Drenaj sistemi
Drenaj sistemini belli bir drenaj havzasında dere, nehir ve göller oluşturmaktadır. Drenaj sistemi içerisinde bulunan sert veya yumuşak kayaların olup olmadığı, arazi eğimi ve topografyası önemlidir. Jeomorfolog ve hidrologlar akarsuları drenaj havzasının bir parçası olarak görmektedirler. Bir drenaj havzasındaki yer altı ve yer üstü suların akışlarını topografya belirler. Drenaj havzaları birbirlerinden topografik engellerle ayrılırlar. Drenaj havzasını bütün akış kolları temsil eder. Sayıları ve uzunlukları topografyaya bağlı olarak havzayı genişletebilir ve şeklini değiştirebilir. Drenaj sistemini en son denize veya göle dökülen nehir temsil eder.
Drenaj çeşitleri
değiştirKanalların yapılarına göre drenaj sistemleri birçok kategoriden oluşur. Drenaj çeşitlerini arazinin topografyası ve jeolojisi belirler.
Dendritik (Ağaçsı) drenaj sistemi
değiştirDendritik drenaj sistemleri, drenaj sisteminin en sık görülen şeklidir. Dendritik sistemde ana nehir bir sürü yan kollarla beslenerek ağaç görünümü alır. Nehir kanalları arazinin eğimini takip ederek gelişir. Dendritik sistemler V şeklindeki vadilerde oluşur. Arazideki kaya tiplerinin geçirgen olmayan ve gözeneksiz olması gerekir.
Paralel drenaj sistemi
değiştirParalel drenaj sistemi, dik yamaçlarda oluşur. Dik yamaçlar nedeniyle akarsuyun yan kolları azdır ve aynı yöne hızlı ve düz bir şekilde akarlar.Yüzeyde belirli bir eğim olduğu zaman paralel drenaj sistemleri oluşur. Yan yana oluşan paralel drenaj sistemlerinin önünü dayanıklı kayaç grupları keserse ve diğer paralel sisteme bağlanır.
Köşeli (trellis) drenaj sistemi
değiştirBu drenaj sisteminin geometrisi üzüm bahçelerinde kullanılan tel kafeslere benzemektedir. Nehir V şeklinde bir vadiden akar ve dik yamaçlardan gelen yan kollar nehri
besler. Bu yan kolların yaklaşık 90 derecelik açıyla gelmesi ana nehrin kafes gibi gözükmesine neden olur.
Kafesli drenaj sistemi Kuzey Amerika'daki Appalachian Dağlarında görülebilir.
Dörtgenimsi drenaj sistemi
değiştirDikdörtgenimsi drenaj sistemi, erozyona karşı dayanıklı olan tek tip kayaçlar üzerinde gelişir. Ancak bu sistemde su kolları, dik açılarla iki ayrı yöndedir.
Birleşmeler genellikle erozyona dayanıklı kayaç üzerinde olmaktadır. Sonuç olarak bu drenaj sistemi dik kıvrımlardan ve düz çizgilerden meydana gelen bir akım sistemidir.
Radyal (Işınsal) drenaj sistemi
değiştirRadyal drenaj sistemi, yüksek bir merkezden akışı dışa doğru yayar. Volkanlarda genellikle mükemmel radyal drenaj sistemleri görülür.
Radyal drenaj sistemi kubbe gibi diğer jeolojik yapılarda da görülür.
Karstik drenaj sistemi
değiştirKarst morfolojisi üzerinde gelişen drenaj alanlarında obruk veya polyeler tarafından kapılması ile oluşan devamsız akarsu vadileri gözlenmektedir.
Merkezcil drenaj sistemi
değiştirMerkezcil drenaj sistemi, ters yönde su akımları hariç olmak üzere radyal drenaj sistemleri ile benzerdir. Merkezcil drenaj sistemleri aralıklı küçük göller oluşturmaktadır. Batı ve güney batı ABD'de yaygındır.Kurak mevsimlerde bu göller tuz dairelerine dönüşür.
Dengesiz drenaj sistemi
değiştirDengesiz drenaj sisteminde nehir ve göllerde tutarlı bir model yoktur. Jeolojik bozulmanın çok olduğu alanlarda görülür.
Kaynakça
değiştir- Monroe J., Wicander R. (2007) Fiziksel Jeoloji Yeryuvarı'nın Araştırılması. Ankara: TMMOB JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASI.Ankara
- Atalay,İ., (2005), Genel Fiziki Coğrafya(5.Baskı),META Basım Matbaacılık,İzmir
Dış bağlantılar
değiştir- system (geomorphology) 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- StarHydro – software tool that covers concepts of fluvial geomorphology and watershed hydrology 13 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Pidwirny, M. (2006). "The Drainage Basin Concept". Fundamentals of Physical Geography, 2nd Edition. Date Viewed (İngilizce)
- Michael E. The Physical Environment: an Introduction to Physical Geography. 2006. Date visited[ölü/kırık bağlantı] (İngilizce)
- Ip, Kim Wai; Lam, Chi Chung; Sze, Ming Hui; Wong, Kam Fai; Yeung, Kam Chuen (2009). "How does water shape our rivers and coasts?". Senior Secondary Exploring Geography. 1. Oxford University Press. s. 2.7. ISBN 978-0-19-549329-0.