Arxeologik meros
Arxeologik meros — tarixiy-madaniy merosning ajralmas qismi boʻlib, oʻtmishning moddiy qoldiqlari, ularni oʻrganish natijasida olingan natijalar va bilimlar, muhofaza qilinadigan arxeologik yodgorliklardan iborat. Arxeologik meros tarixiy xotiraning muhim manbai hisoblanadi[1].
Yoʻq qilish va himoya qilish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Vaqt oʻtishi bilan arxeologik joylar soni kamayadi. Arxeologik yodgorliklarning yoʻq qilinishiga inson taʼsiri va texnogen omil katta taʼsir koʻrsatadi. Arxeologik yodgorliklar koʻchmas meros hisoblanadi. Qadimgi qoyatosh rasmlari yoki tepaliklarni boshqa joyga koʻchirish mumkin emas. Vaqt oʻtishi bilan yoʻq boʻlib ketadigan arxeologik meros mavjud. Masalan, bu toshga oʻyilgan „Uchar kiyik“ temir davrga tegishli. Yevropa Madaniy Konventsiyasi arxeologik meros tarixni bilish uchun muhim ekanligini tan oldi. Konventsiya madaniy loyihalar sonining koʻpayishi tufayli arxeologik meros yoʻq qilinayotganini tan oladi. Nafaqat manfaatdor davlatlar, balki Yevropaning barcha davlatlari ham arxeologik merosning yoʻq qilinishini kamaytirish uchun arxeologik merosni himoya qilish tarafdori boʻlishi kerak. Konventsiya turli davrlarga oid insoniyat ashyolari va qoldiqlarini arxeologik meros sifatida koʻrib chiqiladi. Davlat mablagʻlari hisobidan mamlakat arxeologik merosni saqlab qolish majburiyatini oladi. Ashyoviy dalillarni saqlash maqsadida arxeologik qoʻriqxonalar tashkil etiladi. Noqonuniy qazish ishlarini oldini olish uchun qazish ishlariga ruxsat berish tartiblari qoʻllanadi. Qazish paytida arxeologik merosga zarar keltirmaydigan uskunalardan foydaladi.
Vayron qiluvchi omillar antropogen va tabiiydir. Antropogenga, xususan, noqonuniy qazishmalar va iqtisodiy faoliyat kiradi.
Arxeologik merosning monitoringi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Monitoringga kartografiya, fotografiya va topografik rejalarni tayyorlash kiradi. Monitoring yordamida arxeologik merosning pasporti tuziladi. Pasportda arxeologik merosning nomi, sanasi, qazilma ishlari muallifining ismi-sharifi, meros topilgan madaniy qatlamning holati, bibliografiya, arxiv manbalari, merosning tarixiy ahamiyati yoziladi[2].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Arexeologicheskoe nasledie — broshyura k Европейская конвенция по защите археологического наследия, 1992 god.
- ↑ „The ICAHM Charter. Charter for the Protection and Management of the Archaeological Heritage“. ICOMOS 1990. Qaraldi: 7-iyul 2012-yil.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Статья: «Археологическое наследие»
- Статья: «Археологическое наследие России»
- Статья: «Проблемы сохранения археологического наследия от советской археологии до сегодняшнего дня»
- Статья: «Деятельность научно-производственного центра наследия по сохранению археологического наследия»
- Статья: «Проблема сохранения археологического наследия Южного Урала в контексте его социокультурного использования»
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Arxeologik meros DMOZ katologida
- ИКОМОС, Хартия защиты и управления археологическим наследием, 1990.