British South Africa Company

British South Africa Company (Türkçe: Britanya Güney Afrika Şirketi), Cecil Rhodes ve Alfred Beit tarafından kurulan ve Zambeziya bölgesinde (günümüzde Zambiya ve Zimbabve) toprak alıp işleten Britanya şirketi.^[1]

1880 yılında kurduğu De Beers Mining Company (Türkçe: De Beers Madencilik Şirketi) ile Afrika'da faaliyetlerde bulunan Rhodes, Exploration Company ya da Gold Fields gibi farklı firmaların bölgede yerel şefler ile anlaşarak maden arama faaliyetlerine başlaması ile kişisel çıkarların bu bölgede yeterli olamayacağına kanaat getirerek Beit ile şirketi kurmaya karar verirler. Bu şirketin hisselerinden 200.000 Sterlini Rhodes ve Beit tarafından alınırken, 200.000 Sterlin De Beers firması tarafından, 100.000 Sterlin Gold Fields firmasından ve 75.000 Sterlin'de Exploration şirketi tarafından alınmıştır.^[2]

Şirket özellikle Rodezya'da belli bölgelerin maden arama faaliyetlerini bu bölgede çıkacak olası madenlerin de %50'si üzerin hak sahibi olacak şekilde satışa çıkarmıştır. 15 Ekim 1889 tarihinde Britanya hükûmeti tarafından koruma garantisi alan şirket, bu sayede Matabele, Maschona ve Manikaland'da bağımsız bir şekilde faaliyetlerini sürdürmüştür. Şirketin sadece dış ilişkileri Büyük Britanya tarafından yürütülmekteydi.

Zaman içerisinde farklı bölgeler üzerinde de etki kuran şirket, süreç içerisinde Massi Kessi gibi belli bölgelerde de başta Portekizliler olmak üzere farklı gruplarla çatışmaya girmiştir.

Ocak 1898'den itibaren Britanya hükûmetinin katı kontrollerine tabî tutulmaya başlanan şirketin, Jameson Raid olayından yola çıkarak Britanya hükûmetinin koloni politikasında kukla olarak kullanıldığı yönünde söylemler oluşmuş, Londra hükûmetinin özellikle olumsuz gelişmelerde aktör olarak yer almak yerine şirketi kullandığı yönünde ifadeler dile getirilmiştir.

Britanya hükûmeti şirketin kuruluşunda mecburi olarak Britanya İmparatorluğu'nu varisi olarak belirtmek zorunda kalmıştır.