Pydnai

Pydnai, antik Likya kıyısında yer alan bir Helenistik dönem kalesidir.^[1][2] Özlen Nehri'nin ağzının yakınlarında bulunmaktadır.^[3] İlk olarak anonim bir 3. yüzyıl Roma denizcileri rehberi olan Stadiasmus Maris Magni'de ve 2. yüzyılda yazılan Ptolemy'nin Coğrafya El Kitabı eserinde Kydna ismiyle bahsedilmiştir.^[4][5]

 

Kale, Likya'nın en önemli şehri olan Ksanthos'a en yakın sahili korumak için inşa edilmiştir. Dağlık bir burnun yakınında bulunan konumu, gemileri Likya kıyılarının tehlikeli derecede güçlü rüzgarlarından ve akıntılarından koruyordu. Denize dökülen yakındaki küçük akarsu, bu kıyı kesiminde pek bulunmayan değerli bir tatlı su kaynağı olarak hizmet vermiştir. Jeomorfolojik çalışmalar, Pydnai'nin aslen kıyı kenarında olduğunu ve yakındaki Bükses kalesinin de aynı şekilde konumlandığını göstermektedir. Her iki kale de bir tür kıyı savunması görevi üstlenmiştir.^[6][2]

Hem kale hem de Ksanthos ile deniz arasındaki bataklık alan, şehri korumak için birlikte işlev görmekteydi. Geç Roma döneminde Ksanthos, bataklığı çevreleyen önemli bir yol ile sahile bağlanmıştı. Bu yolun varlığı, yakındaki Karadere köyünde bulunan 3. yüzyıla ait bir askeri sınır taşından anlaşılmaktadır. Yol, Pydnai yakınlarındaki demirleme alanını Ksanthos ve yakındaki Letoon'a bağlamaktaydı.^[7]

Pydnai'de bir Bizans kilisesi bulunması, kalenin bir zamanlar yerel Hristiyan nüfusu korumak için kullanıldığını göstermektedir.^[8]

 

Sitenin varlığından, ilk kez 1811 yılında İrlandalı hidrograf Francis Beaufort bahsetti.^[9] Kalıntılar Beaufort'un verdiği bilgiler sayesinde, 1838, 1839, 1841 ve 1844 yıllarında Likya'ya arkeolojik keşif gezileri düzenleyen İngiliz kaşif Charles Fellows tarafından keşfedildi.^[9][10] Fellows keşfini 1841'de yayımlanan An Account of Discoveries in Lycia, Being a Journal kept during a Second Excursion in Asia Minor (1841) (Likya'daki Keşiflerin Anlatımı, Küçük Asya'da İkinci Gezide Tutulan Bir Günlük) adlı eserinde sundu.^[11] Metinde Fellows, yamacın "güzel inşa edilmiş bir Kiklop duvarı, kuleleri ve mazgal pencereleriyle güçlendirildiğini ve antik Yunan tahkimatının güzel bir örneğini sergilediğini" belirtti. Fellows duvarların içinde bir yazıt buldu ve çevirisini "Poseidon'a; Mausolus'un, Alabarchos'un adağı" olarak yaptı. Ayrıca sitenin bir krokisini de çizdi.^[12][3]

Pydnai ayrıca 1835 yılında Anadolu'ya arkeolojik keşif gezisine liderlik eden Fransız Charles Texier tarafından da tanımlandı.^[13][14]

1842 yılında İngiliz Ordusu subayı William Martin Leake, tahkimatı Pydnai olarak tanımladı. Aynı on yılda kale, kâşifler Edward Forbes ve Thomas Abel Brimage Spratt tarafından da tanımlandı.

Tiyatrodan yola çıktık ve çok düz ve bataklık bir ovadan geçerek kısa ama derin ve durgun bir akarsuya vardık. Bu akarsuyun adı Uzlan Nehri'ydi ve tıpkı Likya'nın alt kısmındaki birçok akarsu gibi, dağların eteklerinden tamamen oluşmuş olarak akıyordu. Yaklaşık üç millik bir mesafe kat ediyordu ve üzerinde bir köprü vardı. Uzlan, iki veya üç evden oluşan ve Rum denizcileri için bir buluşma noktası olan küçük bir iskeledir. Yakınlarında, sanki bir kaya noktasını güçlendirmek için yapılmış gibi bazı devasa Helenistik duvarlar bulunmaktadır. Onun ötesinde ise Fellows tarafından Cydna olarak tanımlanan ve güzelce resmedilen kale yer alır. Harika bir şekilde inşa edilmiştir ve mükemmel durumda korunmuştur. Duvarlar, aslında orijinal mimarinin bir parçası olmayan ancak görünüşe göre orta çağlarda eklenmiş olan korkuluklarla taçlandırılmıştır. Orijinal duvarda, Kiklop ve düzgün stiller karıştırılmıştır. Aralarda mazgallar yerleştirilmiştir. Bu güzel kalenin içinde bir Hristiyan kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır.

— Edward Forbes; Thomas Abel Brimage Spratt, Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis, in company with the Late E. T. Daniell (1847)

İngiliz sözlükbilimci William Smith, 1870 yılında yerleşim yerinin Cragus Dağı'nın eteklerinde bulunan Kydna ismiyle Ptolemy tarafından bahsedildiğini öne sürdü.^[15]

Alman arkeologlar Otto Benndorf ve George Niemann, 19. yüzyılda Pydnai'deki kalıntılara dair bir açıklama yayınlayan bilim insanları arasındaydı. Kalede doğu ve kuzey tarafında birer tane olmak üzere iki giriş olduğunu kaydettiler; kulelerin kapıları, duvar korkuluğundan erişilebilen üst katı ve mazgalları vardı. Çevrenin etrafında yedi farklı noktada, duvara çıkan dar ve dik merdivenler olduğunu gözlemlediler. İç kısmı keşfetmeleri için bitki örtüsü zorluk çıkardı ve doğu köşesindeki bir kilise kalıntısı dışında yerleşim kalıntısı bulamadılar. Kilise, 4,6 m genişliğinde ölçülmüş, moloz ve harçtan yapılmış küçük, doğuya bakan bir bazilikaydı. Arkeologlar, Fellows tarafından görüldüğü söylenen yazıtları bulamadılar.^[16]

Fransız arkeolog Jean-Pierre Adam, Ksanthos'taki bir kulenin Pydnai'deki taş işçiliğine benzediğini ve bu işçiliğin M.Ö. 3. yüzyıla tarihlendiğini göstermiştir. Adam, Ksanthos'taki sur duvarlarının çoğunu da aynı tarihe atfetmiştir.^[17] Ancak yine başka bir Fransız arkeolog Jacques Des Courtils'e göre ise bu kalıntılar önemli farklılıklar içerir: Pydnai tek bir homojen dönemde inşa edilirken, Ksanthos'un kulesi farklı zamanlarda değişikliğe uğradığına dair kanıtlar sunuyor. Des Courtils, Ksanthos'ta hem yarım dairesel hem de yuvarlak kulelerin olduğunu, Pydnai'dekilerin ise dörtgen şeklinde olduğunu belirtti. Pydnai'nin 2. yüzyılda (Ksanthos'un yuvarlak kulesinin inşa edildiği dönemde) inşa edilmiş olabileceğini ve Ksanthos savunmasının güçlendirilmesi/yenilenmesi ve kıyıya yakın yeni bir kale inşaatı gibi önemli bir savunma programının parçası olabileceğini öne sürdü.^[18]

İnşa tekniklerinden elde edilen kanıtlara dayanarak, Türk arkeolog Cevdet Bayburtluoğlu, tahkimatı MS 1. yüzyıla veya 2. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmektedir.^[14] Pydnai'de ayrıca bir su kemeri olduğuna dair kanıtlar da mevcuttur.^[19] Kalenin yazıtlarıysa Bizans dönemine aittir.^[20]

 

Pydnai'nin toplam alanı 4 dönüm olarak belirlenmiştir.. Alçak bir tepenin yamacında, Patara Plajı'nın batı ucuna yakın konumlanmıştır. Kale benzeri yapının savunma duvarları 90 cm kalınlığında ve 300 metreden daha uzundur.^[21][20] 11 kule ve yedi merdivenin bazıları 10 metreden daha yüksektir. Duvarlar, hala iyi durumda olup üzerinde parapetler ve siper yolu mevcuttur. Tüm duvarlar, birbirine sıkıca oturan çokgen şekilli bloklar kullanılarak inşa edilmiştir; iç kısımda bulunan tek yapı ise küçük bir kilisedir.^[20][8]

Pyndai'deki duvarlar, Likya şehirlerinin savunma duvarlarında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan, birbirine sıkıca oturan çokgen şeklinde kesilmiş taşlardan inşa edilmiştir. Bu tür duvarları tarihlendirmek genellikle mümkün değildir, ancak Pyndai duvarlarının, benzer şekilde inşa edilmiş Ksanthos duvarları ile aynı döneme ait olduğu düşünülmektedir. Bu da, Mısır Ptolemleri'nin tüm Anadolu'nun güney kıyıları gibi Likya'yı da yönettiği bir dönem olan Ptolemaios II Philadelphus'un saltanatı (MÖ 283-246)^[22] sırasında inşa edildiklerine dair geçici bir kanıya götürmektedir.^[8]

Fethiye'den Antalya'ya uzanan 540 kilometrelik Likya Yolu isimli yürüyüş yolu, Pydnai'nin iki girişinden geçmektedir.^[23] Bölgede, patika dışında kalan alanlar ağaçlar ve çalılarla kaplıdır.^[24]

^ Pydnai ayrıca Kydna, Cydna,^[15][25] Kydnai^[4] ve Pydna^[22] olarak da bilinir. Türkiye'de ise kalıntılar için Gâvurağılı ismi kullanmaktadır.^[9][26]

^ Bükses kalesi kalıntıları Karadere yakınında, köyden geçen yola 100 metre uzaklıktadır. Geriye kalan kalıntılar, büyük taşlardan inşa edilmiş 5-6 metre yüksekliğinde duvarlardan oluşmaktadır. Kazısı yapılmamış olan kale 5. yüzyıla tarihlenmektedir.^[27]

^ 1940'larda yazıt arandı ancak bulunamadı.^[28]

• Bayburtluoğlu, Cevdet (2004). Lycia. Antalya: Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations. ISBN 978-97570-7-820-3. 
• Bean, George Ewart (1978). Lycian Turkey: An Archaeological Guide . Londra: Benn. ISBN 978-05100-3-205-0. 
• Benndorf, Otto; Niemann, George (1884). Reisen in Lykien und Karien (Almanca). Viyana: C. Gerold's Sohn. OCLC 312437440. 
• Clow, Kate (2000). The Lycian Way . Ankara: Upcountry (Turkey) Ltd. ISBN 978-09539-2-180-5. 
• Des Courtils, Jacques (1994). "Nouvelles données sur le rempart de Xanthos". Revue des Études Anciennes (Fransızca). İstanbul. 96 (1 –2): 285 –298. ISSN 2540-2544. 
• Des Courtils, Jacques (2003). Ksanthos ve Letoon Rehberi. Dünya kültür mirası kentlerinden. Istanbul, Turkey: Ege Yayınları. ISBN 978-97580-7-056-5. 
• Farrington, Andrew (1995). The Roman Baths of Lycia: An Architectural Study. British Institute at Ankara. ISBN 978-19120-9-066-2. 
• Fellows, Charles (1841). An Account of Discoveries in Lycia, Being a Journal kept during a Second Excursion in Asia Minor. Londra: J. Murray. OCLC 1038777615. 
• Forbes, Edward; Spratt, Thomas Abel Brimage (1847). Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis, in company with the Late E. T. Daniell. 1. Londra: John van Voorst. LCCN 05010095. 
• Slatter, Enid (1994). Xanthus: Travels of Discovery in Turkey. Londra: Rubicon Press. ISBN 978-09486-9-531-5. 
• Smith, William (1870). Dictionary of Greek and Roman Geography. 2. Boston: Little, Brown. OCLC 847907716. 
• Talbert, Richard J.A., (Ed.) (2000). Barrington Atlas Map-by-Map Directory. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-06910-4-945-8. 

• Adam, Jean-Pierre (1982). L'architecture militaire grecque. Paris: Edition Picard. ss. 115 –165. ISBN 978-27084-0-061-0. 
• Hoskyn, Richard (1842). "Narrative of a Survey of Part of the South Coast of Asia Minor; And of a Tour into the Interior of Lycia in 1840-1; Accompunied by a Map". The Journal of the Royal Geographical Society of London. 12: 143 –161. doi:10.2307/1797993. JSTOR 1797993 – JSTOR vasıtasıyla. 
• Leake, William Martin (1842). "Remarks on Mr. Hoskyn's Paper". The Journal of the Royal Geographical Society of London. 12: 162 –169. doi:10.2307/1797994. JSTOR 1797994 – JSTOR vasıtasıyla. 
• Texier, Charles (1865). The Principal Ruins of Asia Minor. Londra: Day. OCLC 4622827. 

 

Wikimedia Commons'ta Pydnai ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Kenthaber Pydnai Sayfası
• Lycian Turkey - İngilizce 19 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.