Louis Mountbatten

 

1900 yılında "Battenberg Prensi" unvanıyla dört kardeşin en küçüğü olarak Windsor Kalesi yakınlarındaki Frogmore Evi'nde dünyaya gelmiştir. Annesi Kraliçe Victoria'nın torunlarından "Hesse ve Ren Prensesi" Victoria, babası ise İngiliz Kraliyet Deniz Kuvvetleri Komutanı "Battenberg Prensi" Louis'dir.^[1] Kardeşleri; "Yunanistan ve Danimarka Prensesi" Alice, "İsveç Kraliçesi" Louise ve "II. Milford Haven Markizi" George'dur. Rus İmparatorluğu'nun son Hükümdarı Çar II. Nikolay'ın eşi Çariçe Aleksandra Fyodorovna teyzesi, İspanya Kraliçesi Victoria Eugenie ise kuzenidir. Anne tarafından İngiliz ve Alman, baba tarafından ise Alman, Fransız ve Leh kökenlidir.^[2] Babaannesi Julia von Hauke, babası Çarlık Rusya'ya bağlı Polonya'da generalliğe kadar yükselmiş ve Çar I. Nikolay tarafından kont yapılmış bir subay olsa da, bir asilzade olmadığı için evlilikleri sonucu Mountbatten'ın dedesi Prens Alexander "Hesse ve Ren Prensi" unvanını kaybetmiştir. Hanedanlığı devam ettiren Mountbatten'ın büyük amcası bir süre sonra kardeşinin eşine "Battenberg Kontesi", daha sonra ise "Battenberg Prensesi" unvanını yaratmış ve çocuklarının da bu unvanı taşıyacağını, hanedanlıkta söz sahibi olmayacakları şart koşmuştur.^[3][4]

On yaşına kadar annesi tarafından evde eğitim gören Louis 1913 yılında abisi ve babası gibi denizci olmak için Osborne Donanma Okulu'na kaydolmuştur. Kraliyet Donanması ile I. Dünya Savaşı'nda çeşitli kademelerde bulunduktan sonra 1917 yılında Cambridge Üniversitesi'ne bağlı Christ's College'da soybilim üzerine eğitim almıştır. Aynı yıl Birleşik Krallık'ta artan Alman karşıtlığı nedeniyle "Birinci Deniz Lordu" babası "Alman ajanı" olduğu yönündeki iftiralar sonucu istifa etmiştir. Dönemin kralı V. George'un Alman soyadlarını İngilizleştirme girişimi sonucu ailesi "Mountbatten" soyadını almış ve hanedanlıklarını reddetmek durumunda kalarak prenslik unvanlarını kaybetmiş, bu nedenle Almanya'daki mülklerinden de feragat etmiş sayılarak maddi sıkıntıya düşmüştür. Annesi ve babası "I. Milford Haven Markizi", abisi "Medine Kontu", kendisi ise "Lord" yapılmıştır. 1920-1922 yılları arasında kuzeni Galler Prensi Edward'ın Pasifik kolonilerini ziyaretinde ona eşlik etmiş, 1922 yılında dünyanın en zengin insanlarından biri olan Yahudi ve Alman kökenli İngiliz banker Sir Ernest Cassel'in büyük torunu Edwina Ashley ile evlenmiş, 1923'te Gelibolu ve İstanbul'da bulunan HMS Revenge zırhlısında görev almıştır.^[5]

 

1924 yılında Portsmouth'daki Sinyal Okulu'na girmiş, ardından Donanma Koleji'nde elektrik mühendisliği okumuştur. Eğitimlerinin ardından 1926 yılında Malta'da konuşlanan Akdeniz Donanması'na atanmış, iki yıl boyunca kablosuz iletişim asistanı ve sinyal uzmanı olarak görevlendirilmiştir. 1928 yılında "kıdemli yüzbaşı" rütbesine yükselmiştir. 1929 yılında İngiltere'ye dönerek 1931'e kadar Sinyal Okulu'nda eğitmenlik yapmış, 1931 yılında tekrar Akdeniz Donanması'na atanmış, 1932 yılında HMS Resolution'ın komutasına getirilmiştir. 1934 yılında HMS Daring'e, ardından HMS Wishart'a geçmiştir. 1937 yılında kaptanlığa yükselmiştir.

 

1939'da, II. Dünya Savaşı başlamadan sadece on gün önce, yapımını başından beri Newcastle'daki tersaneyi her haftasonu ziyaret ederek takip ettiği ve öncesinde tasarımında da katkıda bulunduğu HMS Kelly zırhlısının kaptanı olmuştur.^[6][7] Savaşın başlamasıyla 5. Filo'nun başına getirilmiş, 1940'taki Norveç Muharebesi sırasında Hollanda açıklarında Alman E-bot'u tarafından torpidolanan ve ardından Alman uçaklarının hedefi hâline gelen HMS Kelly'i 91 saatin sonunda limanına çekebilmiştir.^[8] Geminin bakıma alındığı dönemde kısa süreliğine HMS Javelin ve ardından uçak gemisi HMS Illustrious'ta görevine devam etmiş,^[9] 1941'in sonunda tekrar kullanıma alınan Kelly'e döndükten iki hafta sonra bu sefer de Girit Muharebesi sırasında bombalanan gemi batmıştır.^[10] Lord Mountbatten'ın bu olay sırasında rütbe ayırt etmeden moral vermeye ve mürettebatı olabildiğince diğer gemilere naklettirmeye çalışması, kendisinin ise gemi suya gömülene dek kaptan köprüsünden ayrılmaması, denizin içinde tarandıkları 22 saat boyunca herkesle beklemesi sağ kurtulanların kendisine bağlılık duymasını sağlamış, gelecek yıllarda gemi adına bir cemiyet kurulmuştur.^[11] Cemiyetin her yıl düzenlediği yemekli toplantıya Mountbatten hayatı boyunca katılmıştır.^[10][12]

 

1942 yılındaki Ortak Operasyonlar Başkanlığı sırasında gerçekleşen ve birçok yenilikçi proje içeren Dieppe operasyonunda yaşanan yenilgi en çok askeri kaybı veren Kanadalılar tarafından sevilememesine neden olmuştur. 1943 yılında genç, hırslı ve dinamik bir komutan gerekliliğiyle Güneydoğu Asya Yüksek Müttefik Kuvvetleri'nin başına getirilmiş, zorlu şartlar altında üç yıl devam eden operasyonlar sonucunda önce Singapur, sekiz ay sonra ise Myanmar'nın Japon işgalinden kurtuluşunu sağlamıştır. Japonlar teslimiyet antlaşmasını imzaladıktan sonra onların kılıçlarını toplatması tartışma konusu olmuştur. Kılıcı kaybetmenin Japon kültüründe "onuru kaybetmek" ile eşdeğer görülmesi sonucunda Japonlar kılıçlarını "iade edilmesini beklemediklerini" belirtecek şekilde, kınılarıyla teslim etmişlerdir.^[13]

 

1947 yılının ilk günü başbakanlık konutuna çağırılarak II. Dünya Savaşı sırasında ayrılıkçı örgütlerin Japonlara destek vermesiyle kaçınılamaz bir gereklilik hâline gelen Hindistan'ın bağımsızlığını gerçekleştirmek amacıyla Britanya Hindistanı'nın son Genel Valisi görevi verilmiştir. Savaş sırasında da geçici olarak bu görevi yürütmüş olan Mountbatten başta Hindu, Müslüman ve Şirk kesimlerini bir araya getirmeye çalışmış fakat ısrar ettikçe liderlerdeki karşıtlığın arttığını, toplumun gitgide kutuplaştığını, olası bir iç savaşın patlak verebileceğini görüp sonunda iki ana tarafın da ısrarlı talebi üzerine "Hindistan" ve "Pakistan" adında iki ülkeye bölünmüş olarak bağımsızlığın verilmesinde karar kılmıştır. Bu süreçte Pakistan'ın ayrı bir ülke olarak ortaya çıkması ada hükûmeti tarafından Basra Körfezi'ndeki petrol yataklarına ulaşımın güvence altına alınacağı projesiyle Mountbatten'a, daha sonralarda bilinen adıyla "Mountbatten Planı" olarak, zorlanmıştır.^[14] Bu durumun kesinleşmesi üzerine ayrılık için öngörülen sekiz ayın zaman kaybı olacağını düşünen Mountbatten süreci öne almış, 21 gün içerisinde sınırları taraflarla çizdirerek ve bu sınırlara uygun nüfus mübadelelerinin tamamlamasını şart koşarak birer gün arayla iki devletin de bağımsızlığını ilan etmiştir. Ancak Pencap eyaletindeki bölünme anarşiye neden olmuş, milyonlarca kişi evsiz kalmış ve yaşamını yitirmiştir. Bölünmenin ardından geçiş döneminin idaresi amacıyla Nehru tarafından Hindistan'ın cumhurbaşkanlığını yürütmesi teklif edilmiş ve bunun üzerine on ay boyunca bu görevde bulunmuş, sonrasında Pakistan'da da aynı sistemin gerçekleştirilmesi düşünülse de bu teklifi Cinnah reddetmiştir.^[15][16]

Hindistan'a atanırken söz verildiği üzere 1948 yılında donanmaya geri dönen Mountbatten 1950 yılında Dördüncü Deniz Lordu, 1955 yılında Birinci Deniz Lordu, 1956'da Donanma Komutanı, 1959 yılında Savunma Kurmay Amiri olmuştur. Askeri gücün "Savunma Bakanlığı" altında toplanmasını sağlamış, bu dönemde Lordlar Kamarası'nda alınan kararlarda etkili olmuştur. 1956 yılındaki Süveyş Krizi sırasında Muhafazakâr Parti'nin tutumunun Ortadoğu'da altından kalkılamaz sonuçlara neden olacağını savunmuş fakat umursanmadığını gördüğünde reddedilecek istifasını sunmuştur. Aynı zamanda, donanmanın ilk nükleer denizaltısı kendi amirliği sırasında hizmete sunulmuş olsa da, Amerika ve Rusya'nın soğuk savaşı doğuran nükleer silah denemelerine karşı çıkmış, olası bir nükleer saldırıda kimsenin kazanmayacağını ve gezegenin sonunun geleceğini birçok kez dile getirmiş, bu konuda kapsamlı makaleler yazmış olsa da yayınlanmalarının ölümüne dek önüne geçilmiştir.^[17][18] Nükleer silahlanma karşıtı son konuşmasını ölümünden üç ay önce gerçekleştirmiştir.^[19][20]

1965 yılında emekliliğe ayrıldıktan sonra Wight Adası'nın valisi, 1974 yılında ise kraliyet temsilcisi "Birinci Lord Teğmen"i olmuştur. 1969-1970 yıllarında akrabalarının hanedanları olduğu İspanya ve Yunanistan krallıkların tekrar oluşturulabilmesi için Amerika'dan destek alınmasına yönelik girişimlerde bulunmuştur. Eşinden kendisine kalan ikametgahı Broadlands'ı Mayıs 1979'da halkın ziyaretine açmıştır.

 

27 Ağustos 1979'da İrlanda'nın Country Sligo bölgesinde bulunan Classibawn Şatosu^[21]'nda yıllık aile tatillerini yaparken büyük kızı Patricia Knatchbull, damadı Lord Brabourne, ikiz torunları Nicholas ve Timothy Knatcbull, kızının kayınvalidesi Lady Brabourne ve tekne ile ilgilenen 15 yaşındaki Paul Maxwell eşliğinde yakındaki Mullaghmore kasabasının limanında bağlı "Shadow V" adlı teknesiyle öğleden önce 11:30 sıralarında açılmış, kullandıkları ıstakoz kafeslerinin bulunduğu noktaya vardıklarında tekne infilak etmiştir. Patlamanın çok şiddetli olmasından dolayı enkaz ve kişisel eşyalar geniş bir alana yayılmış, Mountbatten yakınlarında bulunan balıkçılardan biri tarafından neredeyse bacakları tamamen kopmuş halde fakat sağ kurtarılmış olmasına rağmen karaya varmadan ölmüştür. Patlmada torunlarından Nicholas, görevli Paul Maxwell ve Lady Brabourne da ölmüştür. Suikastı IRA üstlenmiş, önceki gece tekneye uzaktan kumandayla kontrol edilebilen dört adet patlayıcı yerleştirdiklerini, asıl planlarının ise 1974'te bu suikastı gerçekleştirmek olduğunu açıklamıştır. Aynı gün sınırda 18 Britanya askeri de IRA tarafından bomba yüklü bir kamyon ile öldürülmüştür.^[22]

 

Eylül 1979'da Lord Mountbatten'ın yıllar önce en ince detaylarına kadar planladığı, Kraliyet Ailesi ve Avrupa'nın diğer hanedanlıklarından üyelerin katıldığı, Westminster Katedrali'nde gerçekleştirilen bir cenaze töreni düzenlenmiştir. Wellington Kışlası'ndan başlayan cenaze korteji sokaklarda binlerce kişi tarafından izlenmiş; Britanya, Myanmar, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve Kanada'dan gelen askeri birliklerin temsilcileri naaşına eşlik etmiştir. Planlanan askeri töreninin ardından Broadlands yakınlarındaki Romsey Manastırı'nın içine defnedilmiştir.^[23][24] Vücudunun yakılmamasını vasiyet eden Mountbatten, Desmond Henley tarafından mumyalanmıştır.^[25] Patlamadan sağ kurtulan torunu Timothy Knatchbull çocukluğunu, dedesi ile olan ilişkisini, ikiz kardeşini kaybettikten sonra yaşadıklarını ve olanları sindirme sürecini ele aldığı "Açık Mavi Bir Gökten 24 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." adında bir kitap yayınlamıştır.^[26]

 

 

Abisi George, yeğenleri "Edinburg Dükü" Prince Philip'in hamiliğini üstlenmiş fakat 1938 yılında vefat ettikten sonra bu görev kendisine geçmiştir. O dönem prenses olan II. Elizabeth'in yeğenine olan ilgisini fark ederek evlenmelerinde rol oynamıştır. Prens Charles'ın ise "Hiç sahip olamadığım dedemdi."^[27] diyerek andığı akıl hocasıdır. Prens Charles'a "evlenmeden önce birçok kadınla birlikte olması ve zamanı geldiğinde ise mazisi olmayan genç bir kızla evlenmesi gerektiği" yönünde "tavsiyeler" verdiği, Broadlands'ı zaman zaman bu "işler" için hazırlattığı bilinmektedir. Hatta o dönemde reşit olmayan torunu ile ilişki yaşaması ve ileride evlenmesi için Prens Charles'a baskı uygulamış, ölümünün ardından Prens Charles evlilik teklifinde bulunmuş olsa da Mountbatten'ın torunu Amanda Knatchbull bu teklifi reddetmiştir.^[28]

Donanmadan emekli olduktan sonra kendini dernek çalışmalarına adamış, 1967-1978 yılları arasında Birleşik Dünya Kolejleri'nin başkanlığını yürütmüştür.^[29]

Bilim insanı olarak da bilinen Mountbatten bir geminin hareket hâlindeki bir başka gemiyle pozisyonunu sabit tutmasını sağlayan ve patentini aldığı bir sistem geliştirmiştir. Ayrıca giyim için harcanan vakti çok değerli bulan Mountbatten fermuarı giysilere uygulatan ilk kişidir.^[30]

İsimleri arasında "Richard" olmamasına rağmen aile bireylerinin çocukluğundan itibaren "Dickie" olarak andığı Louis Mountbatten "Nicky" lakabının II. Nicholas için kullanmasından dolayı annesinin babası için de kullandığı "Dickie-bird" tamlamasından bu ismi almıştır.

1969 yılında hayatını konu alan "Lord Mountbatten'ın Hayatı ve Zamanları" belgesel serisinde son Rus Çarı II.Nicholas'ın kızlarından kuzeni Grandüşes Marie Romanov'a çocukluğundan beri âşık olduğunu, onunla evlenmeyi hep gizlice düşlediğini söylemiştir.^[31] Mountbatten 1918'de Bolşevik Devrimi'nde ailesiyle öldürülen Marie'nin 1914'te ona yolladığı imzalı fotoğrafını hayatı boyunca gittiği her yere taşımış, yatak odasındaki şömine tablasının üzerinde bulundurmuştur.^[32] 1934 yılında Çarlık Rusya'nın "Preobrajensky Marşı"nın donanmanın resmî marşı olmasını teklif etmiş, kabul görmemiş olsa da 1964'te, Savunma Kurmay Amiriliği esnasında, Kraliyet Donanması'nda "Genel Kaptan" olan yeğeni Edinburg Dükü'nün aynı teklifi donanmaya sunmasıyla bu marş "resmî yavaş marş" ilan edilmiştir.^[33] Marş aynı zamanda 1966-1968 yılları arasında çektiği, 1969'da yayınlanan 12 bölümlük "The Life and Times of Lord Mountbatten" kısa belgesel serisinin de jenerik müziğidir.

 

 

14 Şubat 1922'de Hindistan'da evlilik teklif edip nişanlandığı Edwina Ashley'in dünyanın en zengin insanlarından biri ve sosyetenin lideri kabul edilmesi o dönemde maddi sıkıntı çeken Mountbatten'ın ailesini düşündürmüş, annesi Mountbatten'ın ısrarı üzerine kendisinden maddiyatın iki eş arasına asla girmeyeceğinin sözünü almıştır.^[34] Edwina Ashley ile alışılmışın dışında bir evlilik yaşayan Mountbatten, eşine her anlamda bağlılık duyarken onun kendisini birçok kişiyle aldatmasının önüne geçemeyeceğini fark ettiğinde boşanma teklifinde bulunmuştur. Eşinin fikri ile evliliklerini "açık" sürdürmekte, başkalarıyla cinsel ilişkiler yaşayabilmekte ortak karar alan çiftin özel hayatı sosyete ve magazinin neredeyse bir asırdır sevdiği konular arasındadır. Bunun üzerine Mountbatten 1932'de Malta'da tanıştığı, Fransız sosyetesinden Yola Letellier ile ilişki yaşamaya başlamış ve bu ilişkisini ömür boyu devam ettirmiştir. Eşi Edwina başlarda kıskanıp Yola ile tanışmaya Paris'e gitmiş, arkadaşlık kurduktan sonra ise Mountbatten'a Yola'yı öven bir mektup yazmıştır. Yola Letellier "aileden" sayılan, Broadlands'in daimi misafirlerinden biri hâline gelmiştir. Mountbatten aynı zamanda Hindistan'daki görevi sırasında Nehru ile büyük bir aşk yaşamaya başlayan eşinin etkisinden devlet işlerinde yararlanmaya çalışmıştır.^[35] Ayrıca, Mountbatten'ın küçük kızı Lady Pamela Hicks'e göre Mountbatten eşinin vefatından sonra kendisinden yaşça küçük birçok kadınla birliktelik yaşamıştır.^[36]

Mountbatten görev aldığı her gemide polo, kürek ve yelken takımları kurmuştur. Binicilikte iyi olmamasına rağmen poloya oldukça ilgi duymuş, öğrenme aşamasında herhangi bir somut kaynak bulunamadığını görüp "Marco" mahlasıyla "Poloya Giriş" adında, birçok dile çevrilen bir kitap yazmıştır.^[37] Aynı zamanda patentini aldığı bir polo sopası bulunmaktadır.

 

Gençliğinde, kuzeni VIII. Edward ile yakın arkadaş olduğu dönemde "playboy" diye anılmaya başlamış fakat kendisi "partilerde daha çok biriyle oturup işi ile ilgili bir konuda konuştuğunu" ve "çok çalışmanın nedense hiçbir zaman haber olmadığını" söylemiştir.^[38] Yine de Broadway'de sahnelenen müzikallerden birinde "Eğer bir kız ipek ve saten giyerse Lord Mountbatten'ı indirebilir" sözleri geçmektedir.^[39][40] Ünlü pembe roman yazarı Barbara Cartland'la elli yılı aşkın dostlukları birçok kitapta birlikte çalışmalarını sağlamış, Cartland ömrünün son yıllarında verdiği röportajlarda Mountbatten'a platonik aşk beslediğini açıklamış ve onun için "yüzyılın en şık ve romantik erkeğiydi" demiştir.^[41]

Broadlands'i ziyaretinde "Monaco Prensesi" Grace Kelly çocukluğunda onun bir fotoğrafını yanında taşıdığını söylemiştir.^[42] Eşi Edwina ile balayı için gittiği Amerika'da Charlie Chaplin ile tanışıklıkları arkadaşlığa dönüşmüş, Chaplin çifte balayı hediyesi olarak onların da yer aldığı "İyi ve Arkadaşça26 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." adında bir kısa film çekmiştir. Chaplin ile dostlukları ömür boyu sürmüştür.

 

Sinemaya gençliğinden beri ilgi duymuş, görevleri sırasında eğitim videoları çekmiş, görev aldığı gemilerde abisi gibi sinema salonu kurdurmuş,^[43] deniz kuvvetlerine özel bir film akademisi yaratmıştır. 1942 yapımı "Vazifemiz Uğruna26 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." filmi Mountbatten'ın HMS Kelly zırhlısında yaşadıklarını konu almaktadır, isimler değiştirilmiş olsa da kaptanın replikleri Mountbatten'ın yaşananlar sırasında birebir söyledikleridir.

Ünlü saat firması Rolex'in 1950'lerdeki reklam kampanyalarının birinde Mountbatten'a atıfta bulunulmaktadır.^[44]

Son yıllarda halka açılan II. Dünya Savaşı ve Süveyş Krizi esnasında tutulmuş FBI dosyalarında ve Birleşik Krallık'taki pedofili zinciri davalarında "eşcinsel olduğu" ve "üniformalı oğlanlara karşı koyamadığı" yönünde kaynağı tam belirtilmeyen notlar bulunmaktadır.^[45] 1950'li yıllarda Malta'da görevliyken "cinsel davet" içerikli pikniklere katıldığı, donanmanın parti evi olarak kullanılan fakat şu an yıkılmış olan bir binanın ise aslında bir "eşcinsel genelevi" olduğu iddia edilmektedir.^[45][46] Ayrıca; eşi ile haklarında basılan son biyografi kitabında 13 yaşındayken hastalandığı bir dönemde özel eğitmenliğini yapan 30'lu yaşlardaki bir erkek tarafından tacize uğramış olabileceği ve bu "ilişkinin" birkaç yıl devam ettiği mektuplardan alıntılarla öne sürülmekte, hatta Mountbatten'ın evlilik töreninde eşi ile dini nikâhlarını kıyan piskoposun aynı kişi olduğu belirtilmektedir.^[47]

"An Introduction to Polo" by "Marco" (1931)

"Combined Operations 'The Official Story of the Commandos''" (1943)

"Time Only to Look Forward: Speeches of Rear Admiral the Earl Mountbatten of Burma as Viceroy of India and Governor-General of the Dominion of India 1947-48" (1949)

"The Life and Times of Lord Mountbatten" (TV-1969) (1969)

"This Is Your Life" Earl Mountbatten (TV-1977)

"Barbara Cartland's Book of Useless Information" (1977)

"Mountbatten: Eighty Years in Pictures" (1979)

"Apocalypse Now?" (1980)

"The Diaries of Lord Louis Mountbatten 1920-22: Tours with Prince of Wales" (1987)

"Personal Diary of Admiral the Lord Louis Mountbatten, Supreme Allied Commander, South-East Asia, 1943-1946" (1990)

"From Shore to Shore: The Tour Diaries of Earl Mountbatten of Burma, 1953-1979" (1990)