[go: up one dir, main page]
More Web Proxy on the site http://driver.im/
Vikipedi

William Shakespeare

İngiliz oyun yazarı ve şair (1564–1616)

William Shakespeare (26 Nisan 1564 (vaftiz) – 23 Nisan 1616), İngiliz şair, oyun yazarı ve oyuncu. Genellikle İngilizce dilinin en büyük yazarı ve dünyanın en iyi dram oyunu yazarı olarak anılır.[1] İngiltere'nin ulusal şairi ve "Avon'un Ozanı" olarak da bilinir.[2] Günümüze ulaşan eserleri, bazı ortaklaşa yazılanlarla birlikte 38 oyun, 154 sone, iki uzun öykü şiir ve birkaç kaynağı belirsiz şiirden oluşur. Oyunları bütün önemli dillere çevrildi ve diğer bütün oyun yazarlarından daha çok sergilendi.[3]

William Shakespeare
"Chandos" portresi, sanatçı ve güvenilirlik doğrulanmadı. Ulusal Portre Galerisi (Londra).
DoğumVaftiz 26 Nisan 1564 (Doğum tarihi bilinmiyor)
Stratford-upon-Avon, Warwickshire, İngiltere
Ölüm23 Nisan 1616
Stratford-upon-Avon, Warwickshire, İngiltere
Milliyetİngiliz
MeslekOyun yazarı, şair, aktör
Dönemİngiliz Rönesansı
EvlilikAnne Hathaway (e. 1582 – 1616)
Çocuk(lar)Susanna Hall
Hamnet Shakespeare
Judith Quiney
Ebeveyn(ler)John Shakespeare
Mary Shakespeare
İmza

Shakespeare, Stratford-upon-Avon'da doğdu ve büyüdü. 18 yaşında Anne Hathaway ile evlendi ve üç çocuğu oldu: Susanna ve ikizler Hamnet ile Judith. 1585 ile 1592 arası, Londra'da bir oyuncu, yazar ve Lord Chamberlain's Men (sonraki adı King's Men) adında bir tiyatro şirketinin sahibi olarak başarılı bir kariyere başladı. Ölmeden 3 yıl önce 1613'te, 49 yaşındayken Stratford'da emekli olarak görüldü. Shakespeare'in kişisel yaşamına üzerine bazı kayıtlar günümüze ulaşmıştır. Görünüşü, cinsel yönelimi, dinî inançları ve başkaları tarafından yazılıp ona atfedilen eserler olup olmadığı üzerine önemli tahminler yürütülmüştür.[4]

Shakespeare, bilinen eserlerinin çoğunu 1589 ile 1613 yılları arasında üretti.[5] İlk oyunları çoğunlukla komedi ve tarihseldi, bu türlerle 16. yüzyıl sonunda kültür ve sanatın tepesine yükseldi. Daha sonra 1608'e kadar trajedilere yöneldi, İngilizcenin en iyi ürünlerinden bazıları sayılan Hamlet, Kral Lear, Othello ve Macbeth'i bu dönemde yazdı. Son aşamasında, dram olarak da bilinen trajikomedilerini yazdı ve diğer oyun yazarlarıyla iş birliği yaptı.

Oyunlarının birçoğu yaşamı boyunca değişik nitelikte ve doğrulukta basında yayımlandı. 1623'te, Shakespeare'in iki arkadaşı ve oyuncu dostu John Heminges ve Henry Condell, şimdi Shakespeare'in olduğu bilinen iki eser dışındaki tüm dramatik eserlerini içeren bir derleme baskıyı, Birinci Folyo'yu yayımladı. Önsözü Ben Jonson'ın bir şiiriydi, şiirde ileri görüşlülükle Shakespeare için "bir döneme değil, tüm zamanlara ait" denilmişti.[6]

Shakespeare yaşadığı zamanda saygın bir şair ve oyun yazarıydı, devlet için de oyunlar yazdı ve görevler aldı. Kendisi Elizabethan çağının en etkili yazarlarından birisiydi ama ünü 19. yüzyıla dek günümüzdeki yüksekliğine erişmedi. Özellikle romantikler, Shakespeare'in dehasını çok beğenmiş; Victoria döneminde yaşayanlar, Shakespeare'e George Bernard Shaw'ın "bardolatry" (Shakespeare hayranlığı) olarak adlandırdığı bir saygı biçimiyle tapmışlardır.[7] 20. yüzyılda, eserleri bilim ve tiyatrodaki yeni akımlar tarafından pek çok kez benimsendi ve yeniden keşfedildi. Oyunları, bugün bile popülerliğini büyük ölçüde sürdürmektedir; sürekli olarak incelenmekte, sergilenmekte ve tüm dünyada farklı kültürel ve politik bağlamlarda yeniden yorumlanmaktadır.

Yaşamı

değiştir

Çocukluğu

değiştir

William Shakespeare, aslen Snitterfield'lı olan belediye meclisi üyesi ve başarılı bir deri eşya tüccarı John Shakespeare ve varlıklı toprak sahibi bir çiftçinin kızı Mary Arden'ın oğluydu.[8] Stratford-upon-Avon'da doğdu ve burada 26 Nisan 1564'te vaftiz edildi. Gerçek doğum günü bilinmemektedir; ancak geleneksel olarak 23 Nisan'da, Aziz George gününde doğduğu söylenir.[9] Dönemin vaftiz geleneklerine uygun olarak yeni doğanların doğumun 3. gününden itibaren vaftiz edilmesine dayandırılan bu tarih, Shakespeare 23 Nisan 1616'da öldüğünden beri, biyografi yazarlarına cazip gelmiştir.[10] Sekiz çocuğun üçüncüsüydü ve hayatta kalan en büyük çocuktu.[11]

 
John Shakespeare'in, Shakespeare'in doğum yeri olduğuna inanılan, Stratford-upon-Avon'daki evi.

Geriye kalan bir kanıt olmamasına rağmen, çoğu biyografi yazarı Shakespeare'in büyük ihtimalle Stratford'da, evine yaklaşık 400 metre uzaklıkta olan ve 1553'te açılan Grammar School olarak adlandırılan ücretsiz okullardan[12] King's New School'da okuduğu konusunda anlaşmaktadır.[13] İngiltere'deki ilkokullar Elizabeth Çağı süresince kalitede çeşitlilik göstermiştir, ama ilkokul müfredatı tüm İngiltere'de kraliyet kararnamesiyle standartlaştırılmıştı[14] ve okul klasik Latin yazarları üzerine dayalı olarak Latince yoğun bir eğitim sağlamaktaydı.[15]

18 yaşındayken, Shakespeare 26 yaşındaki Anne Hathaway ile evlendi. Worcester Anglikan Psikoposluğu kardinalleri mahkemesi 27 Kasım 1582'de bir evlilik cüzdanı yayımladı. Bir gün sonra Hathaway'in iki komşusu, hiçbir hukuki iddianın evliliği engellemediğini garantileyen senetler yolladı.[16] Worcester şansölyesinin evlenme ilânına olağan üç kere okunması yerine bir kere okunmasına izin vermesinden,[17] ve evliliklerinden altı ay sonra, 26 Mayıs 1583'te vaftiz edilen kızları Susanna'nın doğmasından ötürü, törenin biraz aceleyle düzenlenmiş olma olasılığı vardır.[18] Bunu yaklaşık iki yıl sonra ikizler, erkek Hamnet ve kız Judith izledi ve 2 Şubat 1585'te vaftiz edildiler.[19] Hamnet bilinmeyen nedenlerden dolayı 11 yaşında öldü ve 11 Ağustos 1596'da gömüldü.[20]

İkizlerin doğumundan sonra, 1592'de Londra tiyatro sahnesinin bir parçası olarak anılana kadar, Shakespeare tarihe geçen birkaç iz bıraktı ve bilginler 1585 ile 1592 arasındaki yıllara Shakespeare'in "kayıp yılları" olarak değindiler.[21] Bu dönemi açıklama girişiminde bulunan biyografi yazarları doğruluğu şüpheli birçok hikâye anlattı. Shakespeare hakkında biyografi yazan ilk kişi Nicholas Rowe, Thomas Lucy'nin mülkünde kaçak geyik avcılığı davasından kaçmak için Shakespeare'in Londra'ya gitmek üzere kasabayı terk ettiği bir Stratford efsanesi ortaya attı. Shakespeare'in ayrıca hakkında küfürlü bir balad yazarak Lucy'den intikam aldığı düşünülür.[22] Bir başka 18. yüzyıl hikâyesi Londra'daki tiyatro müşterilerinin atlarına bakıcılık yaparken tiyatro kariyerine başlayan Shakespeare üzerinedir.[23] John Aubrey ise Shakespeare'in öğretmenlik yaptığını iddia etmiştir.[24] Bazı 20. yüzyıl bilginleri, vasiyetinde kesin olarak "William Shakeshafte" şeklinde bahseden Katolik toprak sahibi Lancashire'lı Alexander Hoghton'ın, Shakespeare'i öğretmen olarak görevlendirdiğini öne sürdü.[25] Küçük bir bulgu, ölümünden sonra bir araya getirilen söylentiler dışındaki çoğu hikâyeyi doğrulamaktadır ve Shakeshafte, Lancashire bölgesinde yaygın bir isimdi.[26]

Londra ve tiyatro kariyeri

değiştir

"Bütün dünya bir sahnedir...
Ve bütün erkekler ve kadınlar
sadece birer oyuncu...
Girerler ve çıkarlar.
Bir kişi birçok rolü birden oynar ..."

Size Nasıl Geliyorsa, Oyun II, Sahne 7, 139–42[27]

Shakespeare'in ne zaman yazmaya başladığı tam olarak bilinmemektedir, ama performans kayıtları onun birçok oyununun 1592'de çoktan Londra sahnesinde sergilenmekte olduğunu göstermektedir.[28] O zamanlar Shakespeare, oyun yazarı Robert Greene'nin kendine Groats-Worth of Wit eserinde saldırmasıyla Londra'da oldukça tanınmıştı:

...sonradan görme bir Karga var, bizim tüylerimizle güzelleşmiş, bir oyuncunun derisine bürünmüş kaplanın kalbi ile, kendinin bile uyaksız bir şiirde söz sanatını en iyi şekilde yapabildiğini zannediyor: ve salt bir Johannes factotum olarak, bir ülkedeki tek Shake-scene olmanın kibirindedir.[29]

Bilginler bu sözcüklerin tam olarak ne ifade ettiği konusunda anlaşamamaktadır,[30] ama çoğunluğunun katıldığı düşünce, onu Christopher Marlowe, Thomas Nashe ve Greene'nin kendi gibi üniversite mezunu yazarlara benzemeye çalışırken kendi seviyesini geçmesiyle suçladığıdır.[31] "Shake-scene" kelime oyunu ile birlikte, eğik olarak yazılmış, Shakespeare'in VI. Henry, Bölüm 3 eserinden "Ah, bir kadının derisine bürünmüş kaplanın kalbi" cümlesinin taklidinin yapıldığı ifade, Shakespeare'i Greene'nin hedefi olarak belirlemiştir. Buradaki Johannes Factotum—"her işi biraz bilen"— daha yaygın olan "evrensel deha"dan ziyade, başkalarının çalışmalarıyla ikinci sınıf bir tamirciyi kasteder.[30][32]

Greene'nin saldırısı, günümüze ulaşanlar arasında Shakespeare’in tiyatrodaki kariyerinden bahseden ilk kayıttır. Biyografi yazarları, kariyerinin 1580'lerin ortalarından Greene'nin sözlerinden hemen öncesine kadar olan süreçte başlamış olabileceğini ileri sürmektedir.[33] 1594'ten sonra Shakespeare'in oyunları sadece, Shakespeare'in de dâhil olduğu bir grup oyuncuya ait, kısa süre sonra Londra'nın ileri gelen tiyatro şirketi olacak olan Lord Chamberlain's Men tarafından sergilendi.[34] Kraliçe Elizabeth'in 1603'teki ölümünden sonra şirket, yeni kral I. James tarafından royal bir patent ile ödüllendirildi ve ismi King's Men şeklinde değiştirildi.[35]

1599'da, şirket üyelerinin ortakları Thames Nehri'nin güney kıyısında Globe adını verdikleri, kendi tiyatrolarını inşa ettiler. 1608'de, ortaklar ayrıca Blackfriars kapalı tiyatrosunu devraldı. Shakespeare'in gayrimenkul alım ve yatırımlarına dair kayıtlar, şirketin onu varlıklı bir adam yaptığını göstermektedir.[36] 1597'de, Stratford'da New Place adındaki ikinci büyük evini satın aldı ve 1605'te, Stratford'da kilise ondalık vergilerinde pay sahibi oldu.[37]

Shakespeare'in oyunlarının bazıları 1594'ten itibaren çeyrek boy baskılarda yayımlandı. 1598 ile, ismi bir satış noktası oldu ve baş sayfalarda görünmeye başladı.[38] Shakespeare, bir oyun yazarı olarak başarısından sonra kendinin ve başkalarının oyunlarında oynamaya devam etti. Ben Jonson'ın 1616 baskısı Works, Sheakespeare'in, Every Man in His Humour (1598) ve Sejanus His Fall (1603) oyunlarının oyuncu listelerinde olduğunu belirtir.[39] İsminin, Jonson’ın 1605'teki Volpone oyununun listesinde yokluğu, bazı bilginler tarafından oyunculuk kariyerinin sona yaklaştığının bir işareti olarak görüldü.[40] Yine de, 1623'teki Birinci Folyo, Shakespeare'i "tüm bu Oyunlardaki Başlıca Aktörler"den, Volpone'dan sonra ilk sahneye çıkanlardan biri olarak listeler; ancak hangi rollerde oynadığı kesin olarak bilinememektedir.[41] 1610'da, John Davies, "iyi Will"in "kral gibi" rollerde oynadığını yazdı.[42] 1709'da Rowe, Shakespeare'in, Hamlet'in babasının hayaletini oynadığı bir geleneğin nesilden nesile geçmesini sağladı.[43]

Shakespeare kariyeri boyunca zamanını Londra ve Stratford arasında paylaştırdı. Stratford'da aile evi olarak New Place'i almadan bir yıl önce, 1596'da, Shakespeare Thames Nehri'nin kuzeyinde, Bishopsgate yolundaki St. Helen's kilisesinde yaşıyordu.[44] Şirketinin Globe Theatre'i inşa ettiği yıl olan 1599'da nehrin karşısındaki Southwark'a taşındı.[45] 1604'te, tekrar nehrin kuzeyine, St Paul Katedrali'nin kuzeyinde güzel evli bir bölgeye taşındı. Burada, Christopher Mountjoy adında, kadın saç aksesuarları tasarlayan Fransız bir Huguenot'tan odalar kiraladı.[46]

Sonraki yılları ve ölümü

değiştir

Rowe, Shakespeare'in ölümünden önceki birkaç yıl emekli olarak Stratford'da yaşadığını;[47] ama sadece o zamanda yaygın olmayan işleri bıraktığını,[48] ve Shakespeare'in Londra'yı ziyaret etmeye devam ettiğini nesilden nesile aktaran ilk biyografi yazarıydı.[47] 1612'de Shakespeare, Mountjoy'un kızı Mary'nin evlilik anlaşması hakkında bir dava olan Bellott v. Mountjoy'un[not 1] bir tanığı olarak anılıyordu.[49] Mart 1613'te eski Blackfriars manastırında bir geçit ev satın aldı[50] ve Kasım 1614'ten itibaren birkaç hafta üvey oğlu John Hall ile Londra'da kaldı.[51] 1606–1607'den sonra, Shakespeare daha az oyun yazdı ve 1613'ten sonra hiçbiri ona atfedilmedi.[52] Son üç oyununu, ondan sonra King’s Men'in oyun yazarı olan John Fletcher ile ortak yazdığı tahmin edilmektedir.[53][54]

 
Shakespeare'in Stratford-upon-Avon'daki anıt mezarı

Shakespeare 23 Nisan 1616'da, 52 yaşında,[55] eşini ve iki kızını geride bırakarak yaşamını yitirdi. Susanna 1607'de bir hekim olan John Hall ile evlendi,[56] Judith ise Shakespeare’in ölümünden iki ay önce bir şarap tüccarı olan Thomas Quiney ile evlendi.[57] Vasiyetinde, Shakespeare büyük kızı Susanna'ya bir servet yığını bıraktı.[58] Quineylerin üç çocuğu vardı, bunların hepsi evlenmeden öldü.[59] Hall ailesinin ise Elizabeth adında bir çocuğu vardı, Elizabeth iki kere evlendi ancak hiç çocuğu olmadan, Shakespeare'in doğrudan gelen soyunu bitirerek 1670'te öldü.[60] Shakespeare'in vasiyeti karısı Anne'den neredeyse hiç bahsetmez, büyük olasılıkla Anne'in hakkı otomatik olarak mirasının üçte biriydi.[61] Yine de, ona birçok spekülasyona yol açan "en iyi ikinci yatağım" kalıtını bırakmasıyla dikkati çekti.[62] Bazı bilginler kalıtı Anne'e bir hakaret olarak görürken diğerleri ikinci en iyi yatağın evlilik yatağı olduğuna ve bu yüzden anlamının büyük olduğuna inanır.[63]

Shakespeare, ölümünden iki gün sonra Holy Trinity Kilisesinin chancel'ine[not 2] gömülmüştür.[64] Taş levha ile oyulan kitabesi, kilisenin 2008'deki restorasyonu süresince özenle kaçınılan kemiklerinin yer değiştirmesi durumuna karşı mezarını örten bir lanet içerir:[65]

 
Shakespeare'in mezarı

Good frend for Iesvs sake forbeare,
To digg the dvst encloased heare.
Bleste be ye man yt spares thes stones,
And cvrst be he yt moves my bones.[66]

(Türkçe: Güzel arkadaş, İsa aşkına bir dur da sakın, | Eşmeden örtüsünü üstümdeki toprağın. | Bu taşları koruyan her kim olursa kutsansın, | Kemiklerimi yerinden oynatana ise lanetler yağsın.)

1623'ten önceki bir zamanda, anısına Shakespeare'in yazma eyleminde yarı-büstü olan bir anıt mezar dikildi. Plakası onu Nestor, Sokrates ve Virgil ile karşılaştırır.[67] 1623'te, Birinci Folyo'nun yayımıyla birlikte, Droeshout Portresi de basıldı.[68]

Shakespeare tüm dünyada Southwark Katedrali'ndeki anıt mezarlar ve Westminster Abbey'deki Poets' Corner dâhil pek çok heykel ve anıtla anılmıştır.

Oyunları

değiştir
 
Shakespeare'in Oyunlarındaki Karakterler Alayı, bilinmeyen sanatçı
Ana madde: Shakespeare'in Oyunları

Dönemin çoğu oyun yazarı tipik olarak bir noktada diğerleriyle iş birliği yapmıştır ve eleştirmenler, genellikle kariyerinin başında ve sonunda, Shakespeare'in de aynısını yaptığında anlaşırlar.[69] İki Soylu Akraba ve kayıp Cardenio'nun onaylanmış çağdaş belgeleri varken, Titus Andronicus ve ilk tarihî oyunları gibi bazı atıfları tartışmalı kalmıştır. Yazılı kanıtlar da, oyunlarının birçoğunun orijinal düzeltmelerinden sonra diğer yazarlar tarafından yeniden düzenlendiği görüşünü desteklemektedir.

Shakespeare'in kayıtlı ilk eserleri, tarihsel drama rağbeti süresince 1590'ların başında yazdığı III. Richard ve üç bölümlük VI. Henry'dir. Shakespeare'in oyunlarının tarihini belirlemek zordur,[70] yine de metinlerinin çalışmaları Titus Andronicus, Yanlışlıklar Komedisi, Hırçın Kız ve Veronalı İki Centilmen'in Shakespeare'in ilk dönemine ait olabileceğini göstermektedir.[71] Raphael Holinshed'ın 1587 İngiltere, İskoçya ve İrlanda Tarihleri basımında oldukça yer tutan ilk tarihî oyunları,[72] zayıf ya da yozlaşmış bir kuralın yıkıcı sonuçlarını dramatize eder ve Tudor Hanedanı'nın kökenleri için bir aklama olarak yorumlanmıştır.[73] İlk oyunları, Thomas Kyd ve Christopher Marlowe başta olmak üzere diğer Elizabeth dönemi oyun yazarlarından, Orta Çağ dramasının geleneklerinden ve Seneca'dan etkilenmiştir.[74] Yanlışlıklar Komedisi ayrıca klasik modellere de dayanır, ama Hırçın Kız için hiçbir kaynak bulunamamıştır, yine de aynı isimli başka bir oyunla bağlantılıdır ve bir halk hikâyesinden türetilmiş olabilir.[75] Tecavüzü kabul ettiği görülen iki arkadaşın olduğu Veronalı İki Centilmen gibi,[76] bir kadının bağımsız ruhunun bir erkek tarafından evcilleştirildiği Hırçın'ın öyküsü, bazen modern eleştirmen ve yönetmenleri rahatsız eder.[77]

 
William Blake'in Oberon, Titania ve Puck Perilerle Dans Ederken. adlı eseri, 1786 civarı, Tate Britain

Shakespeare'in sıkı bir olaylar dizisi ve belirgin komik sekanslar içeren ilk klasik ve İtalyan tarzı komedileri, 1950'lerin ortasında yerini en büyük komedilerinin romantik havasına bıraktı.[78] Bir Yaz Gecesi Rüyası romantizmin, peri büyülerinin ve komik kaba sahnelerin nükteli bir karışımıdır.[79] Shakespeare'in bir sonraki komedisi, aynı derecede romantik olan Venedik Taciri, kindar bir Yahudi tefeci olan Shylock'un, Elizabeth dönemi zihniyetini yansıtan ama modern izleyiciye uygunsuz görünebilecek betimlemesini içerir.[80] Kuru Gürültü'nün nüktesi ve kelime oyunu,[81] Size Nasıl Geliyorsa'nın etkileyici kırsal dekoru ve Onikinci Gece'nin enerjik cümbüşü, Shakespeare'in büyük komedi serisini tamamlar.[82] Neredeyse tamamı manzum şekilde yazılan lirik tarzdaki II. Richard'dan sonra, 1590 sonlarındaki tarihi oyunlarında (IV. Henry, Bölüm 1 ve Bölüm 2, V. Henry) Shakespeare nesir komedi ortaya koydu. Komik ve ciddi, nesir ve şiir sahneler arasında ustalıkla geçiş yaparken ve olgun çalışmalarının öykü çeşitliliğine ulaşırken, karakterleri daha karışık ve hassas bir hâle geldi.[83] Bu dönem iki trajediyle başlar ve sonlanır: cinsellikle yüklü gençlik, aşk ve ölümün ünlü romantik trajedisi Romeo ve Juliet;[84] ve dramın yeni bir türünü tanıtan—Plutarkhos'un eseri Paralel Yaşamlar'ın 1579 Thomas North çevirisine dayalı—Julius Caesar.[85]

 
Hamlet, Horatio, Marcellus ve Hamlet'in Babasının Hayaleti. Henry Fuseli, 1780–5, Kunsthaus Zürich

17. yüzyılın başlarında, Shakespeare 20. yüzyıl eleştirmenlerinden E. M. W. Tillyard'ın "problem oyunlar" olarak anılan Kısasa Kısas, Troilus ve Cressida, Sonu İyi Biterse ve en iyi bilinen trajedilerinden birkaçını yazdı.[86] Pek çok eleştirmen Shakespeare'in en iyi trajedilerinin sanatının doruk noktasını temsil ettiğine inanır. Shakespeare'in en ünlü trajedilerinden biri olan Hamlet'in hayalî kahramanı, özellikle "Olmak ya da olmamak; bütün mesele bu" şeklinde başlayan ünlü tiradı ile, büyük olasılıkla diğer bütün Shakespeare karakterlerinden daha fazla tartışıldı.[87] Ölümcül kusuru tereddüt olan içe dönük Hamlet'in aksine, sonraki trajediler olan Othello ve Kral Lear'ın kahramanlarının sonunu getiren hızlı karar hatalarıdır.[88] Shakespeare trajedilerinin olaylar dizisi sıklıkla, düzeni altüst eden ve kahramanla sevdiklerini yıkan bu tür ölümcül hata veya kusurlar üzerinde döner.[89] Othello'da, kötü adam Iago Othello'nun cinsel kıskançlığını, onu seven karısını öldürdüğü noktaya sürükler.[90] Kral Lear'da, yaşlı kral güçlerinden vazgeçerek trajik hatayı yapar, böylelikle Gloucester Kontuna yapılan işkenceye ve kör edilmesine, Lear'ın en küçük kızı Cordelia'nın ise cinayetine yol açan olayları başlatır. Eleştirmen Frank Kermode'a göre, "oyun ne iyi karakterlerine ne de izleyicilerine zulmünden hiçbir rahatlama sunmaz".[91] Shakespeare trajedilerinin en kısası ve yoğunu olan Macbeth'te,[92] adil kralı öldürmek ve tahtı ele geçirmek için, kontrol edilemez bir hırs Macbeth'i ve karısı Lady Macbeth'i; ancak kendi suçluluk duyguları onları da yok edinceye kadar kışkırtır.[93] Bu oyunda, Shakespeare trajik yapıya doğaüstü bir öge ekler. Son önemli oyunları olan Antonius ve Kleopatra ve Coriolanus, Shakespeare'in en güzel şiirlerinden bazılarını içerir, şair ve eleştirmen T. S. Eliot tarafından Shakespeare'in en başarılı trajedileri sayılmaktadır.[94]

Son döneminde, Shakespeare drama ya da trajikomediye yöneldi ve iş birliğiyle yazdığı Perikles, Sur Prensi'nin yanı sıra üç önemli oyunu daha tamamladı: Cymbeline, Kış Masalı ve Fırtına. Trajediler kadar kasvetli olmayan bu dört oyun, 1590'lardaki komedilerden daha ciddi bir tonda yazılmıştır, ama uzlaşma ve olası trajik hataların bağışlanması ile biterler.[95] Bazı yorumcular bu ruh hâlindeki değişimi Shakespeare'de daha sakin bir bakış açısının kanıtı olarak görmüşlerdir, ama belki de sadece zamanın tiyatral modasını yansıtmaktadır.[96] Shakespeare günümüze ulaşan iki oyun üzerinde daha, büyük olasılıkla John Fletcher ile iş birliği yapmıştır: VIII. Henry ve İki Soylu Akraba.[97]

Gösteriler

değiştir

Shakespeare'in ilk oyunlarını hangi kurumlar için yazdığı belli değildir. Titus Andronicus'un 1594 baskısının baş sayfası, oyunun üç farklı tiyatro topluluğu tarafından oynandığını açığa çıkarır.[98] 1592–3'teki vebadan sonra, Shakespeare'in oyunları kendi şirketi tarafından Thames'in kuzeyinde yer alan Shoreditch'teki The Theatre ve The Curtain'da sergilendi.[99] Londralılar IV. Henry'nin ilk parçasını görmek için oraya yığıldı. Şirket ev sahibiyle anlaşmazlığa düşünce The Theatre'ı kapadılar ve aktörler tarafından aktörler için kurulan ilk oyun evi Globe Tiyatrosu'nu inşa ettiler, bunun için ise keresteler kullandılar.[100] Globe, 1599 sonbaharında, sergilenen ilk oyunlardan biri olan Julius Caesar ile açıldı. Shakespeare'in Hamlet, Othello ve Kral Lear dâhil çoğu büyük 1599 sonrası oyunları Globe için yazıldı.[101]

 
Yeniden inşa edilen Globe Tiyatrosu, Londra

Lord Chamberlain's Men'in ismi 1603'te King's Men (İngilizce: Kralın Adamı) olarak değiştikten sonra, yeni Kral James ile ayrıcalıklı bir ilişkiye girdiler. Performans kayıtları derme çatma olsa da; King's Men, 1 Kasım 1604 ve 31 Ekim 1605 tarihleri arasında Shakespeare'in oyunlarından yedisini sahnede sergiledi, bunlara Venedik Taciri'nin iki performansı da dâhildir.[102] 1608'den sonra, kışları Blackfriars Tiyatrosu'nun iç kısmında, yazları Globe'da oynadılar.[103] Bolca sahnelenen maskeli piyesler için Jacobean modasıyla kombine edilen iç mekan tasarımı, Shakespeare'in daha detaylı sahne oyunlarını takdim etmesine olanak sağladı. Örneğin, Cymbeline'de Jüpiter "bir kartalın üzerinde oturarak şimşek ve gök gürültüleri arasında yeryüzüne iner: bir yıldırım fırlatır. Hayaletler dizlerinin üstüne düşer."[104]

Shakespeare'in şirketindeki aktörler arasında ünlü Richard Burbage, William Kempe, Henry Condell ve John Heminges vardı. Burbage Shakespeare'in oyunlarının ilk performanslarında, III. Richard, Hamlet, Othello ve Kral Lear dâhil birçok başrolü canlandırdı.[105] Popüler komedyen Will Kempe, birçok karakterin yanında Romeo ve Juliet'te hizmetçi Peter'ı ve Kuru Gürültü'de Dogberry'yi oynadı.[106] 1600 gibi yerini Size Nasıl Geliyorsa'da Touchstone ve Kral Lear'da Soytarı gibi rolleri canlandıran Robert Armin aldı.[107] 1613'te, Sir Henry Wotton VIII. Henry'nin "debdebedeki ve törendeki birçok olağanüstü koşullarla benzerlerinden sıyrıldığını" kayıt etti.[108] Yine de, 29 Haziran'da, tam da Shakespeare'in nadir görülen hassas bir oyununu hedef alan bir günde, bir savaş topu Globe'un damını ateşe verdi ve tiyatroyu baştan aşağı yaktı.[108]

Metinsel kaynaklar

değiştir
 
Birinci Folyo'nun kapağı, 1623. Shakespeare'in bakır oyması, Martin Droeshout tarafından.

1623'te, Shakespeare'in King's Men'den iki arkadaşı John Heminges ve Henry Condell, Shakespeare'in oyunlarının toplu bir baskısı olan Birinci Folyo'yu yayımladı. 8'i ilk defa basılmak üzere toplam 36 metin içeriyordu.[109] Oyunlarının birçoğu çoktan çeyrek boy kitap versiyonlarında görülmeye başlamıştı, bunlar dört sayfa oluşturmak için ikiye katlanmış kâğıt yaprakları ile yapılan dayanıksız kitaplardı.[110] Birinci Folyo'nun "çalıntı ve kaçamak kopyalar" olarak tanımladığı bu baskıları Shakespeare'in onayladığını destekleyen herhangi bir delil yoktur.[111] Alfred Pollard bunların bazılarını uyarlanmış, yorumlanmış ve üzerinde oynanmış metinlerinden ötürü "kötü çeyrek boy kitaplar" olarak tanımlamıştır.[112] Oyunlarının çeşitli versiyonları günümüze ulaştıkları için, her biri diğerinden farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar kopyalama ya da baskılama hatalarından, aktör ve izleyici notlarından ya da Shakespeare'in kendi eskizlerinden kaynaklanıyor olabilir.[113] Bazı vakalarda, örneğin Hamlet, Troilus ve Cressida ve Othello, Shakespeare 'in çeyrek boy ve folyo baskılar arasında metinlerde düzeltmeler yapmış olabileceği düşünülmektedir. Öte yandan, Kral Lear vakasında, 1623 folyo versiyonu ve 1608 çeyrek boy versiyonu birbirinden oldukça farklıdır ve çoğu modern baskı bunları birleştirirken, Oxford Shakespeare bunların bozmadan birleştirilemeyeceğini savunarak ikisini de ayrı ayrı basmaktadır.[114]

Şiirleri

değiştir

1593 ve 1594'te, tiyatrolar veba yüzünden kapatılmışken, Shakespeare Venüs ile Adonis ve Lucretia'nın Kaçırılması adında iki erotik temalı anlatımcı şiir yayımladı ve bu şiirleri Southampton Kontu Henry Wriothesley'ye adadı. Venüs ile Adonis'te Venüs'ün cinsel ilgisine karşılık vermeyen masum bir Adonis anlatılırken, Lucretia'nın Kaçırılması şehvetli Tarquinius'un erdemli karısı Lucretia'ya tecavüzünü konu alır.[115] Ovidius'un Dönüşümler eserinden esinlenen[116] bu şiirler, kontrolsüz şehvet sonucu ortaya çıkan suç ve ahlaki karmaşayı yansıtır.[117] İki şiir de oldukça beğenildi ve Shakespeare'in yaşamı boyunca çok sayıda basıldı. İkna edici bir talip tarafından ayartılan genç bir kadının ağıtı Bir Âşıkın Yakınması, üçüncü bir anlatımcı şiir olarak 1609 yılında Soneler'in birinci baskısında yerini aldı. Bir Âşıkın Yakınması'nı kimin yazdığı tartışmalı olsa da günümüzde birçok bilgin Shakespeare'in yazdığını kabul etmektedir. Efsanevi anka kuşunun ve sadık sevgilisi üveyiğin ölümlerinin yasını tutan Anka Kuşu ve Kaplumbağa, 1601'de Robert Chester'ın Love's Martryr kitabında yayımlandı. 1599'da, Sone 138 ve 144'ün erken taslakları, Shakespeare'in izni olmadan onun adına basılan The Passionate Pilgrim isimli kitapta yer aldı.[118][119][120]

Soneleri

değiştir
Ana madde: Soneler
 
Soneler'in 1609 baskısının kapak sayfası

1609'da yayımlanan Soneler, Shakespeare'in dramatik nitelik taşımayan son basılmış yapıtıdır. Bilginler, 154 sonenin her birinin ne zaman yazıldığından emin olmasa da kanıtlar Shakespeare'in kariyeri boyunca soneler yazdığını göstermektedir.[121][122]

"Seni bir yaz gününe benzetmek mi, ne gezer?
Çok daha güzelsin sen, çok daha cana yakın ..."

—Sone 18'den dizeler.[123]

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir

Dipnotlar

değiştir
  1. ^ Bellott v. Mountjoy dosyası, 11 Mayıs 1612'de Westminster İstekler Mahkemesinde duyulan, küçük bir rolle William Shakespeare'i de kapsayan bir dava.
  2. ^ Koro ve rahibin bulunduğu bölüm.

Alıntılar

değiştir
  1. ^ Greenblatt 2005, 11; Bevington 2002, 1–3; Wells 1997, 399.
  2. ^ Dobson 1992, 185–186
  3. ^ Craig 2003, 3.
  4. ^ Shapiro 2005, xvii–xviii; Schoenbaum 1991, 41, 66, 397–98, 402, 409; Taylor 1990, 145, 210–23, 261–5
  5. ^ Chambers 1930, Cilt 1: 270–71; Taylor 1987, 109–134.
  6. ^ İngiliz Edebiyatı Norton Antolojisi: On Altıncı/Erken On Yedinci Yüzyıl, Cilt B, 2012, sf. 1168 (İngilizce)
  7. ^ Bertolini 1993, 119.
  8. ^ Schoenbaum 1987, 14–22.
  9. ^ Schoenbaum 1987, 24–6.
  10. ^ Schoenbaum 1987, 24, 296; Honan 1998, 15–16.
  11. ^ Schoenbaum 1987, 23–24.
  12. ^ Baldwin 1944, 464.
  13. ^ Schoenbaum 1987, 62–63; Ackroyd 2006, 53; Wells et al. 2005, xv–xvi
  14. ^ Baldwin 1944, 179-80, 183; Cressy 1975, 28, 29.
  15. ^ Baldwin 1944, 117.
  16. ^ Schoenbaum 1987, 77–78.
  17. ^ Wood 2003, 84; Schoenbaum 1987, 78–79.
  18. ^ Schoenbaum 1987, 93.
  19. ^ Schoenbaum 1987, 94.
  20. ^ Schoenbaum 1987, 224.
  21. ^ Schoenbaum 1987, 95.
  22. ^ Schoenbaum 1987, 97–108; Rowe 1709.
  23. ^ Schoenbaum 1987, 144–45.
  24. ^ Schoenbaum 1987, 110–11.
  25. ^ Honigmann 1999, 1; Wells et al. 2005, xvii
  26. ^ Honigmann 1999, 95–117; Wood 2003, 97–109.
  27. ^ ""İnsanın Yedi Çağı" şiiri". 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020. 
  28. ^ Chambers 1930, Vol. 1: 287, 292
  29. ^ Greenblatt 2005, 213.
  30. ^ a b Greenblatt 2005, 213; Schoenbaum 1987, 153.
  31. ^ Ackroyd 2006, 176.
  32. ^ Schoenbaum 1987, 151–52
  33. ^ Wells 2006, 28; Schoenbaum 1987, 144–46; Chambers 1930, Cilt 1: 59.
  34. ^ Schoenbaum 1987, 184.
  35. ^ Chambers 1923, 208–209.
  36. ^ Chambers 1930, Cilt 2: 67–71.
  37. ^ Bentley 1961, 36.
  38. ^ Schoenbaum 1987, 188; Kastan 1999, 37; Knutson 2001, 17
  39. ^ Adams 1923, 275
  40. ^ Wells 2006, 28.
  41. ^ Schoenbaum 1987, 200.
  42. ^ Schoenbaum 1987, 200–201.
  43. ^ Rowe 1709.
  44. ^ Honan 1998, 121.
  45. ^ Shapiro 2005, 122.
  46. ^ Honan 1998, 325; Greenblatt 2005, 405.
  47. ^ a b Ackroyd 2006, 476.
  48. ^ Honan 1998, 382–83.
  49. ^ Honan 1998, 326; Ackroyd 2006, 462–464.
  50. ^ Schoenbaum 1987, 272–274.
  51. ^ Honan 1998, 387.
  52. ^ Schoenbaum 1987, 279.
  53. ^ Honan 1998, 375–78.
  54. ^ Schoenbaum 1987, 276.
  55. ^ Schoenbaum 1987, 25, 296
  56. ^ Schoenbaum 1987, 287
  57. ^ Schoenbaum 1987, 292, 294
  58. ^ Schoenbaum 1987, 304.
  59. ^ Chambers 1930, Vol. 2: 8, 11, 104; Schoenbaum 1987, 296
  60. ^ Chambers 1930, Vol. 2: 7, 9, 13; Schoenbaum 1987, 289, 318–19.
  61. ^ Charles Knight, 1842, Onikinci Gece'deki notlarında, alıntı Schoenbaum 1991, 275
  62. ^ Ackroyd 2006, 483; Frye 2005, 16; Greenblatt 2005, 145–6
  63. ^ Schoenbaum 1987, 301–3
  64. ^ Schoenbaum 1987, 306–07; Wells et al. 2005, xviii
  65. ^ BBC News 2008.
  66. ^ Schoenbaum 1987, 306.
  67. ^ Schoenbaum 1987, 308–10.
  68. ^ Cooper 2006, 48.
  69. ^ Wells & Orlin 2003, 49'da Thomson, Peter, "Conventions of Playwriting".
  70. ^ Frye 2005, 9; Honan 1998, 166.
  71. ^ Schoenbaum 1987, 159–61; Frye 2005, 9.
  72. ^ Dutton & Howard 2003, 147.
  73. ^ Ribner 2005, 154–155.
  74. ^ Frye 2005, 105; Ribner 2005, 67; Cheney 2004, 100.
  75. ^ Honan 1998, 136; Schoenbaum 1987, 166.
  76. ^ Frye 2005, 91; Honan 1998, 116–117; Werner 2001, 96–100.
  77. ^ Friedman 2006, 159.
  78. ^ Ackroyd 2006, 235.
  79. ^ Wood 2003, 161–162.
  80. ^ Wood 2003, 205–206; Honan 1998, 258.
  81. ^ Ackroyd 2006, 359.
  82. ^ Ackroyd 2006, 362–383.
  83. ^ Shapiro 2005, 150; Gibbons 1993, 1; Ackroyd 2006, 356.
  84. ^ Wood 2003, 161; Honan 1998, 206.
  85. ^ Ackroyd 2006, 353, 358; Shapiro 2005, 151–153.
  86. ^ Bradley 1991, 85; Muir 2005, 12–16.
  87. ^ Bradley 1991, 94.
  88. ^ Bradley 1991, 86.
  89. ^ Bradley 1991, 40, 48.
  90. ^ Bradley 1991, 42, 169, 195; Greenblatt 2005, 304.
  91. ^ Bradley 1991, 226; Ackroyd 2006, 423; Kermode 2004, 141–2.
  92. ^ McDonald 2006, 43–46.
  93. ^ Bradley 1991, 306.
  94. ^ Ackroyd 2006, 444; McDonald 2006, 69–70; Eliot 1934, 59.
  95. ^ Dowden 1881, 57.
  96. ^ Dowden 1881, 60; Frye 2005, 123; McDonald 2006, 15.
  97. ^ Wells et al. 2005, 1247, 1279
  98. ^ Wells et al. 2005, xx
  99. ^ Wells et al. 2005, xxi
  100. ^ Foakes 1990, 6; Shapiro 2005, 125–31.
  101. ^ Foakes 1990, 6; Nagler 1958, 7; Shapiro 2005, 131–2.
  102. ^ Wells et al. 2005, xxii
  103. ^ Foakes 1990, 33.
  104. ^ Ackroyd 2006, 454; Holland 2000, xli.
  105. ^ Ringler 1997, 127.
  106. ^ Schoenbaum 1987, 210; Chambers 1930, Vol. 1: 341.
  107. ^ Shapiro 2005, 247–9.
  108. ^ a b Wells et al. 2005, 1247
  109. ^ Wells et al. 2005, xxxvii
  110. ^ Wells et al. 2005, xxxiv
  111. ^ Pollard 1909, xi.
  112. ^ Wells et al. 2005, xxxiv; Pollard 1909, xi; Maguire 1996, 28.
  113. ^ Bowers 1955, 8–10; Wells et al. 2005, xxxiv–xxxv
  114. ^ Wells et al. 2005, 909, 1153
  115. ^ Rowe 2006, 21.
  116. ^ Frye 2005, s. 288.
  117. ^ Roe 2006, ss. 3, 21.
  118. ^ Roe 2006, s. 1.
  119. ^ Honan 1998, s. 289.
  120. ^ Schoenbaum 1987, s. 327.
  121. ^ Wood 2003, s. 178.
  122. ^ Schoenbaum 1987, s. 180.
  123. ^ "Sone 18". 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020. 

Dış bağlantılar

değiştir
Vikipedi'nin kardeş projelerinden

hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara  Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara  Vikisöz'de alıntılar
Vikikaynak'ta ara  Vikikaynak'ta belgeler


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=33995432" sayfasından alınmıştır