Zara

ZARA

Turi	koʻchmas mulk kompaniyasi, doʻkonlar tarmogʻi va biznes
Egasi	Marta Ortega
Qachon asos solingan	1975-yil
Joylashuvi	Spain La Korunya
Asoschi(lari)	Amancio Ortega Rosalía Mera
Mahsulot(lar)i	Kiyimlar va uy uchun mahsulotlar
Aylanma daromadi	19.1 mlrd yevro (2018-yil)
Shoʻba korxonalari	2,007 do'kon[1]
Vebsayti	http://www.zara.com/

Zara (ispancha Zara [θara]) Inditex kompaniyalar guruhining yetakchi chakana savdo tarmog‘i bo‘lib, ispaniyalik magnat Amancio Ortegaga tegishli, u shuningdek Massimo Dutti, Pull and Bear, Oysho, Zara Home, Uterqüe, Stradivarius, Lefties va Bershka kabi doʻkonlarga egalik qiladi. Asosiy ofis Ispaniyaning La-Korunya shahrida joylashgan boʻlib, u yerda birinchi doʻkon 1975-yilda ochilgan. Aytilishicha, Zara loyihani ishlab chiqishdan to sotuvga chiqishgacha atigi 2 hafta^[2] vaqtni oladi, bu sanoatdagi oʻrtacha 6 oyga nisbatan. Bundan tashqari, yil davomida 10 000 dan ortiq yangi dizaynlar ishlab chiqiladi. Zara ishlab chiqarish xarajatlari past boʻlgan mamlakatlarda ishlab chiqarish maydonchalarini tashkil etish uchun kiyim-kechak sanoatida keng tarqalgan tendentsiyaga qarshi tura oldi. Ehtimol, ular eng noodatiy strategiyani tanlagandir — kompaniya oʻz foydasining bir qismini reklama uchun sarflashdan koʻra, yangi shoxobchalar ochishga sarflaydi.

Louis Vuitton moda direktori [[Daniel Piet] Zarani "balki dunyodagi eng innovatsion chakana savdo tarmog'i" deb ta'rifladi. Zara, shuningdek, CNN tomonidan „Ispaniyaning muvaffaqiyat tarixi“^[3] sifatida tasvirlangan.

Zara asoschisi Amansio Ortega 1975-yilda birinchi Zara doʻkonini ochgan. Ortega dastlab kompaniyani Zorba deb nomlamoqchi edi, bu uning sevimli aktyori Entoni Kuinning Zorba yunon filmida oʻynagan qahramoni sharafiga. Biroq, qahramon nomidan foydalanish huquqini olishning iloji boʻlmadi. Mavjud harf qoliplaridan foydalanib, yangi nom yaratildi — Zara, yahudiycha Sara ismining ispancha talaffuzi^[4].

Birinchi doʻkon La Korunyadagi asosiy koʻchada joylashgan edi^[5]. Zara kontseptsiyasining muvaffaqiyati tufayli kompaniya kengayishni boshladi va keyinchalik yangi doʻkonlar ochdi.

Birinchi doʻkonda mashhur moda uylarining egizak modellari arzon narxlarda taqdim etildi^[6]. Doʻkon kompaniya uchun muvaffaqiyat qozondi va Ortega butun Ispaniya boʻylab yangi Zara doʻkonlarini ochishni boshladi. 1980-yillarning boshida Ortega mahsulotni loyihalash va tarqatish jarayonining yangi modelini ishlab chiqishga kirishdi. Kiyim-kechak sanoati odatda dastlabki dizayndan boshlab kiyim-kechaklarni sotishgacha deyarli 6 oy davom etgan ishlab chiqarish sxemasidan foydalangan. Ushbu sxema ishlab chiqaruvchilar va distribyutorlarni yiliga 2-3 toʻplamgacha cheklab qoʻydi. Isteʼmolchilarning didi va afzalliklarini oldindan bilishga urinish oʻziga xos qiyinchiliklarni keltirib chiqardi, chunki ishlab chiqaruvchilar ham, distribyutorlar ham doimo sotilmagan tovarlar bilan qolib ketish xavfi ostida edi.

Ortega isteʼmolchilarning oʻzgaruvchan didiga va yangi paydo boʻlayotgan tendentsiyalarga tezda javob berishga imkon beradigan „tezkor moda“ deb atagan narsani yaratish orqali ushbu „dizayn-diffuziya“ sxemasidan chiqish yoʻlini qidirdi. Uning orzusi Xose Mariya Kastelano (Xose Mariya Kastelano) bilan uchrashgunga qadar amalga oshmay qoldi. Axborot texnologiyalari boʻyicha mutaxassis Kastelano ConAgra Ispaniya boʻlimining moliya direktori boʻlishdan oldin Aegon Espana axborot texnologiyalari boʻlimida ishlagan. Castellano 1984-yilda Ortegaga qoʻshildi va global kiyim sanoatida inqilob qiladigan tarqatish sxemasini ishlab chiqishga kirishdi.

Castellanoning yangi kompyuterlashtirilgan sxemasi tufayli kompaniya kiyimni loyihalashdan sotishgacha boʻlgan vaqtni 10-15 kungacha qisqartirishga muvaffaq boʻldi. Barcha ishlarni bitta dizaynerga yuklash oʻrniga, ular oʻzlarining ichki dizaynerlar jamoasini yaratdilar — 20-asrning oxiriga kelib ular 200 dan ortiq — mashhur moda kiyimlari asosida kiyim yaratish ustida ishladilar, shu bilan birga kompaniyaning oʻz dizaynlarini ishlab chiqdilar. Belgilangan yoʻnalish boʻylab harakatlanib, jamoa yangi isteʼmol tendentsiyalariga bir zumda javob bera oldi, shu bilan birga oʻz mijozlarining ehtiyojlarini qondirdi, mavjud modellarni yangi ranglar va materiallar bilan yaxshiladi. Modernizatsiya qilingan ishlab chiqarish va inventarizatsiya tartib-qoidalari, do‘konlar va ishlab chiqarish shoxobchalari tarmog‘ini bir-biriga bog‘lovchi yangi inventar kompyuter dasturining o‘rnatilishi kompaniyani katta hajmdagi qaytariladigan tovarlarni ishlab chiqarish va saqlashdan kelib chiqadigan xavf va moliyaviy yo‘qotishlardan himoya qildi.

Zara kompaniyasining Ispaniyadagi muvaffaqiyati 80-yillarning oxirida Inditexni xalqaro bozorga olib chiqdi. Ular 1988-yilda Portugaliyaning Portu shahrida oʻzlarining birinchi chet el doʻkonlarini ochdilar. Keyingi yili Inditex AQShga koʻchib oʻtdi. Ammo bozordagi muvaffaqiyatni oldindan aytib boʻlmasdi — 2000-yil boshiga kelib kompaniya shtatlarda atigi 6 ta doʻkon ochdi. Zara formati uchun ancha mos bozor 1990-yilda kirib borilgan Fransiya edi. Kompaniya tezda mamlakatning yirik shaharlarida salmoqli savdo nuqtalarini ochishga kirishdi.

90-yillarda Inditex doimiy ravishda tobora yangi bozorlarni toʻldirdi. 1992-yilda kompaniya Meksikaga, 1993-yilda Gretsiyaga, 1992-yilda Belgiya va Shvetsiyaga, 1995-yilda Maltaga, 1996-yilda Kiprga kirdi. 90-yillarning oxirida Inditex xalqaro doʻkonlar ochisni 1997-yilda [[Isroil], Meksika, Turkiya va Yaponiyada davom ettirdi, keyin 1998-yilda Argentina, Buyuk Britaniya va Venesuelaga oʻtdi. Doʻkonlarning aksariyati kompaniyaga tegishli boʻlsa-da, baʼzi bozorlarda, masalan, Yaqin Sharqda, mahalliy distribyutorlar bilan franchayzing sotib olish boʻyicha kelishuvlar tuzilgan. 2000-yilga kelib, Inditex Germaniya, Niderlandiya va SharqiyyeYevropa kabi oʻndan ortiq mamlakatlarni, shu jumladan Polsha va Ukrainani doʻkonlari mavjud mamlakatlar roʻyxatiga qoʻshdi.

Zara doʻkonlarida erkaklar va ayollar kiyimlari uchun 7 ta asosiy mahsulot mavjud^[7]. 2007-yil maʼlumotlariga koʻra, har bir mahsulot liniyasi 5 ta kichik boʻlimdan iborat. Boʻlimlar quyidagilarga boʻlingan: ichki kiyimlar, ustki kiyimlar, poyabzallar, kosmetika va aksessuarlar. Zara kataloglarida bolalar kiyimlari qatori ham mavjud. Ayollar uchun maksimal oʻlcham — AQSh 12, Buyuk Britaniya 16 yoki XL.

Business world jurnalidagi maqolada Zara moda siyosati quyidagicha tasvirlangan^[8]:

Zara faqat modani o'zida mujassam etgan. Ular moda sanoatida an'anaviy tarzda amalga oshiriladigan moda namoyishlari va boshqa ta'sir vositalari orqali yangi modellarni targ'ib qilishdan ko'ra, o'z mijozlarining moda afzalliklari va talablarini tushunish va qondirishga ko'proq e'tibor qaratadilar

.

Doʻkonlar mahsulotlar butunlay tugab qolgan paytlar ham boʻlgan^[9]. Zara oʻz mijozlariga sanoatdagi boshqa kompaniyalarga qaraganda koʻproq mahsulot taklif qiladi. Raqobatchilar tomonidan ishlab chiqarilgan 2000-4000 mahsulot bilan taqqoslaganda, Zara yiliga 11 000 dan ortiq turli xil mahsulotlarni ishlab chiqaradi. Dizayn bosqichidan boshlab kompaniyaga mahsulotni bozorga olib chiqish uchun bor-yoʻgʻi 4-5 hafta, allaqachon ishlab chiqarilgan mahsulotlar dizayniga kichik oʻzgarishlar kiritish uchun atigi 2 hafta kerak boʻladi. Ishlab chiqarish jarayonini tezlashtirish kompaniyaga mijozlarning soʻrovlariga tezroq va osonroq javob berishga imkon beradi. Agar model yaxshi sotilmasa, u darhol sotuvdan chiqariladi, uni ishlab chiqarishga buyurtmalar bekor qilinadi va darhol yangi dizayn ishga tushiriladi. Ispaniyadagi asosiy koʻchalarda joylashgan oʻrtacha doʻkon yiliga 3 marta bitta mijozni qabul qiladi, Zara uchun bu koʻrsatkich yiliga 17 marta^[10].

Zara vertikal ravishda birlashtirilgan chakana savdo tarmogʻidir. Uning oʻzi dizayn, ishlab chiqarish va savdo bilan shugʻullanadi. Shu kabi kiyim-kechak distribyutorlaridan farqli oʻlaroq, Zara ishlab chiqarish zanjirining katta qismini nazorat qiladi. Mahsulotlarning 50 % Ispaniyada, 26 % Yevropaning boshqa qismlarida va 24 % Osiyo, Afrika va boshqa mamlakatlarda ishlab chiqariladi. Raqobatchilar ishlab chiqarishni Osiyo mamlakatlariga oʻtkazayotgan bir paytda, Zara oʻzining eng zamonaviy modellarini Ispaniya va Portugaliyadagi, aniqrogʻi, yollanma ishchilar mehnati butun Gʻarbiy yevropaga qaraganda arzonroq boʻlgan Galisiya va Portugaliya shimolidagi zavodlarida ishlab chiqaradi. Yaroqlilik muddati uzoqroq boʻlgan mahsulotlar, masalan, standart futbolkalar Osiyo va Turkiyada ishlab chiqariladi.

2017-yil iyun oyida Inditex korporatsiyasi Rossiyada Zara brendi kiyimlarini ishlab chiqaradigan yangi ishlab chiqarish korxonalarini ishga tushirish rejalarini eʼlon qildi^[11] 2022-yil mart oyida Zara sanksiyalar tufayli Rossiyadagi 502 ta doʻkonini vaqtincha yopdi^[12].

2014-yil 31-oktabr holatiga ko‘ra, butun dunyo bo‘ylab 1895 ta Zara do‘koni ochildi, ular quyidagicha taqsimlandi^[13]:

2017-yil dekabr oyida Inditex Yevropada Zara brendi ostidagi 16 ta do‘konni sotuvga qo‘ydi: Ispaniyada 14 ta va Portugaliyada 2 ta do‘kon sotuvda. Sotishdan keladigan taxminiy foyda 400 million yevroni tashkil qilishi kerak^[14].

Zara doʻkonlari soni dunyo mamlakatlari boʻyicha:

Zara Oʻzbekistonga 2024-yilning 24-fevralidan rasman kirib keldi va ilk doʻkonini ochdi^[15].

• Rasmiy sayt^(ingl.)
• Rasmiy sayt Inditex Group^(ingl.)
• Frnshiza Zara ^(rus.)

• Mark Tangeyt. Moda olamida brendlar qurilishi, М., 2014. ISBN 978-5-9614-4618-0. 
• Ferdows, K., M.A. Lewis, J.A.D. Machuca. 2004. „Rapid-fire fulfillment“. Harvard Business Review, 82(11)