Halep
Halep (Arapça: حلب [ˈħalab]), Suriye'de bir şehirdir. Halep merkezinin 2007 nüfusu 1,7 milyon civarında olup, Halep'e bağlı olan yerleşim yerleri ile toplam nüfusu 4.393.000 'dir.[2] Halep Arapçada ve diğer bazı Sami dillerinde süt veren demektir.[kaynak belirtilmeli] Halep ilinin de merkezidir.
| Halep حلب | |
|---|---|
 | |
  Halep Halep'in Suriye'deki konumu | |
| Ülke |  Suriye |
| İl | Halep İli |
| İlçe | Halep İlçesi |
| İdare | |
| Rakım | 390 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 4.393,000 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (DAS) |
| Alan kodu | Ülke kodu: 963 ; Şehir kodu: 21 |
Resmî site | |
 Tarihi Halep | |
| Konum |  Suriye |
| Kriter | Kültürel: iii, iv |
| Referans | 21[1] |
| Tescil | 1986 (10. oturum) |
| Bölge | Arap Ülkeleri |
| Koordinatlar | 36°13′00″K 37°10′00″D / 36.21667°K 37.16667°D |
Halep, Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli kentleri arasında yer almış, Türkçe deyimlere ve Türk edebiyatına yerleşmiştir. "Halep oradaysa arşın burada" deyimi, Aşık Ömer'in "İşte geldim gidiyorum şen olasın Halep şehri" beyiti, Aşık Emrah'ın sevdiğini Halep'te araması, Kerem'in Aslı'nın ateşine Halep'te yanıp kül olması bu meyanda sayılabilir.
Tarihi MÖ 3000'li yıllara uzanan Halep Kalesi'nde çeşitli Mezopotamya devletleri, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Arap hakimiyeti, Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mirdasiler, Ukayliler çok kısa bir süreliğine Büyük Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu devirleri yaşanmıştır. I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun ortadan kalkmasından sonra bir müddet Fransızlarda kaldıktan sonra, Suriye Devleti kurulmuştur. Suriye'nin sürekli ticaret ve üretim merkezlerinden biri olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu'nda Bursa ve İstanbul'dan sonraki en önemli dokumacılık merkezi Halep olmuştur. İpekli dokumaları ve meşhur sabunları Halep'in en önemli ihraç malı olmuştur. İstanbul'dan sonra ikinci en büyük ticaret merkezi ve altın çarşıları Halep'te olmuştur. 1500'lü yıllardan itibaren Venedikliler, İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar Halep'te konsolosluklar ve acenteler kurmuştur. Osmanlı'da ilk mason locası da Halep'te kurulmuştur. Osmanlı arşivlerinde yer alan hicri 1304 tarihli bir vesikada, Halep'te İngiliz konsolosu Handerson'un riyasetinde Mason Locası namıyla bir gizli teşkilat kurulduğu bildirilmektedir. Arap harfleriyle ilk matbaa İstanbul'dan önce Halep'e uğramıştır.
Osmanlı şehirciliğinin klasik bir örneği olan Halep'in özelliklerinden biri de Kayşani ismindeki taş cinsinin yapılarda kullanılmasıdır. Halep Kalesi, hanlar, hamamlar, çarşılar, camiler (Halep Ulu Camii dahil), medreseler bu taşlardan yapılmıştır. Halepliler günümüzde bile evlerini taş kaplama yapmaya devam etmektedir. Selçuklu, Eyyubi, Memlük ve Osmanlı izlerini taşıyan Halep; Bursa, Konya, Adana, İstanbul'un bir alaşımı gibidir.
Halep'te birçok etnik kökenden topluluk yaşamaktadır. Halep'in nüfus yapısı esas itibarıyla Arap ve Türkmen'lerden oluşmaktadır çok az sayıda Ermeni, Süryani, Yahudi, Kürt, Çerkes de şehirde yaşamaktadır. Şehir merkezinin nüfusu 2011 tahminine göre 1,7 milyon, çevresi ile birlikte 4 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor. şehrin tahmini nüfus oranı ise şöyledir; %50 Arap, %40 Türkmen, %10'unu da Ermeni, Asuri, Yahudi, Kürt ve Çerkesler teşkil etmektedir. Ulaşım karayolu, havayolu ve Demiryolu ile sağlanmaktadır. Şehirdeki yurt içi-yurt dışı uçuşlara açık olan Halep Havalimanı, Suriye'nin ikinci en büyük havalimanıdır.
Halep, "2006 İslam Kültür Başkenti" unvanını kazandı ve aynı zamanda 2011 yılında Suriye İç Savaşı ve Halep Muharebesi'nin başlangıcına kadar olan tarihi yerleri başarılı restorasyonlar dalgasına tanıklık etmiştir.[3]
İç savaş
değiştir15 Mart 2011'de Suriye'de başlayan protestolar, birkaç ay sonra, 12 Ağustos 2011 tarihinde, Halep'te hükûmet karşıtı protestolar olarak kentin Sakhour ilçesinde de dahil olmak üzere, Halep'in çeşitli ilçelerinde gerçekleştirildi. Binlerce protestocuların arasından en az iki protestocu Sakhour'daki bir gösteri sırasında, güvenlik güçleri tarafından vurularak öldürüldü.[4] İki ay sonra hükûmet yanlısı bir gösteri, Saadallah Al-Jabiri Meydanı'nda gerçekleştirildi. New York Times'a göre, 11 Ekim 2011'de Başkan Beşar Esad'ı destekleyenler, 1.5 milyon kişinin katıldığını iddia ederken, büyük kalabalıklar tarafından düzenlenen bu gösteri, şimdiye kadar Suriye'de düzenlenen büyük mitinglerden biri olmuştur.[5] 2012 yılı başlarında güvenlik güçlerine yönelik bombalama olayları başladı.
Suriye Dışişleri Bakanlığı'na göre, Halep'teki 1.000 fabrika talan edilmiş ve buradaki çalıntı mallar, Türk Hükûmetinin tam bilgi ve kolaylaştırması ile Türkiye'ye transfer olmuştur.[6] Şubat 2014 yılında, İslam Cephesi muhalefet grupları, adalet sarayı da dahil olmak üzere eski şehrin önemli tarihi binaların yok edildiği sorumluluğunu üstlenmiştir.
Temmuz 2012'de, çatışmalar ciddi şekilde Halep'e ulaşmıştır.[7] O zamandan beri sivil savaşın genellikle yerleşim alanlarında Halep, "en yıkıcı bombalama ve ateşli mücadelelerde yerini almıştır". Uluslararası insani kuruluşlar tarafından tahmin edilen rakama göre 13,500 kişi öldürüldü. Kentin Yerel polis karakolları çatışma odağı oldu.[8][9]
Şiddetli bir savaş sonucunda, Halep Ulu Camii'nin parçaları ve antik kentteki diğer Orta Çağ binaları dahil olmak üzere El-Medine Çarşısı'na ait birçok bölümler (Halep Eski Şehir Dünya Mirası) tahrip edildi ve Özgür Suriye Ordusu ve Suriye Arap Ordusu'nun silahlı grupları, kentin kontrolü için mücadele etti. 2012 yılı yaz ayı sonunda harap edildi veya yakıldı.[10][11]
Kasım 2013'te serbest gazeteci Francesca Borri, İslamcı savaşçıları Halep'teki isyancı bölgelere hakim olup, şeriat yasasını uygulamaya ve hükûmet yerine birbirlerine karşı savaşmaya odaklandıklarını iddia etti. Suriyeli kılığına girip gizlice şehir boyunca yolculuk eden eden Borri, yaygın tahribat ve yetersiz beslenme ve hastalıkların olduğunu bildirdi.[12]
Şubat 2014'te İslam Cephesi muhalefet grupları, adalet sarayı, bir ordu üssü olarak kullanılan Carlton Kalesi Oteli,[13] eski binanın bulunduğu eski şehirdeki bir dizi önemli tarihi binanın yok edilmesi sorumluluğunu üstlendi.
18 Ağustos 2016'da, bir Euro-Med Monitor ekibi tarafından hazırlanan bir raporda, yaralı sivillerin olduğu kalabalık hastanelerden birinin, Halep'teki kırsal bölgedeki Rus savaş uçakları tarafından bombardımana tutulduğunu ve bunun Euro-Med Monitor tarafından çok net olduğunu doğrulayarak, Uluslararası yasaların ihlal edildiğini ve bu sivillerin devam eden çatışmadan korunması gerektiğini söylendi.[14]
Şubat 2016'da, dört yıldır sürmekte olan savaşta, Suriye hükûmet birlikleri Rus hava saldırılarının desteği ile silahlı muhalefetin son tedarik hattı olan Doğu Halep'e giden yol kesildi. 27 Temmuz'da Suriye hükûmet güçleri ilk kez Doğu Halep'i tamamen kuşattı. Kısa süre sonra isyancı güçler kuşatmayı kırmayı başarsa da Eylül ayında Rus hava gücü ve Şii milislerin desteğini alan hükûmet güçleri yeniden kuşatmayı sağladı. 22 Eylül'de hükûmet güçleri Doğu Halep'i almak için geniş çaplı saldırı gerçekleştirmeye başladı. Suriye hükûmeti Ekim ayında, isyancıların Halep'in doğusunu terk etmeleri için ateşkes ilan etti. İsyancılar Ekim ayı sonunda karşı saldırı gerçekleştirse de başarılı olamadı. Kasım ayında hükûmet kuvvetleri Halep'in geri kalanını yeniden ele geçirmek için taarruza başladılar. İsyancıların bu saldırılara karşı koyamaması sonucunda isyancılar ve onların destekçisi siviller, 13 Aralık'ta yapılan antlaşma uyarınca Halep dışında isyancıların kontrolündeki yerlere tahliye oldular.[15] Suriye hükûmetinin kazandığı zafer, Suriye iç savaşında potansiyel bir dönüm noktası olarak görüldü.[16][17]
2019 yılının sonlarında hükûmet kuvvetleri tarafından başlatılan operasyon sonucunda, muhaliflerde kalan son birkaç sokak ve şehre yakın bazı bölgeler ele geçirilmiş, Halep ve çevresindeki yerleşim birimleri tamamen hükûmetin kontrolüne geçmiştir.[18]
İklim
değiştir| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| En yüksek sıcaklık (°C) | 18,0 | 23,0 | 28,1 | 35,7 | 39,6 | 41,0 | 43,4 | 44,3 | 41,0 | 39,0 | 29,7 | 21,3 | 44,3 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 10,0 | 12,5 | 16,5 | 22,2 | 28,8 | 33,5 | 36,0 | 35,9 | 33,1 | 26,6 | 18,5 | 12,1 | 23,8 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 5,6 | 7,4 | 11,0 | 15,8 | 21,1 | 25,8 | 28,3 | 28,1 | 25,2 | 19,4 | 12,3 | 7,3 | 17,3 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,7 | 2,9 | 5,3 | 9,3 | 13,6 | 18,0 | 20,9 | 20,8 | 17,6 | 12,5 | 6,6 | 3,4 | 11,1 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −11,3 | −7,7 | −5,5 | −4 | 5,0 | 10,0 | 12,0 | 12,1 | 6,0 | −2 | −12 | −10,8 | −12 |
| Ortalama yağış (mm) | 60,0 | 51,0 | 45,2 | 33,5 | 19,0 | 2,3 | 0,1 | 0,0 | 1,3 | 22,5 | 36,1 | 58,4 | 329,4 |
| Kaynak: Deutscher Wetterdienst[19] | |||||||||||||
Galeri
değiştir-
Beyaz taşlı binalarıyla bilinen Halep'ten bir görünüm
-
Halep'te Vezir Hanı girişi (1682)
-
Halep Dağı tepeleri
-
Halep fıstıklı baklava
-
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016.
- ^ İngilizce Wikipedia Halep(Aleppo) maddesi
- ^ "Agha Khan restoration plans of the old city". 23 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2015.
- ^ Martin Chulov in Beirut and Nour Ali (12 Ağustos 2011). "Syria violence spreads to commercial capital Aleppo | World news". The Guardian. Londra. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ "Aleppo Mass Rally | DayPress". Dp-news.com. 20 Ekim 2011. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ "Syria says Turkey involved in looting northern factories | News, Middle East". The Daily Star. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.
- ^ The River Martyrs 3 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.| New Yorker|Luke Mogelson | p.42| 29 April 2013
- ^ Damien Cave (31 Temmuz 2012). "Rebels in Syria's Largest City Said to Seize 2 Police Stations". The New York Times. 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2012.
- ^ "Brutal Treatment of Pro-Assad Captives" (Slide show). The New York Times. 1–3 Ağustos 2012. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012.
- ^ "Fighting in Aleppo starts fire in medieval souqs". Kyivpost.com. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013.
- ^ "UNESCO Director-General deplores destruction of ancient Aleppo markets, a World Heritage site". UNESCO World Heritage Centre. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013.
- ^ Borri, Francesca (12 Kasım 2013). "In Aleppo I only survive by looking Syrian". The Guardian. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013.
- ^ "Tunnel blast kills, wounds troops in Syria's Aleppo: activists". The Daily Star. Agence France Presse. 30 Aralık 2014. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2014.
- ^ Monitor, Euro-Med. "The random attacks by Assad and Russia on Aleppo amount to crimes against humanity". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2016.
- ^ Sim, David (16 Aralık 2016). "The fall of Aleppo timeline: How Assad captured Syria's biggest city". IB Times. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.
- ^ Aron, Lund (15 Aralık 2016). "A Turning Point in Aleppo". Carnegie Middle East Center. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2016.
- ^ "Syria's long, brutal civil war may be reaching turning point". 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.
- ^ "Suriye ordusu: Halep'in kuzeybatısında onlarca kasabayı ele geçirdik". BBC News Türkçe. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ "Halep İklim Verileri 1961–1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.