Bicolano xalqi

Bikol
Oʻz nomi	Bikolano
Hozirgi joylashuv areali va aholi soni
Jami: 6 mln (2004-yil) Filippin
Til	Bikol tili
Dini	Xristian Katolik

Bikol (Bikolans, oʻz nomi: Bicolano, Bikolano) — Filippindagi xalq (uning asosiy hududi Bikol yarim oroli, Luson orolining janubi-sharqida va yana unga tutash orollar). Aholisi 6 million kishi (2004).^[1]

Ular avstroneziya oilasining Gʻarbiy Avstroneziya guruhining Filippinlik boʻlimi boʻlgan Bikol tilida gaplashadilar. Oʻntagacha dialekt mavjud. Yozuv lotin alifbosiga asoslangan. Pilipino, ingliz, ispan va tagalog tillarida ham keng tarqalgan.^[2]

Bikollar asosan katolikdir.^[3] Odamlar hayotiga taʼsir qilishda davom etayotgan anʼanaviy dinlarning qoldiqlari ham mavjud.

Asosiy anʼanaviy mashgʻuloti qoʻlda dehqonchilik (abaka, sugʻoriladigan sholi, makkajoʻxori, shakarqamish, shirin kartoshka), baliqchilik, oʻrmonchilik, kopra ishlab chiqarish, kulolchilik, toʻquvchilik va savdodir.^[4]

Koprani qayta ishlash yana abakusni kesish odatda qoʻl bilan amalga oshiriladi. Baliqchilik ham muhim soha boʻlib hisoblanadi va baliq yetkazib berish odatda may va sentabr oylarida amalga oshiriladi. Uyushtirilgan tijorat baliq ovlash qimmatbaho baliq ovlashda motorli va elektr chiroqli qayiqlar yoki palakaya yoki basnigan deb ataladigan qayiqlar ishlatiladi. Xususiy baliqchilar esa odatda ikki turdagi toʻrlardan foydalanadilar — basnig yana pangki.

Bikol oilalarida meros erkak va ayol avlodlari orqali boʻladi. Ilgari erkak odam koʻpincha bir nechta ayol bilan birga tursa, hozir bu turdagi oila topilmaydi. Bikol oilalaridagi meros erkaklar oʻrtasida ham, ayollar oʻrtasida ham amalga oshiriladi. Biroq, boshqa koʻplab urf-odatlar bor: kelinning qalin mol bahosi, kuyov yigitning mulkini koʻrsatish (uning boyligini, toʻlov qobiliyatini koʻrsatadi). Boshqa qoʻshni hududlardagi kabi, Bikollik ayollari ham uy turmushining koʻp qismini turmush qurishdan oldin ham, keyin ham uy bajaradilar, bikollik erkaklari oʻz oilasiga daromad va moddiy yordam manbai hisoblanadi. Pamalay, pantomina va tigsikan anʼanaviy marosimlarning baʼzilari boʻlib, odamlar xudoga, ruhga va oʻlimdan keyingi hayotga qattiq eʼtiqod qiladilar. Shu munosabat bilan har yili pabasa, tanggal, fiestalar va flores de mayo kabi marosimlar oʻtkaziladi.

Bikollar anʼanaviy dinida Gugurang eng oliy xudo boʻlib hisoblanadi. Oʻrim-yigʻimga va unumdorlikka bogʻliq kultlar saqlangan. Xalq ogʻzaki adabiyotida ertaklarbilan keng miqyosda „Ibalon“ dostoni bor.

Bikollar chili qalampirini yoki juda achchiq ovqatlarni isteʼmol qilishga juda yuqori moslashgan. Bikolano oshxonasi, birinchi navbatda, chili qalampiri va gata (kokos suti) dan asosiy foydalanishi bilan mashhur. Goʻsht retseptlariga pochero, adobo, tapa va yana dinuguan kiradi. Skumbriya va yana anchous eng koʻp isteʼmol qilinadigan baliqdir. Buhi koʻlida sinarapan va yana tabios (dunyodagi eng kichik baliq sifatida tanilgan) keng tarqalgan.

Hozirgi vaqtda aholi urbanizatsiya qilinmoqda. Koʻpchilik anʼanaviy turmush tarzidan voz kechib, shaharlarga koʻchib ketmoqda. Anʼanaviy qishloqlar boshqa Filippinlik xalqlarining qishloqlariga oʻxshash. Erkaklar rangli koʻylak va shim kiyishadi. Ayollar koʻylak bilan sarong kiyadi, u koʻkragiga oʻralib, yubka kabi pastga tortilgan uzun chiziqli mato. Ispaniyalik naqshli liboslar ham koʻp tarqalgan.^[5]

1. ↑ Bolshaya rossiyskaya ensiklopediya https://bigenc.ru/ethnology/text/1866009 (Wayback Machine saytida 2022-06-16 sanasida arxivlangan)
2. ↑ Bikol https://megabook.ru/article/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB
3. ↑ Bolshaya sovetskaya ensiklopediya BIKOLI https://bse.slovaronline.com/4556-BIKOLY
4. ↑ Әlem xaliqtariniң ensiklopediyasi. Bikol
5. ↑ Bikol xalqi, Luzon arali, Filippin https://goturist.ru/narod-bikol/ (Wayback Machine saytida 19-may 2022-yil sanasida arxivlangan)