Diałeto biziaco

Diałeto biziaco

Tipo	diałeto
Diałeto de	vèneto
Parlà in	Italia
Autòctono de	Friul-Venesia Julia (Provincia de Gorisia)
Parlanti
Totałe	tra 40 000 e 60 000
Caratarìsteghe
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana łéngue indoeoropee łéngue itàłeghe łéngue romanze łéngue ìtało-osidentałi vèneto
Còdazi
ISO 639-2	roa (lengue romanze)
Glottolog	bisi1243

El bixiaco^[1] (localmente ciamà bisiac) el xe on diałeto de ła łéngua vèneta, co influense del furlan e de altre parlade visine, parlà inte el teritorio de ła Bixiacaria in provincia de Gorisia.

Lisonz (Ixonso), poexia de Ivan Crico di Pieris, publicà in: Ivan Crico, Piture, Mondovì, Boetti, 1997.

(VEC)

«Par giaroni ciari de gnente me ’nvïo,
loghi de disért spiandor, onde che ’l còdul
al se frua saldo ’nzeà de ziti. Al vént
de boi se ’ndulzisse cu’l udor fiéul
dei pirantoni; là in cau, smagnada
del ciaro, zente foresta la polsa
zidìna, senza spetar. Del desmentegarme
al me recordo de nóu al se ànema
cui lusori che in alt - virtindo del burlaz -

i se ’npïa ta le ponte, contra al biau nét.»

Version de "La Parabola del Figliol Prodigo" in bisiaco

La paràbula del fiol fraión voltàda par bisiàc de Ivan Crico

'N omo al véa dói fiói. Al più zòvin, in zerca de bàgui, al ghe ga dimandà a só pare: "Tata, deme fòra cos che varìo de vér de la redità". E el pare, basta che el sìe cuntént, al ghe ga dà fòra dut quel che el ghe varìa tochést. Despò un par de dì, quel fiol, ciote sùso dute le só robe, l'è 'ndà star ta na vila luntana onde che el ga fruà malamentre quel che ghe véa dà fòra só pare. Co el ga sbagazà duti i bezi che el véa, par zonta, un ta quela vila la xe vignuda na bocóna de caristìa e cussì el se ga catà dut descunì, senza un che el ciame dó. Ta quei Stati, el ga scugnù datarse a menar a passón i porzéi de un sior de quele bande. Pa'la granda lodra che el véa, al se varìa passù anca cu'le caròbule ta l'àlbio dei porzéi; ma gnanca de quele, a élo, gnissùn i ghi ni déa. Tornà in sì, al se ga disést: "Quanti faméi, ta'l lógo de me pare, i ga bondànzia de pan, e mi culì a bàtar bava". Diman bogna che me levo bonòra e che vago a là de me pare par dìsarghe: "Tata, ò fasést pecà contra el Ziel e contra de vu; no xe de iust, savéu, che me nomé como vostro fiól. Par quel ve dimando de cignìrme conpagno de un dei faméi che vè". Cun quel pinsiér ta'l zarvél, el ga ciapà el ganbìn e el xe 'ndà delóngo a là de só pare. Co el iera drìo par rivar, s'anca uncòra tan vìa del lógo, só pare instès de in cau i el ga lumà e, de primo entro, cugnussù. Lòra, dut in t'un, só pare, moést de giòl de cór ma anca de cuntentèza, al ghe xe 'ndà 'ncontraghe, i lo ga ciapà a brazacòl e i lo ga basà". In ta quel al fiòl al ghe dise: "Tata, ò fasést pecà contra el Ziel e contra de vu; no xe de iust, savéu, che me nomé como vostro fiól". 'Nveze só pare, propio par el ben de vita che el ghe voléa, al ghe ga ordenà driodemàn ai faméi: "Àlo! Portè culì e mèteghe al vistì più bel ta'l dos, le scofe nóve ta i pé, e l'anél ta'l dé". Ciolè al vedél più gras, copélo e rustìlo, che despò lo magnaremo e faremo fràia". Parvìa che sto me fiòl al se véa pirdù e ancói el xe tornà de nóu vìu, al iera como mort e el xe stà catà". E i se ga mitù a fraiàr. Intant al fiòl più véc', che el iera drìo vignìr dei larghi, onde che el iera sta ta'l opra par duta la zornada, co el xe rivà ta'l curtìu el ga sintù che drento ta'l lógo i iera drìo sonar e far bài. Dato che gnissùn i lo véa virtì de sta nóa, al ghe ga dimandà a un faméi: Parvìa de ché, dìmesto, fàli fràia?". Al faméi al ghe ga respondést: " Vostro pare el ga vulù che copèmo al vedèl più gras, che lo rustimo e, cun quel e antro nesessario, el ga volést che naltri duti insèma magnèmo e fèmo fràia, parvìa che al xe tornà in famèa san e salvo, despò na zàia de tenp, vostro fradél". Sintuda na tala, al fiòl più véc' ghe xe vignù su na fota fin a no voler gnanca 'ndarghe rente. Ma só pare, inacòrt, al xe 'ndà fòra debòt e i el ga pregà de 'ndar drento cun éli. Propio un ta quel, al fiòl più véc' el ga zerca lòra de farghe cognossàr par che mutìu, drìo de quele nóe, al iera restà tantón malpago." A mi, che fago el mus de ani anori par vu, tata, e che no ò mai desubidì a gnissùn dei vostri òrdeni, no me vè mai dà gnanca un cavrét par paciàr cu'i me amìzi. 'Nveze par sto fiòl, tornà noma che co el ga finì de fliscàr duti i bezi che el ga bù cu'le babàze, oltra de vérlo vistù e calzà de nóu, ancói vè fasést copar anca al vedèl più gras par farghe le freghe". XXXI. Drio de quel dir, só pare al ghe ga respondést: "Fiòl, ti te me xe senpre sta dogna, e ògne roba mèa la xe senpre stada, sàsto, anca tóva. Ma scogna, mo, che fèmo fràia, parvìa che to fradél al iera como mort e el xe tornà de nóu vìu, al se véa pirdù e el xe stà catà".

• Diałeto Bisiac Archivià il 4 de zunjo 2011 in Internet Archive.
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Diałeto biziaco