Kıssa
Kıssa ya da mesel, ders çıkarılması gereken, eğitici hikâye veya masallara verilen addır. Kıssalar dinleyenler için ders, eğlence, bilgi edinme aracı olabileceği gibi, anlatan açısından dinleyicileri etkisi altına alma, eğlendirme, güdüleme, yönlendirme ya da kişisel manevi tatmin aracı olarak değerlendirilebilir. Kıssalarda ayrıntılı anlatımlara rağmen nesnel-tarihi gerçeklik unsuru aranmaz. Hikâyenin yer, zaman ve kahramanları yanında olay örgüsü gibi unsurları zaman içerisinde değişimler geçirir. Kıssa anllatan kişilere kıssas (çoğ. Kussas), kıssahan veya meddah adı verilir.
Toplumları ve inanç yapılarını etkileyen bu türden çok sayıda anlatı bulunur. Bu anlatılar belirli tarihsel veya yarı mitolojik kişilikler ve mekanlar üzerine kurgulanıp anlatılır. Ayrıca aynı amaçla (ders verme, ibret, korkutma) anlatılan, bazı araştırmacılar tarafından zaman, mekan, kişiler ve olay örgüsünün yeniden kurgulanması dışında birbirinin devamı kabul edilen hikâyeler günümüze kadar anlatılagelmektedir.[1]
Dini geleneklerde
değiştirKıssalar özellikle dinî geleneklerde sıkça kullanılmaktadır.
Muhammed'in hayatı ile ilgili rivayetlerin bir kısmı kıssacılık geleneğinin yansımalarından oluşmaktadır.[2] Bu geleneğin özelliği ürettikleri rivayetlere senetler ekleme gibi her kılığa girerek, halkı rahatsız eden yalın gerçekleri değil, anlatımları sonrasında topladıkları bahşişleri artıran, onların duygularını okşayan, kabartan, bazen de ağlatan, ayrıntılı dramatik hikâyeleri coşkulu bir dille vermesidir. Kıssacılar en çok peygamberlik delilleri (Delail En Nübüvve) gibi alanlarda üretim yapmışlardır.[2] Örneğin Huneyn Muharebesinde Muhammedin attığı bir avuç çakıl taşı kafirlerin tümünün gözlerine ayrı ayrı girer.[2]
Ahmet Yaşar Ocak Kur'andaki Musa-Hızır kıssasını İskender kıssası ve Yahudi efsanesinin isim değişiklikleri ile yapılan yeni bir uyarlama olarak görmüştür.[3] Kıssalara ait diğer örnekler Yusuf, Zülkarneyn, Hızır-İlyas, Habil ve Kabil, tufan, Ashab-ı Kehf ve Kârûn hikâyeleridir
Fabldan farklı olarak, fablda hikâyenin kahramanları hayvanlar, bitkiler ve cansız nesneler iken, kıssalarda insanlardır.
Kuran'da geçen kıssalar olduğu gibi, tasavvuf geleneğinde kıssaların kullanılmasına sıkça rastlanır. Hristiyanlıkta da kıssa kullanımı yaygındır. Kitab-ı Mukaddes'in Yeni Ahit kısmındaki incillerde pek çok kıssa bulunur. İyi Samiriyeli kıssası bunların en bilinenlerinden biridir.
Kaynakça
değiştir- ^ Orhan Gökdemir (2010). Din ve Devrim. Destek Yayınları. ISBN 9789944298629.
- ^ a b c Doç Dr. Şaban Öz (Haziran 2007). "SİYER MERVİYÂTINDA KUSSÂS METİNLERİ ÜZERİNE". Siyer Araştırmacıları Dergisi. 15 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.
- ^ Orhan Gökdemir Din ve Devrim s 68