Taksim Gezi Parkı
Taksim Gezi Parkı (Taksim Gezisi olarak da bilinir), İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki şehir parkıdır. Taksim Meydanı'nın kuzeydoğusunda Cumhuriyet, Asker Ocağı ve Mete caddeleri arasında yer almaktadır.
| Taksim Gezi Parkı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Tür | Kentsel (İstanbul) |
| Konum |  Beyoğlu, İstanbul |
| Koordinatlar | 41°02′18″K 28°59′13″D / 41.03833°K 28.98694°D |
| Yüzölçümü | 38.000 m² |
| Açılış | 1943 |
| Sahibi | İhtilaflı Sultan Beyazıt Hanı Veli Hazretleri Vakfı[1] |
| İşletmeci | İstanbul Büyükşehir Belediyesi |
Tarihçe
değiştirOsmanlı dönemi
değiştirBugünkü Gezi Parkı'nın bir bölümünden başlayarak Harbiye'ye doğru ilerleyen bir arazi, 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman'ın aşçısı Manuk Karaseferyan aracılığıyla Ermeni cemaatine mezar yeri olarak tahsis edilmişti. Pangaltı Ermeni Mezarlığı veya diğer adıyla Surp Agop Ermeni Mezarlığı, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında artan Türk milliyetçiliği ve Ermeni karşıtlığı sebebiyle Türk hükûmeti yetkilileri ve belediyeler tarafından hedef alındı. 1872'de belediye mezarlığa el koymak istese de Sultan Abdülaziz arazinin Ermeni cemaatine ait olduğunu gerekçe göstererek bunu reddetti. Ardından 1912'de mezarlığın bir kısmı yol genişletmek için belediye tarafından Ermeni cemaatinden satın alındı.
Topçu Kışlası
değiştirGezi Parkı'nın ön kısmına 1806 yılında Halil Paşa Topçu Kışlası adıyla Rus ve Hint mimarisinden izler taşıyan ana gövdesi iki katlı, soğan kubbeli ve kule görünümlü, köşeleri ise üç katlı olan bir topçu kışlası yapıldı. Kışla binası 31 Mart Olayları'nda (1909) isyancıların karargâhı oldu. Hareket ordusunun müdahalesiyle sona eren olaylar sırasında kışla top atışına tutularak ayaklanma bastırıldı.
Beyoğlu'nun giderek Şişli yönüne doğru gelişmesiyle şehir içinde kalan ve işlevini kaybetmeye başlayan Taksim Kışlası, 1922 yılında içindeki alana tahtadan tribünlerin inşa edilmesiyle Taksim Stadı adıyla stadyuma çevrildi. Türkiye millî futbol takımı ilk resmî futbol maçını Romanya ile, Gezi Parkı'nın bugün bulunduğu, bu statta 26 Ekim 1923'te oynadı ve maç 2-2 berabere sonuçlandı.
Cumhuriyet dönemi
değiştir1930'larda süren çeşitli davaların ardından sonunda 1939'da Türk hükûmeti mezarlığı istimlak etti. Bu bölgedeki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi yıkıldı, mezartaşlarının birçoğu Gezi Parkı'nın merdivenlerinin yapımında kullanıldı.[3]
Şehircilik uzmanı Henri Prost imar planını hazırlarken, Dolmabahçe'den Nişantaşı'na yükselen Kadırgalar Vadisi'ni (Harbiye Kongre Vadisi) büyük bir park haline getirme planı dahilinde, Taksim Gezisi'ni de yetkililere önerdi. İnönü Stadyumu'nun inşaatının başlamasıyla işlevini kaybeden stadyum ve harâbe hâlindeki kışlanın, 1940 yılında dönemin İstanbul Valisi Lütfi Kırdar tarafından, Henri Prost'un hazırladığı imar planı çerçevesinde istimlak edilerek yıktırılmasından sonra, İstanbul'un Cumhuriyet döneminde yapılan ilk parkı oldu.[4] Mermer parmaklıklı mermer merdivenler, Boğaziçi'ne bakan oturma mekanları, banklar, çim sahaları, Gezi'yi halkın sık sık gelip dolaştığı bir yer hâline getirdi. Parkın merdivenlerinin yapımında, o yıllarda yıkılan Pangaltı Ermeni Mezarlığı'nda yer alan bazı mezar taşları da kullanıldı.[5][6]
1944'te Taksim Gezisi'nin Taksim Meydanı'na bakan ön (güney) kısmına, dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün at üzerindeki heykelinin kaidesi inşa edildi ancak heykel hiçbir zaman dikilmedi. 1950'de Demokrat Parti iktidara geldikten sonra da, atlı heykel uzun süre bir depoda bekletildi, sonunda kaide söktürüldü, heykel bu parka değil, Maçka'daki Taşlık Parkı'na dikildi. Taksim Gezi Parkı uzun bir süre "İnönü Gezisi" olarak adlandırıldı.[7]
Kışlanın yıkılması sonrası, çevrede yapılan otellere tahsis edilen alanlar ve düzenlemeler ile parkın kapladığı alan zaman içinde küçüldü. Buna rağmen İstanbul'un merkezinde önemli bir dinlenme alanı oldu ve sık sık düzenlemelerle görünümü değişti. 38.000 m² yüzölçümüne sahip olan Taksim Gezisi, 1991-92 arasında revizyondan geçirildi; dikdörtgen planlı parkın ortasına fıskiyeli büyük bir havuz inşa edildi.
Gezi Parkı'nın kuzeyinde, eskiden Taksim Bahçesi ve Taksim Belediye Gazinosu'nun bulunduğu yerde halen Ceylan Intercontinental Oteli vardır. Asker Ocağı Caddesi'nin karşı tarafında ise Divan ve Hyatt Regency Otelleri yer alır. 1967 yılında Gezi Parkı'nın altına Cumhuriyet Caddesi tarafına, kot farkından yararlanılarak dükkânlar ve bir dizi kapalı mekan inşa edildi. 2013 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin başlattığı Taksim Yayalaştırma Projesi kapsamında buradaki mekanlar yıkıldı.
Gezi Parkı protestoları
değiştir28 Mayıs 2013'ün sabah saatlerinde, Taksim Yayalaştırma Projesi kapsamında Taksim Gezi Parkı'nın bir duvarının yıkılmaya başlanması ve bazı ağaçların sökülmesi üzerine başlayan ve polis tarafından müdahaleye uğrayan protesto gösterileridir.[8] Ardından hükûmetin politikalarına karşı ülke genelinde protesto gösterilerine dönüşmüştür. Kolluk kuvvetlerinin tazyikli su ve gaz bombası ile gerçekleştirdikleri müdahaleler sonucunda Hatay'da Abdullah Cömert ve Ahmet Atakan, Ankara'da Ethem Sarısülük, İstanbul'da Mehmet Ayvalıtaş, Berkin Elvan, Eskişehir'de Ali İsmail Korkmaz isimli vatandaşlar hayatlarını kaybederken, binlerce kişi de ağır ve hafif yaralandı.[9] Ayrıca Mustafa Sarı adlı komiser köprüden alt geçide düştü ve kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.
Ayrıca bakınız
değiştirResim galerisi
değiştir-
Taksim Gezi Parkı (Mart 2013)
-
Taksim Gezi Parkı (Mart 2013)
-
Taksim Gezi Parkı (Mart 2013)
-
Taksim Gezi Parkı (Mart 2013)
-
-
-
Taksim Gezi Parkı (Mart 2013)
-
2011 yılında yeniden inşa edilen Divan Oteli Taksim Gezi Parkı'nın Asker Ocağı Caddesi ile kesiştiği noktada yer almaktadır.
Bibliyografya
değiştir- Gökay, Bülent and Xypolia, Ilia (eds.) (2013) Reflections on Taksim -Gezi Park Protests in Turkey. Keele European Research Centre: Keele, UK.http://www.keele.ac.uk/journal-globalfaultlines/publications/geziReflections.pdf 15 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ "Taksim Gezi Parkı'nın mülkiyeti, İBB'den alınarak Sultan Beyazıt Hanı Veli Hazretleri Vakfına devredildi". Sputnik Türkiye. 19 Mart 2021. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
- ^ "Devri yasaya aykırı bulundu: Gezi Parkı yeniden İBB'nin!". Cumhuriyet. 20 Mart 2024. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024.
- ^ Nalcı, Tamar; Dağlıoğlu, Emre Can (5 Haziran 2013). "Gezi Parkı'nın yanı başındaki Ermeni mezarlığı". Agos. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ İşte, İstanbul'a yakışır Gezi Parkı 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet, 3 Eylül 1992.
- ^ "Tarih: Pangaltı Ermeni Mezarlığı-Surp Hagop Mezarlığı". Hye-Tert. 7 Temmuz 2008. 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
- ^ Çetintaş, Burak (Aralık 2012). "İstanbul: Şehri yıkarak tarihe geçenler". NTV Tarih, 47. s. 65.
- ^ Faik Yaltırık, "Taksim Gezisi", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.7, s. 197-98, T.C. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, İstanbul, 1994. ISBN 975-7306-00-2.
- ^ "Gezi Parkı'nda gece nöbeti". CNN Türk. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2013.
- ^ "Göstericilerin sağlık durumlarını Talib Odaları ve Hekimlerden derlenen veriler.(31 MAYIS - 10 TEMMUZ)". 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2013.