Kanlı Pazar (1969)
Kanlı Pazar, 16 Şubat 1969 tarihinde İstanbul Taksim Meydanı'nda ABD'nin 6. Filo'sunu protesto etmek için 76 gençlik örgütünün toplandığı sırada meydana gelen olaylardır. Tarihçi Feroz Ahmad ise olayı "organize bir faşist şiddet örneği" olarak nitelemiştir.[2]
| Kanlı Pazar | |
|---|---|
Saldırıların ertesi günü Hürriyet gazetesinin kapağı | |
| Bölge | Taksim Meydanı, Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′13″K 28°59′09″D / 41.03694°K 28.98583°D |
| Tarih | 16 Şubat 1969) |
| Hedef | Siviller |
| Silahlar | Silahlı ve sopalı saldırı[1] |
| Ölü | 2[1] |
| Yaralı | 200+[1] |
| Şüpheliler | Sağcılar[1] |
Arka plan
değiştir14 Şubat'taki Cuma namazından sonra Komünizmle Mücadele Derneği ile sağ kesimin denetiminde olan Milli Türk Talebe Birliği'nin öncülüğünde "Bayrağa saygı" mitingi düzenlendi.[3] Bu mitingde komünistlere karşı savaş açıldığı ilan edilerek halka iki gün sonra düzenlenecek olan 6. Filo'yu Protesto Yürüyüşü'nde komünistlere gereken dersi vermek üzere toplanma çağrısı yapıldı.[4] İzmir ve Trabzon'da 6. Filo'yu protesto gösterilerinde sağcı grupların saldırısı sonucu 14'ü ağır, 130 kişi yaralanmıştı.[5]
Saldırı
değiştir6. Filo'nun İstanbul'a gelişini protesto eden Ankara, İzmir, Trabzon ve İstanbul'daki olaylı gösterilerin ardından, öğrenci ve işçi örgütleri 16 Şubat'ta İstanbul'da emperyalizm ve sömürüye karşı "Emperyalizme Karşı Mustafa Kemal Yürüyüşü" çağrısıyla yürüyüş ve miting yapma kararı aldı. 76 gençlik örgütünün katılacağı gösteri için valilikten gereken izin alındı.[4][6] 16 Şubat günü, 10 binden fazla kişi Taksim'e kadar yürümek için Beyazıt'ta toplandı.[6]
Protestonun başladığı sırada "komünistlere gereken dersi verme" çağrısına uyan sağ görüşlü kişiler de Taksim Meydanı'na geldi. Burada toplu kılınan namazın ardından taşlı ve sopalı bir biçimde beklemeye koyuldu.[7] Beyazıt Meydanı'nda toplanan gençlik örgütleri yürüyüşe geçti. Sultanahmet, Sirkeci, Eminönü, Karaköy ve Dolmabahçe üzerinden Taksim Meydanı'na ulaşan göstericilerin önünü kesen polis, alana küçük gruplar halinde girmelerini sağladı. Alana girenler de burada bekleyen ve sadece iki sıra olan polis barikatını kolaylıkla aşan sağcıların sopalı, taşlı ve bıçaklı saldırısına uğradı. Tekbir getiren saldırganlar, göstericileri şiddetli bir biçimde dövdü.[8] Saldırı sırasında "Kahrolsun komünistlere", "Komünistlere ölüm" sloganları atıldı. Olaylar sırasında Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan adlı gençler bıçaklanarak öldürüldü. 200'den fazla kişi yaralandı.[1]
Ertesi gün Hürriyet gazetesinde yayınlanan Ali Turgut Aytaç'ın bıçaklandığı anı gösteren fotoğrafta bir toplum polisinin olayı sadece izlemekle yetindiğini anlaşılması toplumda büyük tepki yarattı. İktidardaki Adalet Partisi dışındaki siyasi partiler dönemin iç işleri bakanı Faruk Sükan'ın istifasını istediler. Buna karşılık, Sükan suçu solcu öğrencilere yükledi ve polisin normal görevini yerine getirdiğini belirterek tepkilere kayıtsız kaldı. Bu arada AP üyesi bazı milletvekilleri de suçlamalara katıldılar. Hatta AP senatörü Mahmut Vural konuyla ilgili bir genel görüşme açılmasını istese de sadece olay hakkında kısıtlı bir soruşturma yürütüldü.[4]
Popüler kültür
değiştirAyrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e "İşte "Cihad" çağrılarının sonu: Kanlı pazar". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Şubat 1969. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Ahmad, Feroz (1977). The Turkish Experiment in Democracy: 1940-1975. Boulder, CO, USA: Westview Press. ss. 381.
- ^ "Olayların kronolojisi". Cumhuriyet Gazetesi. 19 Şubat 1969. s. 7. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ a b c "ABD karşıtı gösteriye tekbirli saldırı". Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000. 3. Cilt (3. bas.). İstanbul: YKY. Mayıs 2002. s. 215.
- ^ "İzmir ve Trabzon'da arbede". 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ a b "İstanbul'da polis, geniş tertibat aldı". Cumhuriyet Gazetesi. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Karasapan, Ömer. Turkey and US Strategy in the Age of Glasnost. Middle East Report, No. 160, Turkey in the Age of Glasnost (Eylül-Ekim, 1989), s.8.
- ^ "Istanbul Protests". Turkish Daily News. 17 Şubat 2001. 9 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2008.
- ^ "Ruhi Su Türküleri - Ellerinde Pankartlar". www.siir.gen.tr. 30 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
Dış bağlantılar
değiştir- Hatırla Sevgilinin olayı anlatan 31. bölümünden ilgili parça 22 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.