Fosfin
Fosfin (IUPAC adı: fosfan[4]), fosfamin, fosfor trihidrür, fosforat hidrojen adlarıyla da anılan ve PH3 formülüyle gösterilen bir tür kimyasal bileşiktir. Fosfin, -88 santigrat derece (°C) kaynama noktasına sahiptir; renksiz, yanıcı ve zehirli bir gazdır. Saf fosfin kokusuz olmakla birlikte, değiştirilmiş fosfin ve difosfan (P2H4) bulunduran bileşikler, sarımsak ya da çürük balık gibi son derece hoş olmayan bir kokuya sahiptir. Ticari olarak üretilen fosfin gazına da ayırt edici olması amacıyla sarımsak esansı eklenmektedir.
| |||
| |||
| Adlandırmalar | |||
|---|---|---|---|
Fosfan | |||
| Tanımlayıcılar | |||
3D model (JSmol)
|
|||
| ChEBI | |||
| ChemSpider | |||
| ECHA InfoCard | 100.029.328 | ||
| EC Numarası |
| ||
| 287 | |||
PubChem CID
|
|||
| RTECS numarası |
| ||
| UNII | |||
| UN numarası | 2199 | ||
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|||
| |||
| |||
| Özellikler | |||
| Molekül formülü | PH 3 | ||
| Molekül kütlesi | 33.99758 g/mol | ||
| Görünüm | renksiz gaz | ||
| Koku | (saf bileşik) kokusuz[1] | ||
| Yoğunluk | 1,379 g/L, gaz (25 °C) | ||
| Erime noktası | -1.328 °C (-2.358 °F; -1.055 K) | ||
| Kaynama noktası | -877 °C (-1.547 °F; -604 K) | ||
| Çözünürlük (su içinde) | 31.2 mg/100 ml (17 °C) | ||
| Çözünürlük | eter, CS2'de çözünür benzen, kloroform ve etanolde az çözünür | ||
| Buhar basıncı | 41.3 atm (20 °C)[1] | ||
| Konjuge asit | fosfonyum ( PH+4) | ||
| Kırınım dizimi (nD) | 2.144 | ||
| Akmazlık | 1.1×10−5 Pa⋅s | ||
| Yapı | |||
| Trigonal pyramidal | |||
| Dipol momenti | 0.58 D | ||
| Termokimya | |||
Isı sığası (C)
|
37 J/mol⋅K | ||
Standart molar entropi (S⦵298)
|
210 J/mol⋅K[2] | ||
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)
|
5 kJ/mol[2] | ||
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵)
|
13 kJ/mol | ||
| Tehlikeler | |||
| GHS etiketleme sistemi: | |||
| Piktogramlar |    
| ||
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|||
| Parlama noktası | yanıcı gaz | ||
| 38 °C (100 °F; 311 K) (see text) | |||
| Patlama sınırları | 1.79–98%[1] | ||
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |||
LD50 (medyan doz)
|
3.03 mg/kg (rat, oral) | ||
LC50 (medyan konsantrasyon)
|
11 ppm (rat, 4 hr)[3] | ||
LCLo (yayınlanan en düşük)
|
1000 ppm (mammal, 5 min) 270 ppm (mouse, 2 hr) 100 ppm (guinea pig, 4 hr) 50 ppm (cat, 2 hr) 2500 ppm (rabbit, 20 min) 1000 ppm (human, 5 min)[3] | ||
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |||
| PEL (izin verilen) | TWA 0.3 ppm (0.4 mg/m3)[1] | ||
| REL (tavsiye edilen) | TWA 0.3 ppm (0.4 mg/m3), ST 1 ppm (1 mg/m3)[1] | ||
| IDLH (anında tehlike) | 50 ppm[1] | ||
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | ICSC 0694 | ||
| Benzeyen bileşikler | |||
Diğer katyonlar
|
|||
Benzeyen bileşikler
|
|||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |||
| Bilgi kutusu kaynakları | |||
Sağlık
değiştirGaz çok zehirli olduğu için küçük yoğunluklarda bile öldürücü olabilir. Ayrıca kokusuz ve renksiz olması nedeniyle ilişiği olan yerlerde varlığının anlaşılması zor olduğundan dikkatli olunması gerekmektedir. Uzun süreli dokunmalarda, görme yitimine yol açabilir. İnsanda, soluk borusu bölgelerinde ve iskelette ciddi süreğen (kronik) hasara neden olur.[5]
Kullanım
değiştirGaz, tahıl ambarlarındaki kemirgen ve böceklerden kurtulmak amacıyla daha çevre dostu bir seçenek olarak kullanılmaktadır.[6]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0505". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
- ^ a b Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles (6.6yayıncı= Houghton Mifflin bas.). s. A22. ISBN 978-0-618-94690-7.
- ^ a b "Phosphine". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ IUPAC, Gold Book: http://goldbook.iupac.org/P04548.html 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 03 Nisan 2016
- ^ Fosfin Zehirlenmeleri Ders Sunumu: http://web.itu.edu.tr/~ozcanm/kim/20126.pdf 16 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Ferizli, A.G. ve Emekci, M.(2010) Depolanmış ürün zararlılarıyla savaşım, sorunlar ve çözüm yolları. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi 11-15 Ocak 2010 Ankara, Bildiriler Kitabı 2, 579-587. Bağlantı:http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/19fec2f129fbdba_ek.pdf 23 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| İnorganik kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |