Krikler
Krikler veya diğer kullanımıyla Muskogiler (kendilerini Mvskokē diye adlandırırlar), Kuzey Amerika'nın orta güneyini (Güney Amerika Birleşik Devletleri) uzun süre kontrol etmiş olan bir Kızılderili halkı. Günümüzde Oklahoma, Alabama, Georgia ve Florida eyaletlerinde yaşarlar. En yakın akrabaları Seminolelerdir. Her iki (Krik ve Seminole) halk da Maskoke dillerine giren aynı dili (Krikçe ya da Maskokece) konuşur.
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Diğer |
Tek harf farkla birbirinden ayrılan ve ABD'de yaşayan Krik (Creek) halkını, Kanada'da yaygın olan Kri (Cree) halkıyla karıştırmamak gerekir.
Mississippi kültürünün varisleridir. Tarihte coğrafi olarak iki ana gruba ayrılırlar. Coosa ile Tallapoosa nehirlerinin kıyılarında yaşayanlar Yukarı Krikler (Upper Creeks), Chattahoochee ile Flint nehirlerinin kıyılarında yaşayanlar ise Aşağı Krikler (Lower Creeks) adını alır.
1811 Kuyrukluyıldızı ve depremlerin oluşması beraberinde kehanet yorumlarını getirmiş ve bütün bunlardan etkilenen Yukarı Krikler, Şavnilerin şefi Tecumseh tarafından Avrupalı Amerikalılar'ın işgaline karşı direnişlerinde desteklendiler. 1812 Savaşında Amerika Birleşik Devletlerine karşı Britanya İmparatorluğu yanında yer aldılar. Krik halkının Aşağı ve Yukarı Krikler olarak ikiye bölünmesi Kızıl Sopa Savaşı ya da Krik Savaşı (1813–1814) denilen iç savaşı çıkardı. Fort Jackson Antlaşmasında 93,000 km² toprağı Beyazlara devretmek zorunda kaldılar.
George Washington'un uygarlaştırma planına göre 19. yüzyılda "uygarlaştırılan" Beş Uygar Kabile (Çerokiler, Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminoleler) arasında yer alırlar.
1830 yılındaki Kızılderili Tehciri (Indian Removal) sırasında ana yurtlarından çıkarılarak diğer kabilelerle birlikte Kızılderili Toprakları denilen verimsiz toplama alanına sürüldüler.
Krikler, Oklahoma eyaletinde federal olarak tanınan ve Muscogee (Creek) Nation adıyla bilinen ana idari birlikte toplanırlar. Ufak bir kabilesi de Poarch Band of Creek Indians adıyla Alabama eyaletinde idari birlik oluşturur ve federal olarak tanınır. Kriklerden çok ufak bir kısmı da aynı dil ailesinden akraba Kızılderililerle birlikte Louisiana eyaletinde Koasatilerin yanına ve Alabama eyaletinden çıkarılıp Teksas eyaletine sürülen Alabamaların yanına yerleştirilmişlerdir.
Tarihteki Krik liderleri arasında Tastanaki Hopayi, Tastanagi Rakke, Tomochichi sayılabilir.
Alt gruplar
değiştirTarihte coğrafi olarak iki ana gruba ayrılırlar:[1]
- Yukarı Krikler (Upper Creeks): Coosa ile Tallapoosa nehirlerinin kıyılarında yaşayan kabileler:[2]
- Abihka / Arbeka (A·peh·kv)
- Atasi
- Coosa
- Hilibi / Hillabee (He·lv·pe)
- Holiwahali
- Okchai
- Pakana
- Tukabahchee / Tukapahchee (To·ke·pah·ce)
- Aşağı Krikler (Lower Creeks): Chattahoochee ile Flint nehirlerinin kıyılarında yaşayan kabileler:[2]
- Coweta (Kv·we·tv)
- Eufaula (Yo·fa·lv)
- Kasihta / Cussetah (Kv·seh·tv)
Klanlar
değiştirKrikler 2 ana kanatta (Ak ve Kızıl Kanat) toplanan 15 klandan oluşur[3]
| Klan | İngilizce tercümesi | Türkçe anlamı | Totemi |
| Hathaga | White Side | Ak Kanat | < hvt·kē = beyaz (white)[4] |
| Hota'lga'lgi | Wind Clan | Rüzgâr Klanı | ho'tvle = rüzgâr (wind)[3] |
| Kona'lgi | Skunk Clan | Kokarca Klanı | ko·no = kokarca (skunk)[4] |
| Itchaswa'lgi | Beaver Clan | Kunduz Klanı | ec·cas·wv = kunduz (beaver)[4] |
| Nokosa'lgi | Bear Clan | Ayı Klanı | no·ko·se = ayı (bear)[4] |
| Yaha'lgi | Wolf Clan | Kurt Klanı | yv·hv = kurt (wolf)[4] |
| Fuswa'lgi | Bird Clan | Kuş Klanı | fuswv = kuş (bird)[3] |
| Tchokota'lgi | Red Side | Kızıl Kanat | < ca·tē = kızıl (red)[4] |
| Aktayatcha'lgi | ? | ? | ? |
| Tcla'lgi | Fox Clan | Tilki Klanı | cu·lv = tilki (fox)[4] |
| Katca'lgi | Panther Clan[3] | Puma Klanı | kac·cv = kaplan (tiger);[4] muhtemelen Florida puması (Puma concolor couguar/coryi) |
| Kowakatcu'lgi | Wildcat Clan | Yaban kedisi Klanı | kowa'kuce = yaban kedisi (wildcat)[3] |
| Ahalagu'lgi | Potato Clan | Patates Klanı | aha' = patates (potato);[3] tatlı patates (Ipomoea batatas) |
| Halpata'lgi | Alligator Clan | Aligator Klanı | hvlpv'tv = aligator (alligator)[3] |
| Wotka'lgi | Raccoon Clan | Rakun Klanı | wot·ko = rakun (raccoon)[4] |
| Sopakta'lgi | Toad Clan | Kurbağa Klanı | so·pak·tv = kurbağa (toad)[4] |
| Itcoa'lgi | Deer Clan | Geyik Klanı | e·co = geyik (deer)[4] |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Muscogee (Creek) Nation Official Tribal Website". 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
- ^ a b "Access Genealogy: Muskogee Indian Tribe, History". 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
- ^ a b c d e f g "Clans of the Creeks". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
- ^ a b c d e f g h i j k "Creek Language Project: English - Creek". 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.