Amoriler
Amoriler (Sümerce: 𒈥𒌅 MAR.TU; Akadca: Amurrūm veya Tidnum; Mısırca: Amar; İbranice: אמורי ʼĔmōrī; Antik Yunanca: Ἀμορραῖοι), Sami dilleri konuşmuş[1] Suriye ve Güney Mezopotamya kökenli eski bir halktır.[2] MÖ 21. yüzyıldan MÖ 17. yüzyıla kadar bölgenin büyük bir kısmına hükmetmiş halk içinde Babil'in de dahil olduğu pek çok şehir devlet kurmuşlardır. Akad ve Sümer metinlerinde geçen Amurru kelimesi hem halkı hem de halkın ana tanrısını tanımlamak için kullanılmıştır.
Amorilerden ayrıca Kitâb-ı Mukaddes'te Kenan'ın Yuşa fethi öncesi ve sonrasındaki sakinleri olarak bahsedilir.
Tarihçe
değiştirÜçüncü Ur Hanedanı'nın son dönemleri boyunca, göçebe Amorilerden korunmak amacıyla Shu-Sin gibi kralların Dicle'den Fırat'a giden 270 km uzunluğunda duvarlar inşa etmek zorunda kaldıkları bilinmektedir.[3] Amorilerin kökensel olarak sürü güden ve şefliklerde yaşayan göçebe kabileler olduğu düşünülmektedir. Bu dönemin Akad edebiyatının bir kısmı, Amorilerden aşağı bir şekilde bahsederek, Mezopotamya'nın Akad ve Sümer sakinlerinin Amorilerin göçebe ve ilkel yaşam tarzlarına iğrenme duyduklarını ima etmekedir.
Aslen M.Ö. 1894'te kuruluşunda küçük bir devlet olan Babil, kısa bir süre için de olsa M.Ö. 18. yüzyıl Hammurabi döneminde, antik dünyadaki en büyük güç haline geldi ve o zamandan beri Güney Mezopotamya Babil olarak tanınmaya başlandı. Bölgenin kuzeyi ise çok daha sonra Asurya'ya dönüşmüştür.
Kuzey Mezopotamya'da Amori hakimiyeti, Amorilerin ve Amori egemenliğindeki Babillilerin Puzur-Sin ve Kral Adasi'ye karşı M.Ö. 1740 ve 1735 yılları arasında yenilmesi ve Asurya'dan kovulması ile sona erdi. Amoriler, bir kez daha küçük ve zayıf bir Babil kurmuş olmalarına rağmen, Hititler tarafından MÖ 1595 dolaylarında ele geçirildiler. İlerleyen zamanlarda tarihten kaybolan halkın yerini Kassitler ve Aramiler gibi yeni halklar aldı.[4]
Kaynakça
değiştir- ^ The Semitic Languages 28 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Stefan Weninger, Walter de Gruyter, 23 Dec 2011, s. 361
- ^ "Amorite (people)". Encyclopædia Britannica online. Encyclopædia Britannica Inc. 18 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012.
- ^ William H. Stiebing Jr. Ancient Near Eastern History And Culture Longman: New York, 2003: 79
- ^ Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Amorites". Encyclopædia Britannica. 1 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 876.
Dış bağlantılar
değiştir- Yahudi Ansiklopedisinde Amoriler 7 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.