Baltimor

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1729. Nimitihe irlandižen Baltimor-lordan-manpidajan (1605−1675) kanzannimen mödhe, se libub irlandijan Baile an Tí Mhóir-sanoišpäi «Suren pertin lidn». Lidnan päkäskuz om vahvištadud vl 1796−1797. Sai ripmatoman lidnan statusad vl 1851. Eli deindustrializacijas läbi 20. voz'sadan lopus.

Baltimor šingotase järedaks meriportaks alusenpanendan aigaspäi i transportan toižil edheotandoil (kaik läz 100 tuhad radsijid), sömtegimištol (sahartegim), kivivoin ümbriradmižel, holitišiden sferal (24,5 mln turistoid vl 2014, tervhudenkaičend). Järedoiden kompanijoiden päfaterad: Under Armour (sobad, kengäd), Royal Farms (torguindverk), Legg Mason (kapitalanpanmižiden menedžment), The Cordish Companies (sauvond i likutamatomuden šingotez), BRT Laboratories (DNA:n testiruind). Vhesai 2012 raudan metallurgijan «Sparrows Point»-tegim radoi lidnas (3 mln terast vodes, 2008), se oli kaikiš järedamb mugoine mail'mas 20. voz'sadan keskes. Vll 1935−2005 «General Motors»-kompanijan avtotegim oli olmas, ende laivansauvomižen kompanijad mugažo oliba.

Lidn sijadase Patapsko-jogen randal läz sen lanktendan sijad Atlantižen valdmeren Česapikan lahthe, 0..150 m korktusil, 10 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Merikar lidnas om Südäikar (angl.: Inner Harbor). Ühthine pind om 238,4 km², sidä kesken kuivma 209,6 km², vezi 28,8 km². Vašington-pälidn om 64 km suvipäivlaskmha.

Klimat om subtropine neps. Voden keskmäine lämuz om +12,8 C°, absolütine minimum — −22 C°. Paneb sadegid 1065 mm vodes, läz tazomäras kuidme, vähemba vilukus-uhokus (74..78 mm kus). Meren lämuz sase +23..+25 Cel'sijan gradushasai heinkus-sügüz'kus.

Baltimor jagase läz 300 susedkundaks (angl.: neighborhood), ühtištadas niid ühesha geografižhe regionha.

Edeližed lidnan pämehed oma Džek Jang (Bernard "Jack" Young, sulaku 2019 — tal'vku 2020), Ketrin Pju (Catherine Pugh, tal'vku 2016 — semendku 2019).

Vll 1830−1850 Baltimor oli AÜV:oiden kahtenz' surtte lidn (Nju Jorkan jäl'ghe). Vn 2010 valdkundan rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 620 961 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 949 708 eläjad vl 1950, sid' se poleneb joga rahvahanlugemižen mödhe. Läz 2,8 mln eläjid om ezilidnoidenke (2019, štatan ühtenz' i 21. sija valdkundas), mülüb konurbacijha Vašington-pälidnanke (9,8 mln rist. vl 2018, 4. sija valdkundas).

Augotižlibundan mödhe (2010): afroamerikalaižed — 63,7 %, evropalaižed — 29,6 %, ispanijalaižed i latinamerikalaižed — 4,2 %, azijalaižed — 2,3 %, toiženke augotižlibundanke — 0,2 %.

Avtobusad, kiruhavtobusad, kiruhtramvai (vspäi 1992, koume jonod 33 seižutesenke, 48 km raudted), metropoliten (üks'jäine jono vspäi 1983, kaik om 14 stancijad i 25 km raudted vspäi 1995) i «MARC Train»-ezilidnelektrojonused oma kundaližeks transportaks lidnas da sen ümbrištos, «Maryland Transit Administration»-kompanii (MTA) ohjastab necil transportsistemal. Baltimoran järed «Helen Delich Bentley»-meriport (aluz vl 1706 edel lidnad völ) i raudte («Amtrak»-kompanii) ratas ühtes jüguihe näht. Päraudtestancii om Penn.

Rahvahidenkeskeine civiline Baltimor / Vašington-lendimport Tergud Maršallan nimed^[1] (BWI / KBWI, 27 mln passažiroid i 227 tuh. jügutonnoid vl 2019) radab 14 km suvhe lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid AÜV:oidme päpaloin, Kankun-lebutahozesai i Nassauhu, mugažo Kanadan i Evropan azjaližihe surihe lidnoihe.

1. ↑ Rahvahidenkeskeižen Baltimor / Vašington-lendimportan sait (bwiairport.com). (angl.)

• Lidnan oficialine sait (baltimorecity.gov). (angl.)