Azilal

Azilal (berber.: ⴰⵣⵉⵍⴰⵍ , arabcha: أزيلال) — Marokashning markaziy qismida, Atlas togʻlarida joylashgan viloyat markazi hisoblanadi. Shuningdek, M’Goun qoʻriqlash hududining poytaxti boʻlib, Tamazightning noyob lahjasiga ega.

Azilal dastlab turli Amazig qabilalarining yigʻilish va savdo qilishi uchun yigʻiladigan joyi boʻlgan. Marokashdagi fransuz protektorati davrida shahar mustamlakachi kuchlar tomonidan bosib olinib, togʻlarga tarqalish uchun forpost sifatida ishlatilgan. Kolonial kvartal hozirgi kunga qadar mahalliy Amazig oilalari tomonidan istiqomat qilib keladi. Kvartal Azilal munitsipal chegarasidagi tepalikda joylashib, shahardan mustamlaka davri devori bilan ajratilgan.

Atrofdagi togʻlarning boy geologiyasini hisobga olsak, Azilal M’Goun qoʻriqxonasining poytaxti boʻlib, M’Goun Geopark muzeyining uyi hisoblanadi.^[1][2] Azilal sayyohlar uchun turli Jahon merosi ob’ektlarini ziyorat qilish uchun sakrash nuqtasiga aylandi. Tabiatni muhofaza qilish hududidagi eng mashhur joylardan biri boʻlgan Ouzoud sharsharasi yoʻl orqali hisoblaganda atigi 27 km uzoqlikda joylashgan.

Azilal janubida uzun toʻlqinli eshittirish uchun balandligi 304,8 metr boʻlgan mast bor.

Azilalda amazig va arab millatiga mansub marokashliklar yashaydi. Amazig oilalarining aksariyati atrofdagi qishloqlardan kelib joylashgan boʻlsa-da, arab oilalarining aksariyati Marokashning yirik shaharlaridan koʻchib kelgan. Shuning uchun Azilal aholisi koʻpincha Marokash arabcha va Tamazight tilida gaplashishadi. Tamazightning Azilal lahjasi, Tachelhit — bular Oʻrta Atlas va Yuqori Atlas dialektlari oʻrtasidagi aralash hisoblanadi.

Har payshanba kuni Azilal va uning atrofidagi qishloqlar aholisi shaharning janubi-gʻarbiy chekkasida toʻplanishib, ochiq osmon ostidagi bozorda tovar sotib olishadi. Souq sotilayotgan tovarlarga qarab boʻlimlarga boʻlinadi. Boshqa shaharlardan transport qatnovini soddalashtirish maqsadida souq darvozasidan nariroqda ikkinchi taksi toʻxtash joyi ham oʻrnatilgan. Azilal markaziga sayohat qilishdan koʻra, yoʻlovchilar toʻgʻridan-toʻgʻri souqga borishlari mumkin boʻladi.

Azilalda M’Goun tabiatni muhofaza qilish hududi tashkil etilganini xotirlash uchun dinozavr haykali qurilgan. Ushbu haykal Marokashlik va u bilan rasmga tushish uchun toʻxtagan xalqaro sayyohlar uchun mashhur diqqatga sazovor joy hisoblanadi. Kechasi haykal rang-barang chiroqlar bilan yoritilib, suv favvoralari bilan oʻralgan.

Musulmon va milliy bayramlar bilan bir qatorda, Azilal aholisi ham Berber taqvimiga asoslanib, Amazig Yangi yilini nishonlaydi. Bayramni nishonlash koʻpincha mahalliy madaniyat markazida yoki yoshlar markazida oʻtkazilib, Amazigh tarixidagi lahzalarni jonlantirish, Amazigh estradasi va xalq musiqasini kuylashdan iborat. Amazigh Yangi yili uchun Azilaldagi koʻpchilik oilalar yetti sabzavotli kuskus tayyorlashadi. Anʼanaviy qoʻshiq, raqslardan biri — ahaydus Aziloldagi aksariyat toʻy va madaniy tadbirlarda ijro etiladi. Ushbu qoʻngʻiroq va javob qoʻshigʻi, Amazigh pop artistlari tomonidan yozilgan va vaqti-vaqti bilan ijro etilganga qarab, raqamli ravishda ijro etiladi. Avliyolarga sigʻinish va qabila yuzini tatuirovka qilish kabi boshqa madaniy amaliyotlar pasayishni boshladi. Bu amaliyotlar hozirda koʻplab marokashliklar, shu jumladan Azilaldagilar tomonidan muqaddas deb hisoblanadi. Amaliyotlarning oʻzi yoʻq boʻlib ketayotgan boʻlsa-da, yuz tatuirovkalarini hali ham keksa Amazigʻli ayollarda koʻrish mumkin boʻlib, avliyolar uchun ziyoratgohlarning qoldiqlari hali ham Azilal va uning atrofida turibdi.

Soufiane Bouftini, futbolchi