Aleksey Sultonov

1969-yil 7-avgustda Toshkentda sozandalar oilasi boʻlgan Fayzulhaq Abdulhaqovich Sultonov va Natalya Mixaylovna Pogorelova oilasida tugʻilgan. Taniqli oʻzbek aktrisasi Zamira Hidoyatovaning nabirasi. Sergey ismli kichik ukasi bor.

Toʻrt yoshidan boshlab Sultonov Respublika musiqa maktabida oʻqituvchisi Tamara Popovna qoʻl ostida oʻqigan. Ilk bor yetti yoshida sahnaga chiqib, Motsartning „Re major“ asarini (K. 382) rondo orkestri bilan ijro etgan, sakkiz yoshidan boshlab muntazam ravishda konsertlarda qatnashgan. Oʻn besh yoshida Oʻzbekiston komsomol mukofoti laureati boʻlgan.

Moskva konservatoriyasiga Lev Naumov sinfiga oʻqishga kirgan.

1986-yilda Moskvada boʻlib oʻtgan VIII-Chaykovskiy nomidagi xalqaro tanlovda 16 yoshli Aleksey Sultonov tanlovning favoriti boʻlgan. Qur’a tashlashdan bir soat oldin, ijro paytida, Aleksey pianino qopqogʻini qoʻliga tushirgan (boshqa versiyaga koʻra, musiqachi gʻazab bilan devorga mushti bilan urgan) — shifokor uning barmogʻi singanini aytgan^[1]. Ammo Sultonov oʻynashga qaror qilgan, sahna ortida shifokor ogʻriq qoldiruvchi dori qilgan. Tomoshabinlar nima boʻlganidan xabardor boʻlib, uning barcha ikki raunddagi chiqishlaridan keyin uzoq vaqt qarsak chalishgan. Shunga qaramay, Sultonov finalchilar qatoridan joy olmagan.

1989-yilda Sultonov finalda Raxmaninovning ikkinchi kontsertini ijro etib, Van Klibern nomidagi xalqaro pianinochilar tanlovi gʻolibi boʻlgan[1][2]. Tomoshabinlar pianinochiga turib qarsak chalishgan, besh martadan ortiq taʼzim qilishga chaqirib. Tanlov Gran-prisini unga hakamlar hay’atiga raislik qilgan Van Klibernning oʻzi topshirgan.

Klibern nomidagi Tanlovda gʻolibchiqqandan keyin Aleksey Sultonov butun dunyo boʻylab shuhrat qozongan.

1990-yilda Moskva konservatoriyasining uchinchi kursidan ketgan va 1991-yilda AQShga koʻchib oʻtgan.

Keyinchalik Sultonov ikki marta yirik xalqaro musobaqalarda ishtirok etgan va har ikki safar ham bu ishtiroki shov-shuvli janjallar bilan birga sodir boʻlgan.

1995-yilda jamoatchilik hayratiga va matbuotning ishtiyoqiga qaramay, Shopen nomidagi pianinochilar tanlovining hakamlar hay’ati Sultonovga faqat ikkinchi mukofotni berishga qaror qilgan, birinchisini esa hech kimga bermaslikka qaror qilgan. Xafa boʻlgan Sultonov ikkinchi darajali diplomni olishdan bosh tortgan, shundan soʻng 26 yoshli pianinochi insultni boshdan kechirgan.

1998-yilda Chaykovskiy nomidagi xalqaro tanlovning hakamlar hay’ati Sultonovning S.S.Prokofyevning „Yettinchi sonata“ spektaklini juda temperamentli deb topgan va uni finalga qoʻymagan, bu esa katta janjal hamda matbuot va jamoatchilikning keskin reaksiyasiga sabab boʻlgan.

Tanlovning birinchi sovrini Denis Matsuyevga topshirilgan. Hakamlar hay’ati raisi, bastakor Andrey Eshpay ikkinchi bosqich natijalarini eʼlon qilar ekan, „Aleksey Sultonov finalga chiqa olmaganidan uyalganini“ aytgan.

2001-yilda Sultonov bir qator takroriy insultlarni boshdan kechirgan, bu esa tananing chap tomonining falajlanishiga va chap koʻzining koʻr boʻlishiga olib kelgan. U xayriya kontsertlarini davom ettirishga harakat qildi, bunda unga chap qoʻl qismlarini ijro etgan rafiqasi, violonchelchi Datse Abele yordam bergan^[2][3]. 2005-yil 30-iyunda musiqachi 35 yoshida vafot etgan.

Sultonov oʻzining feʼl-atvoriga koʻra romantik va postromantik repertuarga intilardi. Uning asosiy yozuvlari S.Raxmaninov, F.Shopen, F.List, A.Skriabin asarlaridan iborat edi. Aleksey Sultonovning sanʼati lirik obrazlarning ichiga shoʻngʻib ketishi, oʻzini oxirigacha bagiʻshlashi, shuningdek, pianinochi mahorati bilan ajralib turar edi.

• yodgorlik sayti (Wayback Machine saytida 2010-01-26 sanasida arxivlangan) (rus.)
• yodgorlik sayti^(ingl.)
• Aleksey Sultonovning xabarlari
• Aleksey Sultonov — zalning arklari ostidagi isyonkor ruh
• [www.forumklassika.ru/showthread.php?t=34113&p=605847&viewfull=1#post605847/ „Musiqiy dahoning hayoti va tirilishi“ — X. maqolasi. Rayka Aleksey Sultonov haqida]
• Документальный фильм Елены Погребижской «Гений, который прожил 35 лет. Никто не мог играть, как он. Алексей Султанов» YouTubeda