”, terwyl hy inleidings skryf vir “Drie prosastukke van Jochem van Bruggen” (1961), “Trekvoëls: ’n Keur uit Afrikaanse reisverhale” (1969) en “Sewentien” (1971), ’n keur uit die verhale van C.M. van den Heever. Hy lewer onder andere artikels vir “Beskouings oor poësie” (redakteur T.T. Cloete), “Smal swaard en blink” (redakteur Ernst van Heerden), “Die verband tussen die kunste” en “Die kuns en die gemeenskap” (redakteur G. Cronjé), “Woord en wederwoord” en “Die lewende Totius” (redakteur Merwe Scholtz). Vir “Die Afrikaanse Literatuur sedert sestig” (onder redaksie van T.T. Cloete) skryf hy die oorsig oor die sosiale, politiese, ekonomiese en literêre tendense van die periode asook ’n inleiding en vir “Perspektief en profiel” onder redaksie van P.J. Nienaber skryf hy profiele oor die werk van W.E.G. Louw, N.P. van Wyk Louw en D.J. Opperman. Vir die bloemlesing “Tuinprovinsie Natal” onder redaksie van C.J.M. Nienaber skryf hy oor sy herinneringe aan sy tyd in Pietermaritzburg. Ook as samesteller is hy werksaam en so versamel hy in 1975 ’n aantal lesings deur kollegas in die bundel “In en om die letterkunde”,^[15][16] asook keuses uit die werk van A.A.J. van Niekerk in “Verlange is verniet” en J. van Melle ^[17] in “Oom Karel neem sy geweer saam”.^[18] Vir laasgenoemde skryf hy ook ’n insiggewende inleiding. Vir die sestigste verjaarsdag van Etienne Leroux is hy verantwoordelik vir die samestelling van die huldigingsbundel “Beeld van waarheid”, waarvoor hy ook ’n bydrae lewer. Benewens talle resensies en artikels wat in tydskrifte (insluitende Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde) en koerante verskyn, behartig hy vanaf 1985 ook die gereelde “Poësiekroniek” van die Tydskrif vir Geesteswetenskappe.

In 1963 ontvang hy die Stalsprys vir Literatuurwetenskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. By sy aftrede in 1983 word die huldigingsbundel “Samehang en sin” onder redaksie van professore Elize Botha en Réna Pretorius aan hom oorhandig, waaraan kollegas verbonde aan sewe universiteite meewerk. Hy ontvang twee eredoktorsgrade, in 1985 van die Universiteit van Suid-Afrika en in 1988 van die Universiteit van Pretoria. Die Staatspresident vereer hom in 1989 met die Orde vir Voortreflike Diens Goud en in 1997 word hy tot erelid van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns verkies.

• Antonissen, Rob “Verkenning en kritiek” H.A.U.M. Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 1979
• Botha, Elize en Pretorius, Réna (reds.) “Samehang en sin” Tafelberg-Uitgewers Kaapstad Eerste druk 1983
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, C.J.M. (redakteur) “Tuinprovinsie Natal” Tafelberg Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste  uitgawe 1977
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse
• letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969

• Botha, Amanda “’n Taal leef of sterf in sy letterkunde” “Die Transvaler” 10 Junie 1978
• Botha, Elize “By geleentheid van die sestigste verjaarsdag van A.P. Grové” “Tydskrif vir Letterkunde”
• Nuwe reeks 16 no. 3, Augustus 1978
• Botha, Elize “A.P. Grové – aristokraat van kritiek” “Beeld” 11 Maart 2004
• Human, Koos “Taal kan dankbaar wees” “Die Burger” 28 Februarie 2004
• Jansen, Herman “’n Groot gees i Afrikaanse literatuur” “Rapport” 29 Februarie 2004
• Magnus, Liela “A.P. Grové, literêre reus, sterf op 85 aan kanker” “Beeld” 26 Februarie 2004
• Nieuwoudt, Stephanie “’n Leeftyd van kritiseer, ontleed en keur” “Plus” 10 Junie 1998
• Pretorius, Réna “A.P. Grové: Triomfantlik 80!” “Insig” Junie 1998
• Snyman, N.J. “Die prosakritiek van A.P. Grové” “Standpunte” Nuwe reeks 165, Junie 1983

• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Grov%C3%83%C2%A9,_Alewyn_Petrus
• Magnus, Liela Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2004/02/26/OB/3k/02.html
• Who’s Who SA: http://whoswho.co.za/alewyn-grov-3890 Geargiveer 18 Februarie 2017 op Wayback Machine
• Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3AGrove%2C+Alewyn+Petrus.&qt=hot_author