Sputnik 1
Sputnik 1 (Rusça: Спутник-1), Dünya'nın ilk yapay uydusu. Sputnik serisinden ilk uzay aracı. SSCB tarafından 4 Ekim 1957'de yörüngeye oturtuldu. Sputnik 1'in uzaya gönderilmesi soğuk savaş yıllarında gerçekleşti ve süper güçler arasında yeni bir rekabet olan Uzay Yarışı'nı başlattı.[1][2]
| Sputnik 1 | |
|---|---|
 | |
| Başlıca yükleniciler | OKB-1 Radyoteknik Sanayi Bakanlığı |
| Görev türü | Teknolojik gövde gösterisi |
| Fırlatma tarihi | 4 Ekim 1957, 19.28:34 UTC |
| Fırlatma yeri | Baykonur Uzay Üssü |
| Görev süresi | 21 gün |
| Bozunması | 4 Ocak 1958 |
| COSPAR kimliği | 1957-001B |
| Kütle | 83.6 kg |
| Boyutlar | 58 cm |
| Yörünge Verileri | |
| Yörünge referansı | Yer merkezli yörünge |
| Yörünge rejimi | Alçak Dünya yörüngesi |
| Ana eksen | 6,955.2 km |
| Dışmerkezlik | 0.05201 |
| Eğim | 65.1° |
| Yörüngede uzak nokta | 939 km |
| Yörüngede yakın nokta | 215 km |
| Yörünge süresi | 96.2 dakika |
| Aktarıcılar | |
| Aktarıcılar | Radyo vericisi (20.005-40.002 MHz) |
Fiziksel özellikleri
değiştirUydunun ağırlığı 80 kg olup, çapı 58 cm, yörünge yüksekliği 250 km idi. Küre şeklinde bir gövdesi ve bundan ayrılan 2,4 ila 2,9 m uzunluğunda dört uzun anteni vardı. 20 ve 40 MHz gücünde iki radyo vericisi bulunmaktaydı. Bu radyo sinyalleri iyonosferdeki elektron yoğunluğunu ölçmede kullanıldı. Ayrıca, uydunun iç basıncı ve sıcaklığı da sinyallerle iletiliyordu. Böylece uydu çeperinin bir göktaşı tarafından delinip delinmediği takip edilebiliyordu. Uydunun basınçlı iç bölgesi nitrojen gazıyla doldurulmuştu. Ancak yörünge sırasında uydu çeperinin hiç delinmediği tespit edildi. Bu durum, gelecekteki uzay uçuşları için Dünya yörüngesinin güvenli olduğunu gösteriyordu.
Fırlatılışı
değiştirSputnik 1, uzaya SSCB'deki (bugün Kazakistan sınırları içinde kalan) Baykonur Uzay Üssü'nden fırlatıldı. Sputnik kelimesi Rusçada "yol arkadaşı" ve astronomi ile ilgili metinlerde "uydu" anlamına gelmektedir. Sputnik'in fırlatılışının gerçek nedeni propagandadır, görünüşteki nedense Uluslararası Jeofizik Yılı (1957-1958) çalışmalarına katkı sağlamaktır.[3]
Arka plan
değiştirSovyetler'in Dünya yörüngesine uydu yerleştirebilecek teknolojiyi geliştirdiği anlaşıldığında, Sovyet Bilimler Akademisi'nden Mstislav Keldiş, uzayda çeşitli deneyler yapabilecek bir buçuk tonluk konik bir uydu planladı. Ancak bu sırada Sovyet istihbaratı, ABD'nin uzaya, tek amacı yörüngeye oturup oturmayacağının görülmesi olan "basit bir uydu" göndermek istediğini haber aldı. "Basit uydu" fikrini kapan Sovyetler, geride kalmamak için hızla Sputnik 1'i geliştirdiler. Böylece Dünya yörüngesine daha pahalı uyduların gönderilmesi imkânı da sınanmış olacaktı. Ayrıca, uydu, Ekim Devrimi'nin yıl dönümü kutlamalarına yetişecekti. Uydu ve roketin tasarımı Sovyet roket bilimci Sergey Korolyov tarafından yapıldı. Aslında, bu uydu, ABD'nin "basit uydusu" Vanguard'dan çok daha ağırdı. Aylar sonra Vanguard uydusu yörüngeye girdiğinde, Nikita Kruşçev, onunla "greyfurt" diye alay edecekti.
Görevi ve sonrası
değiştirSputnik 1, pilleri bitinceye kadar üç hafta boyunca sinyal gönderdi. Bundan sonra uydunun yörüngesi görsel olarak izlenmeye devam edildi. Yörüngesi gitgide alçalan Sputnik 1, fırlatmadan 92 gün sonra, 4 Ocak 1958'de atmosfere girerek yandı. Sputnik 1, yörüngede 1.400 tur atmış, 70 milyon km yol kat etmiştir.
Uydu, yörüngede kaldığı sürece 6. kadirden bir cisim parlaklığında gözlenebiliyordu. Sputnik 1'i yörüngeye oturtan roket de yörüngeye girmiş olup, Dünya'dan 1. kadirde görülebilmekteydi.[4]
Sputnik 1'e karşılık ABD hemen uzaya bir uydu göndermeyi denedi. Ancak yaptığı ilk denemeler başarısızlıkla sonuçlandı. ABD uzaya ancak 1958'de bir uydu gönderebildi. ABD'nin başarısızlığı, bu ülkede eğitim müfredatının ve sisteminin gözden geçirilmesine, roket bilimine ve fen bilimlerine ilgi uyanmasına ve uzay projelerine ayrılan mali kaynağın artmasına neden oldu. Bu gelişmeler, Uzay Yarışı'nın başlangıcı sayılmaktadır.
Popüler kültürdeki yeri
değiştirSputnik 1'in çeşitli kopyaları ve maketleri Rusya'da ve diğer ülkelerdeki müzelerde sergilenmektedir. SSCB'nin yedekleme ve test amacıyla dört ila yirmi kadar Sputnik 1 kopyası yaptığı iddia edilmektedir.
Aynı zamanda bir uzay ajansının yönetimini ele almamıza fırsat veren Kerbal Space Program isimli oyunda Sputnik'e eşdeğer olan uzay aracında "Stayputnik 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." ismi kullanılmıştır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Walter A. McDougall "Shooting the Moon[ölü/kırık bağlantı]", American Heritage, Winter 2010.
- ^ Swenson, et al, p. 71.
- ^ [1] 29 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nasa'nın resmi sitesinde ilgili yazı
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.