Syi Jinping

Si Tszinpin (Chinese, talaffuzi [ɕǐ tɕi ̂ n.pʰi ̌ ŋ] ; ^{[lower-alpha 1]} 1953-yil 15-iyunda tugʻilgan) – xitoylik siyosatchi, Xitoy Kommunistik partiyasi (KKP) bosh kotibi va Markaziy harbiy komissiya (CMC) raisi va shu tariqa 2012-yildan beri Xitoyning oliy rahbari boʻlgan. 2013-yildan beri Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) raisi hisoblanadi. U Xitoy rahbariyatining beshinchi avlodiga mansub^[1][2][3][4].

Syi Jinping
习近平
Syi Jinping (2023-yil)
Fayl:Flag of the Peopleʼs Republic of China (alternate).svg  Xitoy Kommunistik partiyasi Bosh kotibi
Mansab davri 2012-yil 15-noyabr
Oʻtmishdoshi	Hu Jintao
Fayl:Flag of the Peopleʼs Republic of China (alternate).svg  Markaziy harbiy komissiya raisi
Mansab davri Partiya tasdigʻi: 2012-yil 15-noyabr Davlat tasdigʻi: 2013-yil 14-mart
Oʻtmishdoshi	Hu Jintao
Fayl:Flag of the Peopleʼs Republic of China (alternate).svg  Xitoy Kommunistik partiyasi kotibiyatining birinchi kotibi
Mansab davri 2007-yil 22-oktyabr – 2012-yil 15-noyabr
Oʻtmishdoshi	Zeng Qinghong
Vorisi	Liu Yunshan
Bosh kotib	Hu Jintao
Fayl:Flag of the Peopleʼs Republic of China (alternate).svg  8-Xitoy Xalq Respublikasi vitse-prezidenti
Mansab davri 2008-yil 15-mart – 2013-yil 14-mart
Prezident	Hu Jintao
Oʻtmishdoshi	Zeng Chinghong
Vorisi	Li Yuanchao
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	15-iyun 1953-yil (1953-06-15) (71 yosh) Pekin, Xitoy
Fuqaroligi
Siyosiy partiyasi	XKP (1974-yildan)
Turmush oʻrtogʻi	Ke Lingling (turm. 1979; ajr. 1982)
Bolalari	Syi Mingze
Onasi	Chyi Sin
Otasi	Syi Jongsyun
Qarindoshlari	Syi Yuanping (akasi) Chyi Chiaochiao (opasi) Deng Jiagui (qaynakasi) Jang Lanlan (qaynsinglisi)
Istiqomat joy(lar)i	Jongnanhai
Alma mater	Tsinghua universiteti (YFD)
Imzosi
Qoʻshin turi	Xalq ozodlik armiyasi
Xizmat yillari	1979—1982
Harbiy qism	Markaziy harbiy komissiya bosh boshqarmasi
Harbiy darajasi	Mudofaa vaziri Geng Biaoning kotibi

Xitoy kommunistlari faxriysi Si Chjungxunning oʻgʻli, oʻsmirlik paytida Madaniy inqilob paytida otasi bilan birga Yanchuan okrugiga surgun qilingan. U Shensi provinsiyasining Liangjiaxe qishlogʻidagi yaodongda yashagan. XKPga qoʻshilgan va mahalliy partiya kotibi boʻlib ishlagan. Tsinghua universitetida kimyo muhandisligi boʻyicha ishchi-dehqon-askar talaba sifatida oʻqiganidan soʻng, Si Xitoyning sohil boʻyidagi provinsiyalarida siyosiy lavozimlarda ishladi. Si 1999-yildan 2002-yilgacha Futszyan gubernatori boʻlgan, 2002-yildan 2007-yilgacha Chjeszyan viloyati gubernatori va partiya kotibi boʻlgan. Shanxay partiya kotibi Chen Liangyu ishdan boʻshatilgandan soʻng, Si 2007-yilda qisqa muddatga uning oʻrniga oʻtkazildi. Keyinchalik u oʻsha yili KKP Siyosiy byurosi Doimiy qoʻmitasiga (PSK) qoʻshildi va 2007-yil oktyabr oyida Markaziy Kotibiyatning birinchi kotibi boʻldi. 2008-yilda XXR vitse-prezidenti etib tayinlandi. 2016-yilda XKPdan rasman yetakchilik yadrosi unvonini oldi.

Si XXR tashkil etilganidan keyin tugʻilgan birinchi kompartiya bosh kotibidir. Hokimiyatga kelganidan beri, Si partiya intizomini mustahkamlash va ichki birlikni oʻrnatish uchun keng koʻlamli choralarni koʻrdi. Uning korrupsiyaga qarshi kampaniyasi taniqli amaldagi va isteʼfodagi XKP amaldorlari, shu jumladan sobiq aʼzosi Chjou Yongkanning qamalishiga olib keldi. Xitoyning AQSh bilan munosabatlariga, Xitoy-Hindiston chegarasidagi nizolarga nisbatan tajovuzkor tashqi siyosatni ishlab chiqdi va ilgari surdi. "Bir makon, bir yoʻl" tashabbusi orqali Xitoyning Afrika va Yevroosiyodagi taʼsirini kengaytirishga intildi. Xi davlat korxonalarini qoʻllab-quvvatlashni kengaytirdi, ilgʻor harbiy-fuqarolik uygʻunligi, qashshoqlikni bartaraf etish boʻyicha maqsadli dasturlarni nazorat qildi va mulk sektorini isloh qilishga harakat qildi. „Umumiy farovonlik“ni, tenglikni oshirishga qaratilgan bir qator siyosatni ilgari surdi, 2021-yilda texnologiya va taʼlim sohalariga qarshi keng qamrovli qoidalarni ishlab chiqdi. Si Tayvan prezidenti bilan 2015-yilda birinchi marta uchrashgan. Ammo munosabatlar 2016-yilda Demokratik progressiv partiya (DPP) vakili Tsay Inven gʻalaba qozonganidan keyin yomonlashgan. Xitoydagi COVID-19 pandemiyasini 2022-yilning dekabrigacha bartaraf etish strategiyasini yoʻlga qoʻydi. Gonkongda milliy xavfsizlik toʻgʻrisidagi qonunning qabul qilinishini nazorat qilib, shahardagi siyosiy muxolifatni, ayniqsa demokratiya tarafdorlarini bostirdi.

Koʻpincha siyosiy va ilmiy kuzatuvchilar tomonidan avtoritar rahbar sifatida taʼriflangan Xi senzura va omma kuzatuvning kuchayishi, inson huquqlarining buzilishi, jumladan Shinjonda bir million uygʻurning qiynoqqa solinishidan (baʼzi kuzatuvchilar buni genotsidning bir qismi deb taʼriflagan) iborat. Xi siyosiy gʻoyalari va tamoyillari partiya va milliy konstitutsiyalarga kiritilgan. 2018-yilda prezidentlik muddatiga cheklovlar olib tashlanishi, uning atrofida shaxsga sigʻinish siyosatini rivojlanishi sifatida taʼriflangan. XXR rahbariyatining beshinchi avlodining markaziy arbobi sifatida Si bir nechta lavozimlarni egallab, institutsional hokimiyatni markazlashtirdi, jumladan, milliy xavfsizlik, iqtisodiy va ijtimoiy islohotlar, harbiy tuzilmalarni qayta qurish va modernizatsiya qilish siyosatini amalga oshirdi. XKP Markaziy Qoʻmitasi 2021-yil noyabr oyida „tarixiy qaror“ qabul qildi. 2022-yil oktabr oyida uchinchi muddatga Xi XKP Bosh kotibi etib saylandi. 2023-yil martida uchinchi muddatga davlat rahbari etib saylandi.