Somali

Somalin Federativine Tazovaldkund
Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya (somal.)
جمهورية الصومال الفدرالية (arab.)
*(Džumhūrījat Aṣ Ṣūmāl Al' Fidirālījah)*
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Mogadišo
Eläjiden lugu (2018)	11,259,029 ristitud
Pind	637,657 km²
Kel'	somalin, araban
Valdkundan pämez'	Mohamed Abdullahi Mohamed
Päministr	Hassan Ali Haire
Religii	islam
Valüt	Somalin šilling (SOS)
Internet-domen	.so
Telefonkod	+252
Aigvö	UTC+3

Somali, täuz' oficialine nimituz — Somalin Federativine Tazovaldkund (somalin kelel: Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, arab.: جمهورية الصومال الفدرالية Džumhūrījat Aṣ Ṣūmāl Al' Fidirālījah), om valdkund Päivnouzmaižes Afrikas. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Mogadišo.

Istorii

Ezmäižed lidnad-valdkundad sünduiba Somalin territorijal 200:ndes vodes EME.

Vozil 1884−1960 Somalin erazvuiččed palad oliba Suren Britanijan (Somalilend) da Italijan kolonijoikš. Erased heimod tundištuiba Efiopijan tobmut.

Vl 1960 heinkun 1. päiväl Somali tedištoiti ripmatomut Sures Britanijaspäi da Italijaspäi, i kaks' endišt kolonijad ühtištuihe.

Vl 1969 redukun 21. päiväl sodakukerduz tegihe valdkundas. Vl 1991 rahvahanikoiden soda zavodihe valdkundas, se jätktase nügüd'-ki.

Vl 2012 elokun 1. päiväl Nacionaline Konstitucine Suim vahvišti uden pordaigaližen Konstitucijan.^[2]

Geografijan andmused

Somali om mavaldkundröunoiš Kenijanke suvipäivlaskmas (röunan piduz — 682 km), Efiopijanke päivlaskmas (1600 km) da Džibutinke lodehes (58 km). Ühthine röun kuivmadme om 2340 km. Somalin randad lainištab Indine valdmeri, pohjoižes — sen Adenan laht. Ühthine randanpird om 3025 km pitte.

Reljef om tazo tobjimalaz. Pohjoižes om plato 500..1500 m ü.m.t. korktusidenke. Järved reskvedenke sädase necen platon alangoil (balleh:il) mussonan aigan. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Šimbiris-mägi, 2416 m meren pindan päl. Kaikenaigaižed joged oma man suves: Džubb i Uabe Šebelle.

Klimat om letetazangišton räk da kuiv, suves — subekvatorialine mussonine. Paneb 200..300 mm sadegid vodes, suvipäivlaskmas 600 mm.

Londuseližed pävarad oma londuseline gaz, raudkivend, uran, vanadii, torii, tin, vas'k, boksitad; toižed varad oma sauvondgips da keitandsol.

Politine sistem

Ohjandusen form om federaline parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (somal.: Madaxaweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliyeed). Hän paneb radsijha päministrad (somal.: Ra'iisul wasaaraha Soomaaliya, arab.: رئيس وزراء الصومال Rajijs vuzara' al-suumal). Päministr formiruib ohjastust. Parlament valičeb prezidentad nelläks vodeks, voib olda kaks' strokud.

Parlament om kaks'kodine Somalin Federaline Parlament (somal.: Golaha Shacabka Soomaaliya vai Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, arab.: البرلمان الاتحادي في الصومال Al-barlaman al-aitihadiu fi al-suumal). Üläkodi om 54 ühtnijanke. Alakodi om Rahvahan Kodi, se kogoneb 275 ühtnijaspäi, sidä kesken 30% oma naižed, kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks.

Vl 2012 elokun 20. päiväl Nacionaline Konstitucine Suim (135 ühtnijad) vahvišti parlamentan ühtnijoiden nimikirjutesen, edel sidä jäl'gmäižed valičendad parlamentha oliba vl 1984. Parlamentan ühtnijoiden järgvaličendad oliba vn 2016 redukus-kül'mkus, 14 025 valičijad-delegatad tegihe niid rahvahanikoiden sodan tagut.

Vl 2012 sügüz'kun 10. päiväl parlament valiči prezidentad ezmäižen kerdan pit'kas aigas, hän oli Mahmud Hasan Šeih. Nügüdläine prezident om Mohamed Abdullahi Mohamed, hän om valitud parlamental vn 2017 8. uhokud (55,9% änid) da radab vs 2017 uhokun 16. päiväspäi. Hassan Ali Haire radab päministran vs 2017 keväz'kun 1. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Somalin administrativiž-territorialine jagand.

Somali jagase 18 administrativižeks agjaks (üks'lugu gobol) oficialižikš. Agjad alajagasoiš 90 ümbrikho (üks'lugu degmo).

Eläjad

Somališ elädas somalilaižed, kaik hö oma islamanuskojad-sunnitad. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 10 428 043 eläjad endustusen mödhe. Jäl'gmäine rahvahanlugemine oli vl 1975.

Rahvahad (2012): somali — 85%, bantukel'žed da toižed rahvahad — 15% (sidä kesken 30 tuhad arabialaižid).

Toižed sured lidnad (enamba 500 tuh. ristituid, surembaspäi penembha): Hargeis, Bosaso, Gal'kajo.

Rahvahanižanduz

Somalin päeksport om eläbad kabjživatad (86%: lambhad 61%, lehmäd 17%, toižed 8%); toine eksport — puhil' (6%), nahkad (2%).

Homaičendad

Irdkosketused

Somali Vikiaitas

	Afrikan valdkundad
	Afrikan valdkundad Alžir \| Angol \| Benin \| Botsvan \| Burkina Faso \| Burundi \| Čad \| Džibuti \| Efiopii \| Egipt¹ \| Ekvatorialine Gvinei \| Eritrei \| Esvatini \| Gabon \| Gambii \| Gan \| Gvinei \| Gvinei-Bisau \| Jemen¹ \| Kabo Verde \| Kamerun \| Kenii \| Keskafrikan Tazovaldkund \| Komoran Sared \| Kongon Demokratine Tazovaldkund \| Kongon Tazovaldkund \| Kot d'Ivuar \| Lesoto \| Liberii \| Livii \| Madagaskar \| Malavi \| Mali \| Marok \| Mavrikii \| Mavritanii \| Mozambik \| Namibii \| Niger \| Nigerii \| Ruand \| San Tome da Prinsipi \| Seišelan Sared \| Senegal \| Sjerra Leone \| Somali \| Sudan \| Suviafrikan Tazovaldkund \| Suvisudan \| Zambii \| Zimbabve \| Tanzanii \| Togo \| Tunis \| Ugand
	¹ Om Azijas mugažo.

[1] Somalin ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Vn 2012 Somalin Konstitucii. — Somaliweyn.com. (angl.)

[1]

[2]